18062 Tucholska5

£5 TćbM X    TUCHCM--

2 £> 2    £3T/W< X Sv4L.au/-** 7~<^0>VCM-i^C»a> .-

3.    sprawność w zakresie obsługiwania siebie,^

4.    uspołecznienie (rozwój zdolności do integrcji z innymi).

3- VJ okresie dzieciństwa i wczesnej młodością

5.    wykorzystywanie nabytej w szkole, wiedzy. i.. sprawności w c od z i e nn y m - -t y ci u*,

6.    zastosowania właściwych metod rozumowania, wnioskowania, oceniania .w celu radzenia sobie w środowisku,

7.    społeczne sprwności (uczestniczenie w działaniach grupowych i nawiązywanie relacji interpersonalnych).

O. W okresie młodzieńczy® i w życiu dorosłym:

8. poczucie odpowiedzialności zawodowej i społecznej oraz podej mowanie działali w tym zakresie.

Ocena zachowania adaptacyjnego może być dokonana będż klinicznie,-;.. będź przy pomocy specjalnie do tego opracowanych skal dojrzałości społecznej, (por. Sattler 1983), Jednak najlepszym sposobem postępowania diagnostycznego przy określeniu osiągniętego przez badanego poziomu dojrzałości społecznej jest łęczenie pomiaru dokonanego przy pomocy obiektywnych, rzetelnych i trafnych narzędzi psychometrycznych z klinicznę ocenę zachowań adaptacyjnych jednostki (DSM III R 1987).

I

Na marginesie'warto zeznaczyć, żepomiar zachowania adaptacyjnego jest zagadnieniem złożonym © tradycja konstruowania odpowiednich narzędzi pomiaru Jest krótsza niż w przypadku testów inteligencji. Mimo, to opracowano już cały szereg różnych miar, nie wszystkie jednak cieszę się uznaniem i akceptację, nie wszystkie w takim samym stopniu sę przydatne do diagnozy upośledzenia (Lakę, Miles, Earle 1973; Arndt 1981; Bates, Hanson 1983). Spośród znanych narzędzi najbardziej cenione sę obszerne skale bazujęce na Grossmano koncepcji zachowania adaptacyjnego, pozwalające na wszechstronny ocenę społecznego funkcjonowania j ednostki—i—daj-ęce—moż-l-i-wość -sze-zegó ł owego--określ enia — obszarów;~r dysfunkcjonalności w tym. zakresie (Leiand 1983). Ź grupy skal : szczególnie pomocnych w diagnostyce upośledzenia znane sę u nasiej Skala, dojrzałości społecznej. E.Doiła adaptowana dó warunków^ polskich przez Kostrzewskiego (1964), Skala zachowania przystosowawczego dla dzieci,- młodzieży i dorosłych. K. Nihiry, R, Fos tera, M.Shellhasa i H.Lelanda adaptowana przez Kostrzewskiego (1975)

oraz Inwentarz PAC H.Gunzburgs opracowana przez Witkowskiego (1985). Leland (1983) sporządzając listę najlepszych narzędzi pomiaru zachowania adaptacyjnego, wymienia skalę Nihiry i współ pracownikow oraz test Gunzburga.

Znaczenie tych dwóch kryteriów (poziomu inteligencji i dojrzałości społecznej.' dla diagnozy upośledzenia umysłowego rozważane było zarowno w oparciu o założenia teoretyczne (Silverstein 1973; Roszkowski, Spreat 1981) jak i wyniki badan (Mercer 1973; Mastenbrook 1978).

Mas.ten.h.r ook (1978) w oparciu o szeroko zakrojone badania własne ukazuje Jak zastosowanie dwóch kryteriów wpływa na liczbę dzieci diagnozowanych Jako umysłowo niedorozwinięte. Przebadał dużą grupę dzieci indywidualnym testem inteligencji (WISC-R; oraz skalą zachowania przystosowawczego. Wśród 300 badanych, których I.I. wahał się w granicach 50-70 mniej niż 35    % badanych uzyskało

również odpowiednio niższe wyniki (niższe o 2 odchylenia standardowe) w skali zachowania adaptacyjnego wskazujące na znaczący deficyt w zakresie tej zmiennej. Jak podkreśla autor, łączne użycie w diagnozie obu kryteriów pozwala wyeliminować 65% dzieci, które byłyby uznane jako upośledzone, gdyby diagnozę oparto na jednym kryterium uwzględniającym tylko rozwój umysłowy.

Do podobnych wniosków doszła Mercer (1973), która przebadała reprezentatjrwną dla wieku .do 50 lat grupę 6998 osób jednego z miast kalifornijskich. 'Wśród tych, których ilorazy inteligencji były niższe niż 70 tylko 4-5% miało znacząco niższe Wyniki w skalach zachowania przystosowawczego. W podsumowaniu wyników przeprowadzonych badań, autorka stwierdza, że jeśli w diagnozie upośledzenia uwzględni się oba kryteria przyjęte przez Amerykańskie Towarzystwo do Spraw Upośledzenia to znacząco zmniejsza się liczba osób u których rozpoznaje się upośledzenie a wskaźniki upośledzenia w poszczególnych okresach rozwojowych są zbliżone (Mercer 1973). Słusznie więc przyczyn zjawiska zwanego w epide-| miologii "paradoksem., upośledzenia umysłowego” upatruje się między I ..innymi ~w_ mał..ej ...rzetelnoś.ci _post_ępowania_ dijagno.stycznegp_\_i__;uzna-\ wanie jednostek za upośledzone tylko w oparciu o kryterium | poziomu inteligencji.

Przytoczone powyżej dane wskazują wyraźnie na potrzebę j uwzględniani a w diagnostyce niedorozwoju umysłowego obu kryteriów

wypływjących z najbardziej w

definicji Grossmana, Są one wyakcentowane systemie klasyfikacyjnym opracowanym przez