21209 IMG!32 (9)

definicja autorstwa Jana Szczepańskiego socjalizacja nazywa:

!• I czasc całkowi togo wpływ Środowiska, która wprowadza jodnostkę do ndnM< wżyciu społecznym, uczy ją zachowana t<ug prrmtycn wiórów, uciy ją rozumienia kultury, czyni jązdotoądo uUjnyana alf I wykonywaraa ofcreśłonycft ról społecznych*¹

W przebiegu socjalizacji wyróżnić można dwa etapy: pierwotny i wtórny. Pierwszy trwa od momcnlu narodzin. kiedy to zapoczątkowane zostają pierw-szc kontakty społeczne dziecka z rodzicami do czasu, gdy intemalizowane normy podlegają uogólnieniu i krąg interakcji społecznych poszerza tą°. Drugi etap trwa do końca ży cia jednostki

Efektem socjalizacji jcsljupołcezmcmfi---optymalny poziom przygo

towania do życia w społeczeństwie, wiedzy na lemat obowiązujących norm. , ^ sposobów życia, czynności składających się na pełnione role społeczne. 4) W trakcie trwania tocjalłzacjl pierwotnej ucz>my się porozumiewać się ' z otoczeniem przy pomocy języka, dokonuje się także przekaz podstawowych norm społecznych i interioryzacja elementów tradycji kulturowej Jak zauważają Berger i Łuck mann, treści socjalizacji pierwotnej są niezwykle trwale i trudne do zanegowania w późniejszym życiu: doświadczenie odwrócenia tego, co przyswojone w trakcie socjalizacji pierwotnej nazywają om łiflcrna-c&i wskazują na duży ładunek przeżyć emocjonalnych, który jej towarzyszy (np. przyjęcie innej wiary, akceptacja odmiennych tradycji kulturowych). 2J Z koki na etapie^ socjalizacji wtórnej}wraz z poszerzającym się kręgiem ' „ interakcji społecznych pojawiają się nowe wartości, niektóre sprzeczne z już przyswojonymi, przede wszystkim jednak w trakcie tego etapu uczymy się ról społeczny cłu stajemy się członkami różnych grup. poznajemy system sankcji społecznym, reakcje innych na nasze zachowania, ale też i własne preferencje, uczymy się dokonywać wyborów i ponosić konsekwencje podjętych działań

Współcześni badacze edukacji (Kwieciński. Witkowski, Kowalik) wska-3) żują jeszcze na trzeci jej rodzaj, izw^socjalizację krytyczną⁷ ’. Pojawia się ona u progu dorosłości, przybierając formę kontestacji wartości 1 wzorów życia prezentowanych przez otoczenie i selektywnego wytoom niektórych »' j. Siczepański EUmemtmme poftttm socjoiogti. PWN. Warszawa 1965. y 41 42.

■ P Berger. I LucŁmznn.    rmortrmt* rtrnctymfioM i. PIW. VImmjsi 198'.

» POT E Biliótka-Suchanck. Opdr wobec eskoty. Impuls. Kraków 2004, a. 45.

łfoiiód mch w miejsce ich dotychczasowego pnyiwajmia. Socjahzacia krytyczna mc jest odrębną fa/ą. niezależną. czy następującą po socjalizacji «iórncj_Łiw«iom»ast pojawia się w jej trakcie. Mechanizmem, który stymuluje jej przebieg jest konflikt między tym co zastane, a tym co nowe. prowadząc do podwyższenia poziomu indywidualności jednostki. Umożliwia uzyskanie najwyższych kompetencji społecznych, opartych na emancypacji i umiejętności komunikowania się. a także dystansowania do oferty otoczenia i ról, jakie oferuje społeczeństwo. Efektem socjalizacji krytycznej jest zmiana, twórcze postrzeganie otoczenia i swojej osoby jako kreatora jego przekształceń w kierunku przeobrażania warunków życia i dostosowywania ich do zmieniających się potrzeb jednostki. W wyniku socjalizacji krytycznej zyskujemy autonomię działania, wchodząc w etap tzw moralności postkonwencjonałncj (KohlbcTg. Mayer) umożliwiający zarówno zetknięcie z ważnymi wyzwaniami życiowymi, jak i zamianę perspektywy pewności, bezpieczeństwa i akumulacji wiedzy na rzecz pogłębiania pytań, przyjęcia wobec świata postawy badacza i przeżywana poznawczego niepokoju w kontakcie z nim²⁴.

Górni ewicz i Petryków siu zwracają także uwagę na inną, równie ważną kwestię niezależną od faktu, w jaki sposób nazwiemy i czy w ogóle rozgraniczymy etapy socjalizacji, mianowicie jej związek z osobowością jednostki i kulturą, z jednej bowiem strony socjalizacja implikuje wchodzenie w kulturę, i drugiej, kształtowanie osobowości, przy czym zjawiska te należy traktować jako dwa aspekty tego samego procesu^{21 2}.

Analiza procesu socjalizacji może być dokonywana w oparciu o dwa główne typy teorii; psychologiczną - tu głównym kryterium są zróżnicowania dotyczące przebiegu socjalizacji wynikające z płci oraz [socjologiczne J- tu głównym kryterium zróżnicowana są role społeczne uczniów przyjmowane w szkole².

W obrębie teorii psychologicznych wyodrębnić można następujące stanowiska:

Antropologiczne - płeć w przebiegu procesów socjalizacyjnych nie implikuje w żaden sposób różnic w zachowaniach czy cechach osobowości

1

* Eapy rontowi morahicfo i wyyekwcmcm mory pogczeiółnyth «»ad>0w omówc aoauaą

2

koięppn lonłmk ksiątki.

“ ż Góralcwicic, P. Petrykowski. Wybrane zagadnienia ł teorii wychowania. Wydawnictwo UMK, Toruń 1991, a. 31.

“ CJ. Tillman, Teorie socjalizacji Społeczność, instytucja, upodmiotowienie. PWN. Warszawa