23505 P1010930 (2)

najwyższymi władzami znajdują się, i najmniejsze *3 publiki, magistraty, zarządy (...) urządza u nas Opat?' ność Boża, ustanawiając wśród ludu swoich namieat™ ków, ziemskich bogów” (Maslow, 1909, s. 87). S. ryszkin w Jepistole Jekatieńnie U pisał w 1702 roku „Carów ziemskich my nazywamy Bogami” — a <y lej, zwracając się do Katarzyny, woła: „Ty jesteś Bo, giem ziemskim i naszym, o Ty, Katarzyno!” (Naryg^ kin, 1762). Później podobne zastosowanie tego zwrotu widać u G. R. Dierżawina, gdzie jednakże można do. strzec pewien związek z tradycją Psalmu 81. (jak rów. nież u S. Naryszkina). W wariancie Jepistoła I. I. Szu, wałowu (1777 rok) Dierżawin pisze:

Kolumny Ojczyzny! Oto wasz cel jeden, chociaż wy krocząc niesiecie jawnie grom, chociaż ziemskimi zwiecie ich bogami

•Dierżawin, I, s. 53) 31

W wierszu Wlastitielam i Sudjam (1787 rok) czyta* my:

Powstał Najwyższy Bóg, niech sądzi ziemskich bogów na ich zgromadzeniu (Dierżawin, I, s. 109) u

W wierszu Źełanija (1797 rok) Dierżawin mówi:

Do bogów ziemskich zbliżać się nie pragną wcale, i więcej wywyższać się w żaden nie chcę sposób

(Dierżawin, n, s. 102)

W końcu, w odzie Na nowyj 1798 god czytamy:

Widzimy trony skruszone i zrzuconych z nich ziemskich bogów

(Dierżawin, n, s. 147)

Identycznie wyraża się W. P. Pietrow w liści! z 5 grudnia 1793 roku, adresowanym do Katarzyny II mówiąc o swojej nadziei złożonej w „ziemskim bogu] aby zechciał wyjawić nade mną miłosierdzie niebie!

skiego (Boga)” (Szlapkin, 1885, s, 401), Również Ka-ramzin w utworze Oda na słucza) pristagi moskowtkich tytielej... Pawiu l.„ (1796 rok) nakazuje rzekom l gromom krzyczeć: „O, Pawle! Ty jesteś naszym ziemskim bogiem” (Karamzin, 1086, a. 189). W utworze Raztui-dienije o płodach pńszestwlja Chństowa na ziemlu (1806 rok) biskup Teofilakt (Rusanow) stawia pytanie: „Czy rządy bardziej obciążone i utrudnione bywają tam, gdzie Władców czczą jako ziemskich Bogów? Czy też tam, gdzie dopuszczają jedno tylko prawo — silnego?” (Fieofiłakt Rusanow, 1806, a. 15).*

Wraz z wyrażeniem „ziemski bóg” w XVIII wieku dość często pojawia się synonimiczne określenie „ziemskie bóstwo” (w tej samej funkcji określenia cara). W pierwszej redakcji napisu na posągu Piotra (1750 rok) Łomonosow odnosi do cara następujące słowa: „Ziemskie bóstwo Rosja czci” (Łomonosow, VIII, s. 285). Tak samo „wszechrosyjskim ziemskim bóstwem” można później nazywać Katarzynę II — porównaj wiersz A. Pieriepieczina Sierdiecznoje czuwstwije istinniejszego usierdija, s błagogouńenijem potwiasz-czajemoje wsierossijskomu ziemnomu boźestwu Jeka-tieńnie W tor oj... (S.-Pietierburg 1793) oraz Piesr.* point wsierossijskomu ziemnomu boźestwu Jekatieńnie Wto~ roj wsie siela, strany, grady i błaźenstwujuszczije w nich raznyje narody... (S.-Pietierburg 1793). „Ziemskim bóstwem” nazywa Katarzynę również Pietrow w odzie Na soczinienije nowogo ułożeni ja (wariant z 1782 roku):

„Przystoi tak Katarzynie,

ziemskie Bóstwo każe../’

(Pietrow, I, ł ii)

Jest charakterystyczne, że A. S. Piszczewicz nie używa tego zwrotu w tekście panegirycznym, ale jako zwykłej nazwy cesarzowej: „Zorycz [...] sprowadził na siebie wzrok tego ziemskiego bóstwa" (Piszczewicz, 1885, s. 28 — mowa o Katarzynie II).

Wraz z szerokim rozprzestrzenieniem się tego zwrotu w poezji XVIII wieku spotyka się także różnorakie parafrazy wskazanych terminów. Na przykład tenże Pietrow w odzie Na zakluczenije s Ottomanskoju Por-

5S

fi