24620 P6068814

prona rangowa

i-

kwiaion

£

Ja

stępował głównie w dekoracji arch. i rzemiośle anyst.

korona rangowa umieszczana nad Ker->sm oznaka godności szlacheckie] właściciela herbu. K.r. królewska jest złota, i podwójnym kabłąkiem i krzyżem; ksią-■jęca podobna, bez krzyża, uzupełniona ponostajem i purpurą; hrabiowska - to jłota obręcz z 9 pałkami zakończonymi perłami; baranowska podobna, z 7 pałkami; szlachecka podobna, z S pałkami lub jgrdziej popularna złota z 3-5 kwiatonami; miejska (corona muralis), używana gł. «<e Francji, z fragmentem murów z krene-Isżem.

krata 1) ażurowe zamknięcie otworu lub tydzielenie pewnej przestrzeni, wykonane t powiązanych ze sobą prętów metalowych najczęściej kutych), rzadziej z drewna lub Umienia, często artystycznie kształtowane. K. były znane od starożytności, szczególnie popularne w renesansie i baroku (okienne, drzwiowe, bramne, balustradowe, balkonowe, kominkowe, kosze, ogrodzenia, przeziemiki itp.); w XV-XV1 w. komponowano je z motywów esownic i spirali; w XVII w.-z wyginanych prętów wzbogacanych plastycznie modelowanymi liśćmi akantu; na przełomie XVII i XVm w. -z ornamentów cęgowych z naturalnie przedstawianymi liśćmi akantu i kampanulami; w XVin w.- z rokokowych motywów koguciego grzebienia i muszli; w klasycyzmie-zprostych prętów łączonych — meandrem lub — wolutami. Od końca XVIII w. odlewano również k. żeliwne; 2) motyw dekoracyjny złożony z krzyżujących się linii lub prętów, z polami pustymi lub wypełniony-

mi różnymi motywami, stosowany w różnych okresach; k. prosta, skośna lub hardziej fantazyjna, czasem ozdobiona na skrzyżowaniach drobnym motywem geomet-rycznym lub roślinnym, a w potach rozetą, kwadracikiem lub kampanulą, była jednym z charakterystycznych motywów ornamentyki późnego baroku, zwłaszcza regencji (tzw. kratka regencyjna), częsta również w tzw. stylu II rokoka, ok. 1830-50. Stosowana w dekoracji arch. (płyciny, pilastry, pachy łuków arkad, fryzy itp.), w dekoracji i przedmiotach wyposażenia wnętrz (ołtarze, stalle, konfesjonały, meble), w złotnictwie, ceramice itp.

kroksztyn l)wystające przed lico muru zakończenie belki stropowej; 2) arch. element podtrzymujący (drewniany, kamienny lub żelazny), osadzony w ścianie i silnie przed nią wysunięty. Termin używany zwykle wtedy, gdy przynajmniej dwa k. występują w rzędzie (pojedyncze - zwłaszcza kamienne - zazwyczaj zwane wspornikami). K. mają zróżnicowany kształt: od prostego zakończenia belki do form bardzo ozdobnych (profilowanych, wolutowych itp.). Zob.też— konsola.

krzyż jeden z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych motywów ornamentalnych i symboli. Na starożytnym Bliskim Wschodzie narzędzie kary, od czasów hellenistycznych także w Grecji i Rzymie. Jeden z częstszych znaków heraldycznych. W starożytności związany z symboliką so-lamą. pojęciami światła i ognia; w chrześcijaństwie używany gł. w znaczeniu chrystologicznym. Symbolika poszczególnych form: krzyż św. Antoniego - pieczęć wybranych, grecki wpisany w koło - Chrystus Odkupiciel, widlasty - chrzest, jerozolimski - pięć ran Chrystusa, maltański - 8 błogosławieństw, ankh (egipski) - życie, zap-ładmający promień słońca. Zob. też -• swastyka.

księżyc jeden z najstarszych motywów dekoracyjnych, występujący w większości kultur. Atrybut wielu bóstw żeńskich m.in. Artemidy i Tanit, rzadziej związany z bóstwami męskimi - Nunna. Symbol cyklu obok — : kratka regencyjna zdobiona liliami I rozetami

wegetacyjnego, tajemnicy, wędrówki Izraela. W ikonografii chrześcijańskiej może symbolizować Synagogę (jako przeciwieństwo Kościoła - Słońca) lub Kościół odbijający światło Chrystusa.

kwiaton (fleuron) charakterystyczny dla gotyku motyw dekoracyjny w formie kwiatu o płatkach i liściach rozłożonych promieniście na kilku poziomach, często uzupełnionego żabkami. Zdobił elementy wertykalne - sterczyny, iglice. Wy-

M
im	itf

kwiatony

krzyże: 1. grecki; 2. grecki wpisany w kolo; 3. łaciński; -i. iw. Antoniego; S. widlasty; 6. iw. Andrzeja; 7. iw. Piotra; & litewski; 9. totaryński; 10; papieski; 11. prawosławny; 12. podwójny; 13. monogramowi u. laskowany; 15. Zdwojony; 16. kotwiocowy; 17. malatański; 18; trijksmy; 19. kardynalski; 20. koptyjski; ?j kwiatowy; 22. celtycki; 23, swastyka; 24. swastyka uójrarraenna.

31

30