19931 Strona�,91 (skan by buby77)

UKŁAD DOKREWNY

(UKŁAD GRUCZOŁÓW WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO)

Gruczołami wydzielania wewnętrznego (g/adulae sine ductibus) nazywamy takie narządy gruczołowe, które nie mają przewodów wyprowadzających, a ich wydzieliny, zwane hormonami, przedostają się bezpośrednio do krwi. Rolą hormonów jest regulowanie i koordynowanie czynności narządów oraz utrzymywanie stałości składu środowiska wewnętrznego.

Do gruczołów dokrewnych należą:

♦ przysadka mózgowa;

♦ szyszynka;

♦ grasica;

♦ gruczoł tarczowy;

♦ gruczoły przytarczyczne,

♦ gruczoły nadnerczowe;

♦ aparat wysepkowy trzustki;

♦ gruczoły płciowe: jądra i jajniki.

Można do nich zaliczyć również podwzgórze niebędące typowym gruczołem dokrewnym, ale odgrywające kluczową rolę w regulacji hormonalnej dzięki wydzielaniu neurohormonów uwalniających i hamujących działanie przedniego płata przysadki mózgowej oraz prehormonów.

UKŁAD DOKREWNY

Przysadka mózgowa (hypophysis) jest nieparzystym gruczołem położonym na podstawie mózgu w zagłębieniu siodła tureckiego. Łączy się ona z podstawą mózgu za pomocą lejka. W przysadce możemy wyróżnić płat przedni, część pośrednią i płat tylny. Przysadka mózgowa stanowi ogniwo łączące układ nerwowy z układem dokrewnym.

Szyszynka (corpus pineale) leży pomiędzy wzgórkami górnymi pokrywy śródmózgowia.

Grasica (glandula thymi) położona jest w śródpiersiu przednim bezpośrednio za mostkiem. Zbudowana jest z dwóch płatów o budowie zrazikowej. W okresie noworodkowym i dziecięcym jest dużym gruczołem, następnie zanika, zmieniając się w śródpiersiowe ciało tłuszczowe.

Gruczoł tarczowy (glandula thyroidea) jest narządem nieparzystym, leżącym w środkowo-przedniej części szyi przed tchawicą i krtanią. Zbudowa-

ny jest z dwóch płatów bocznych połączonych nieparzystą częścią środkową, zwaną węziną. Często od węziny odchodzi ku górze niewielki płat piramido-wy. Powierzchnia gruczołu tarczowego jest pokryta łącznotkankową torebką, która wnika w głąb gruczołu, dzieląc go na zraziki. Miąższ gruczołu tarczowego zbudowany jest z pęcherzyków gruczołowych wypełnionych koloidem.

’ ruczoły przytarczyczne {glandulae parathymideae) występują w liczbie dwóch par i leżą na tylnej powierzchni gruczołu tarczowego lub są ukryte w jego miąższu. Mają one postać okrągłych lub owalnych, nieco spłaszczonych tworów, wielkości ziarna grochu lub fasoli.

Gruczoły nadnerczowe {glandulae saprarenales) są to dwa niewielkie, płaskie twory, leżące na górnych biegunach nerek. Są one otoczone łącz-notkankową torebką, która oddziela je od nerek. Prawe nadnercze ma kształt trójkątny, natomiast lewe ma kształt półksiężycowaty. Tkanka gruczołu nadnerczy składa się z części zewnętrznej zwanej korą nadnerczy oraz części wewnętrznej zwanej rdzeniem nadnerczy. Obie te części znacznie różnią się od siebie pod względem pochodzenia, budowy i czynności.

Aparat wysepkowy trzustki składa się z tzw. wysp trzustkowych Langerhansa. Są to okrągłe skupienia komórek nabłonkowych porozrzucane nieregularnie w obrębie tkanki trzustkowej. Ich ilość i wielkość jest zmienna. Poukładane są w pasma pozostające w ścisłym związku z naczyniami krwionośnymi. W wyspach trzustkowych możemy wyróżnić trzy rodzaje komórek: alfa, beta i gamma.

UKŁAD DOKREWNY

Gruczoł płciowy męski - jądro [fesfis) jest parzystym złożonym gruczołem cewkowym, w którym oprócz produkcji hormonów wytwarzane są gamety męskie, czyli plemniki. Jądro ma kształt i wielkość spłaszczonego orzecha włoskiego. Jest zawieszone luźno na powrózku nasiennym w worku mosznowym. Wewnątrzwydzielniczą część jądra stanowią komórki śródmiąższowe jądra (Leydiga).

Gruczoł płciowy żeński - jajnik (ovarium) jest parzystym gruczołem o wielkości małego orzecha włoskiego. Leży w miednicy mniejszej, umocowany za pośrednictwem krezki w więzadle szerokim macicy oraz na wię-zadle wieszadłowym jajnika i więzadle właściwym jajnika. Produkcja hormonów płciowych żeńskich pozostaje w ścisłym związku z cyklem jajnikowym, z czynnością pęcherzyka jajnikowego i ciałka żółtego.