32005 r6 (4)

in Kor.d/iiił I. < hlpię/ei ic w cc asie zajęć

mcm (rożki źnicnieni)¹. Tam, gdzie koncentracj a przechodzi w napięcie, ;i odprężenie w rozprężenie, cztowiek traci indywidualną równowagę. 1 po-dobnie — jeśli celem edukacji jest wyłącznie rozwój potencjału intelektualnego, oznacza to jedno stronne postrzeganie człowieka. Ćwiczenia prowadzące do fizycznego i duchowego odprężenia dają możliwość całościowego wychowania. Na ten temat mówię szerzej w podrozdziale trzecim.

Rozładowanie stresu

Zjawisko o nazwie „stres” jest znane większości ludzi. Zestresowany jest prawie każdy, od menedżera do emeryta. U uczniów mówimy o występowaniu stresu szkolnego, powszedni dzień nauczyciela jest naszpikowany sytuacjami obfitującymi w obciążenia i konflikty wywołujące stres. Na co dzień mamy więc do czynienia z bogatą paletą sytuacji określanych jako stres, nic więc dziwnego, że publikacje o tytułach Łatwiej uczyć się bez-stresowo czy Przetrwać w stresie cieszą się powodzeniem². Temat „stres” jest chwytliwy, mam zatem nadzieję, że i was zainteresuje.

Stres mobilizujący i szkodliwy

Nie każdy stres jest stresem! Zwykle ze słowem „stres” kojarzą się nam negatywne skutki wywołane przez hałas, pośpiech, czy wreszcie konflikty i zagrożenia związane z sytuacjami, w których mają sprawdzić się nasze umiejętności. Stres występuje, gdy jesteśmy przeciążeni i nie wiemy, „w co ręce włożyć”, kiedy mamy uczucie, jakby brakowało nam tchu; gdy odczuwamy pewien nacisk. Stres to sytuacje, które postrzegamy jako obciążające, stawiające przed nami wyzwania lub zadania przekraczające nasze możliwości. Jeśli obciążenia te są zbyt duże, wówczas organizm reaguje w różny sposób: robi się nam gorąco, zaczynamy się pocić, bledniemy ze zdenerwowania, język zaczyna się plątać, odczuwamy ucisk w okolicy klatki piersiowej. Przedłużający się stres prowadzi do nerwowości, drażli-wośei, wyczerpania, a nawet może stać się powodem wrzodów żołądka czy wręcz zawału serca. Stres wyniszczający zwany jest także distresem.

Stres ma jednak i pozytywne strony, jeśli zważymy jego pierwotną funkcję. Wyobraźmy sobie, że jesteśmy w dziewiczej puszczy. Przemykamy przez ciemny gąszcz i nagle - krzyk, po prawej stronie pojawia się cień zwisający z góry! Natychmiast zostajemy postawieni w stan gotowości. Organizm reaguje instynktownie: wydziela się adrenalina, tętno staje się szyb-' l\>r. Alexander, 1976; Windels, 1984.

'Por. Lindeinann, 1973: Ostander/Schroeder, 1985; Tauseh, 1983, 112; por. także Tanseli.

i/,c, podnosi się ciśnienie krwi. cukry i tłuszcze są dostarczane do koinoiek W mięśniach, aby je odżyvić. Mówiąc krótko, wszystkie rezerwy eiicige tyczne oddane są do dyspozycji - albo do ataku, albo do ucieczki. W ic| s\ tllUcji chodzi o szybką reakcję; długotrwałe rozważania mogą być /giihne ¹ Reakcja stresowa może nam uratować życie, takie było zresztą j<-| pin Wntnc zadanie. Istnieje stres motywujący, dopingujący (eustres). kloty na leży postrzegać jako zdrowe obciążenie. Pewne napięcie stanowi mend tljczny element życia. Przecież inaczej można byłoby się zuiuid/n na Łmicrć. W naturalnych warunkach stres oznacza przejściowy stan alanint Wy, który jest rozładowywany w czasie dłuższych przerw odprężeniu i ie lltksu. W naszej cywilizacji większość ludzi żyje w warunkach pciiiianeiil tiego stresu wywoływanego przez nie kończące się „bonibnidownme m glinizmu przez bodźce; hałas, spaliny, obrazy, wymagania ild /mi|diijnm mic w stałym napięciu, żyjemy na pełnych obrotach, nie mamy « /unii mi

rmwdziwe odprężenie. Jeśli nawet znika lub słabnie zewnętrzny miehk.ln tak (jesteśmy już zaprogramowani wewnętrznie) nie możemy wyląi zy_t Utrumicnia galopujących myśli i nie potrafimy nawet w czasie wolnym nie myśleć z troską o trudach oczekujących nas następnego dnia Nie tylko mi fizyczne zagrożenie reagujemy stresem. Odpowiadamy lak mi sytmu |i< Kpołeczne, kiedy na przykład mamy wrażenie, że robimy cos iiicwIum Iw m /u co zostaniemy skrytykowani, czy nie zadowolimy takiego:. auloi ylclu Sama myśl o zagrożeniu (np. o egzaminie) może wywołać sties

Blokada myśli

Szkoła nic powinna dopuszczać do sytuacji stresowych. Sties powoduje bowiem blokadę myśli. To, co pierwotnie było uzasadnione biologu ziiyin zachowaniem - reagować natychmiast ucieczką lub atakiem, be/ komet /no Aei przemyślenia - stanowi w procesie nauczania istotną pr/es/kodę /doi Ilość i wydajność komórek mózgowych jest tak upośledzona prze/ homtom Nłrcsu, że informacje nie mogą być przetwarzane w sposób optymalny Z pewnością znasz blokadę myślową z egzaminów: mimo że mim /yles Nię wszystkiego, nie możesz odpowiedzieć na żadne pytanie. Stres eg/uiui micyjny blokuje reprodukcję wyuczonego materiału. Jak to się d/ie|e'’ Rn mtSrki nerwowe w naszym mózgu nie są ze sobą bezpośrednio poląi /,,ne t/w. synapsami, lecz, rozdzielone wąską szczelinką. Jeśli impuls neiwnw y dojdzie do synapsy, wówczas natychmiast wydziela się substancja. kloie| /udaniem jest dalsze przekazanie bodźca. Hormon stresowy hamuje liaus misję bodźców przy pewnych synapsach. Dochodzi do blokady myślowe| lub do tzw krótkiego spięcia, na skutek czego nie przychodzą nam na mysi rozsądne rozwiązania problemów.

1

I'<II YfMfi. IU/K, llodewiH. IUHI)