32822 skanuj0016 (200)

W Polsce właśnie Adam Ważyk najwięcej zawdzięczał poetom-kubistom. Przez całe życie dawał też wyraz przekonaniu, że ich lekcja poetyckiej nowoczesności ma dla poezji dwudziestowiecznej największe znaczenie. Widział w tej lekcji zasadnicze, do dziś aktualne, odnowienie nie tylko języka poetyckiego, ale samych możliwości uprawiania poezji. Odnowienie statusu poezji: nie trzeba bronić poezji, przypisując jej jakieś nadzwyczajne uprawnienia moralne i zdolności poznawcze — wyraża się w niej po prostu wrażliwość jej własnej epoki, wyraża się szerzej, swobodniej, w sposób bardziej intuicyjny, więc mniej skrępowany niż gdzie indziej. Nic zatem dziwnego, że w utworach poetyckich odnajdujemy te same potrzeby umysłowe i idee, które krystalizowały się w ówczesnym stylu życia codziennego i w naukowych obrazach świata, a mamy ponadto prawo sądzić, że znaczenie niektórych z tych potrzeb wykracza poza ich własną epokę. Odnowienie wzorca osobowości poetyckiej, która uwolniła się od obowiązków reprezentowania ducha i tajemnic kondycji ludzkiej, a powróciła do człowieczeństwa bardziej zwykłego, w jakim ciekawość świata i poczucie podlegania 'różnym ograniczeniom, zdrowy rozsądek, humor, obsesje i uległość przypadkowi występują obok siebie, ale w proporcjach zastanawiająco rozmaitych. Odnowa wyobraźni, która zwróciła się wreszcie ku rzeczywistości konkretnej.

Odnowicielska rola kubizmu poetyckiego, przedstawiona przez Ważyka parokrotnie w esejach, które napisał pod koniec życia, widoczna jest dobrze również w wierszach z pierwszych jego tomików.

AORTA

Sklepy malowane są zieloną farbą

wynosi to najtaniej Zieleń miejska jest we mnie

Si)

Jeśli kiedy ukradkiem rozchylisz ulic album znajdziesz tam twarze przyjaciół mych witryn

oazy

i co ważniejsza kapelusz mój głęboko nasunięty

na ciemię

l jak biplan płócienny zwycięża obłoki i zamieć

^Ł gdy przechodzę tędy bardzo wiele razy

s nie znając żadnego okna balkonu żadnego szyldu

na pamięć

Za szybą wystaw wieją geometryczne pejzaże Mieszkaniec ustronnej uliczki dążę do serca

miasta

•i/.. Laska moja wydzwania kwadranse po trotuarze gruba laska niezgrabna jak chłopak który pod-

rasta

1 To prawie tak jak w twojej maszynie do pisania

kiedy

na skraju walca pismo wyparuje w dźwięki To byłoby cudem w dzieciństwie kiedy zbieraliśmy marki

dziś klawisz kaleczy ci palce i głos ten to głos twojej ręki Dziś

kiedy karty dni

karty mojej książki

okładka nocy zamyka

cień mojej laski łamany na murze

(dawno już nie pisałem wierszy)

;¹ wygląda jak oskard górnika

Przejrzystość obrazu poetyckiego jest cechą wyróżniającą wszystkie wiersze Ważyka. Została ona z pewnością wyniesiona z lekcji ku-bizmu, ale Ważyk rozwinął ją znacznie bardziej niż którykolwiek z poetów polskich, jacy przeszli przez tę lekcję. Aorta ma kontur wypowiedzi skierowanej do kogoś i uporządkowanej retorycznie przez liczne nawiązania między zdaniami. Jeżeli jednak przyjrzeć się bliżej, cały jej porządek retoryczny się rozprasza.

61