46515 Scan 140410 0095

najważniejszym miejscem produkcji. W międzyczasie „centrum komputerowym dla rynku zachodnioeuropejskiego” stały się Czechy¹.

Obie czeskie fabryki Foxconna cechuje duże podobieństwo polityki zatrudnienia i organizacji pracy. W obu krajach wiele sobie obiecywano po otworzeniu fabryk, wychodząc z założenia, że przedsiębiorstwa stworzą nowe miejsca pracy. Spora część rozmówców podkreślała jednak, że Foxconn płaci przeciętnie dużo mniej niż jego poprzednicy w tym regionie. Inne firmy na tym terenie szybko dostosowały swoje płace do poziomu oferowanego przez Foxconna.

Fabryka w Pardubicach należy do koncernu od 2000 r. Zakład produkcyjny istniał już wcześniej jako HTT Tesla i Foxconn go odkupił. W okresach zwiększonej ilości zleceń, zatrudnionych jest w nim ok. 5-6 tys. osób². Fabryka w Kutnej Horze położona jest w odległości około 40 km od Pardubic. Została wybudowana na zielonej łące i otwarta w 2008 r. Zatrudnienie znajduje tam ok. 2,5-3 tys. osób³. W obu jednostkach załoga składa się w dwóch trzecich z mężczyzn. Pracownicy są w jasny sposób podzieleni według marek, dla których produkują: Samsung, Chimei-Innolux, Cisco, Hewlett-Packard, Apple⁴. Taki podział uniemożliwia bliższy kontakt między nimi i prowadzi, jak zobaczymy, do nieporozumień.

Rekrutacja personelu odbywała się początkowo za pośrednictwem miejscowych urzędów pracy. W Pardubicach Foxconn mógł wyszukiwać sobie ludzi, którzy uprzednio pracowali w HTT Tesla i przejął przede wszystkim młodych pracowników oraz osoby znające język angielski. Firma zatrudnianych bezpośrednio dobiera sobie samodzielnie, natomiast ludzi rekrutowanych za pośrednictwem agencji zatrudnia sama agencja w ich kraju ojczystym. Dobór personelu oraz szkolenia odbywają się w sposób stosunkowo swobodny, obejmując test praktyczny i pytania ogólne. Migranci zarobkowi niewładający językiem czeskim mają zwykle do dyspozycji tłumacza.

Byli pracownicy HTT Tesla, przejęci przez tajwański końcem Foxconna, doświadczyli gruntownej zmiany zarówno modelu zarządzania, jak i warunków pracy. W fabryce zetknęli się natychmiast z menedżerami z Tajwanu, Chin i Wielkiej Brytanii, którzy zajęli się koordynacją i nadzorem w poszczególnych działach. Foxconn wprowadził nowe systemy dotyczące czasu pracy i usiłował zmienić nastawienie pracowników wobec obowiązujących w przedsiębiorstwie norm. Mimo że nowy model zarządzania w Pardubicach jest praktycznie stosowany już od 12 lat, to nie udało się jeszcze w pełni, jak się wydaje, wyeliminować u czeskich pracowników, ani u migrantów zarobkowych, ich dotychczasowych nawyków dotyczących pracy i sposobu życia.

Foxconn próbował wdrożyć nowe formy pracy i wykorzystywania siły roboczej nie tylko poprzez zatrudnianie zagranicznych menedżerów, lecz również poprzez wysyłanie personelu z Czech do Chin. W okresie pierwszych miesięcy po podjęciu produkcji dziesiątki czeskich pracowników zostało skierowanych na wielomiesięczne szkolenie do fabryki w Shenzhen. Wywarło to na nich niezapomniane wrażenie: „Spędziłem miesiąc w Chinach wraz z 20 innymi czeskimi pracownikami. To był szok, ale również interesujące doświadczenie: wszystko odbywało się w jak w wojsku. Nocowaliśmy w hotelu na terenie bazy fabrycznej. Rano pobudka o godz. 8:00, kończyliśmy o godz. 19:00. Co dwie godziny musieliśmy pisać raport

0    tym, co zrobiliśmy i czego się nauczyliśmy - także pod koniec dnia, na koniec tygodnia i miesiąca — zarówno o naszych postępach, jak i o jakości szkoleń” (Borek, zatrudniony na czas nieokreślony w Czechach, Pardubice 31.08.2012 r.).

Podział pracy i podziały między pracownikami

Wewnętrzny podział pracy zakłada ścisły rozdział między pracownikami czeskimi a migrantami zarobkowymi, na ten z kolei nakłada się podział na zatrudnionych na czas nieokreślony i przez agencje. Mężczyźni z Czech - a po części także ze Słowacji - otrzymują lepsze stanowiska i pełnią funkcje kierownicze, natomiast migranci i czeskie kobiety stoją przy liniach produkcyjnych. Ogół pracowników w fabryce jest podzielony według kryterium narodowości, wieku, płci, wykształcenia, zakresu pracy

1    rodzaju umowy o pracę. Podziałowi temu odpowiadają różne uniformy służbowe: „Instruktorzy w kolorze lila, kierownicy gmp w zielonym, kontrolerzy jakości w żółtym, kierownicy linii w białym, kierownicy działów w czamym/niebieskim, magazynierzy w czerwonym” (Cezara, pracownica agencyjna z Rumunii, Pardubice 8.09.2012 r.).

Wszystkie zadania kierownicze wykonywane są przez kluczową grupę personelu czeskiego (i w niewielkim stopniu słowackiego), natomiast koordynatorzy agencji pracy tymczasowej odpowiedzialni są za jakość, ilość i harmonogramy pracy pracowników tymczasowych. Niektórzy kierownicy linii, grup i działów przysyłani są przez agencję, jednak większość jest

1

   S. Bormann, L. Plank, Working Conditions andEconomic Development in 1CTproduction in Central and Eastern Europę, Berlin 2010, s. 4.

2

   Foxconn otworzył fabrykę w Pardubicach „18 maja 2000 r. jako główne centrum dostawcze urządzeń elektronicznych dla całej Europy. (...) Okazało się, że łatwiejsze i szybsze było zakupienie terenu od poprzedniej firmy HTT Tesla, na którym w 2000 r. rozpoczęto produkcję komputerów dla IBM i Compaą”. Wartość inwestycji szacowana jest na 1,8 mld koron (ok. 71 min euro); teren zajmuje ponad 30 ha (http://www.pardubice.eu/eng/industry-business/opportun/investors.html).

3

   http://www.mzv.cz/taipei/en/news_events/investment_news/index.html.

4

   Dział Apple’a w Kutnej Horze liczył 330 zatrudnionych i istniał do końca 2011 r. Z powodu konfliktu stopniowo go zamykano (zob. niżej).