46929 skanuj0051 (37)

mt

do XH wieku budowla o 2 lukach w bizantyjskim stylu, następnie sarkofagi a od wypraw krzyżowych — kopia Grobu świętego w Jerozolimie.

Rozbudowane misterium byfo grane na scenie symultanicznej¹⁶. Hemenll mi jej przestrzeni były mansjony ustawiane przestrzennie {niemiecki obssg językowy), reliefowo, 1j. jeden za drugim (Francja), lub na planie koła (Angljg| Pobżenie mansjonów określał początkowo układ geograficzny kościoła (<|| wschodniej strony krucyfiks, na lewo niebo, na prawo piekło). Do typowy^ form inscenizacyjno-technicznych należafo widowisko stacyjne i procesji Używano w nich przenoszonych od stacji do stacji platform (hiszpański roce), ruchomych rusztowań scenicznych (edifici - w Mediolanie i Florencji sceny na kołach oraz w ramie wozu (specyfika teatru angielskiego, tz\l pageant theatre). Do czasów obecnych zachowały się dwie średniowieczni sceny plenerowe - teatry koliste wzorowane na amfiteatrach antycznyci (w Saint Just i Perranzabuloe w KomwaHi). W przedstawieniach stosować uproszczone dekoracje, instalowano maszynerię dla specjalnych efektów (otwiej ranę niebo, wstępowanie i zstępowanie aniołów, ogień piekielny), używana kostiumów i masek, w grze eksponowano drastyczne szczegóły - okrucieńj stwo scen kaźni i męczeństwa*, Aktorami byli przede wszystkim mężczyźni!

Teatr świecki czerpał z tradycji starożytnego mimu. Z intermedium rozwi nęła się farsa¹⁷, sottie¹⁸, komedia mięsopustna (grana przez teatry jarmarczni w okresie mięsopustu - w ostatnich dniach przed środą popielcową). Cele dydaktyczne realizował moralitet¹⁹. Do średniowiecznych form teatralnych

¹⁶    SCENA SYMULTANICZNA - zespół mansjonów (cabstek - miejsc akcji epizodu); ustawionych na wycinku koła łub prostej. Akcja widowiska rozgrywała się kolejno w kilku mansjonach, lecz mogła być także prezentowana poza nimi na nieokreślonej dekoracyjnie przestrzeni zwanej plateą. Podia sceniczne z catostkami dekoracyjnymi umieszczano także na wozach, które przejeżdżały praśz miasto i zatrzymywały się w różnych jego punktach w celu' odegrania kolejnych epizodów widowiska. Ten typ sceny symultanicznej (zw. pageantsj występował głównie w Anglii

¹⁷    FARSA [franc.] - odmiana komedii oparta na błahych konfliktach, posługująca się elementami komizmu sytuacyjnego, błazenady, karykatury i groteski w celu wywołania żywiołowego śmiechu widowni. Ukształtowana w XH wieku w literaturze francuskiej, wywodziła się z intermediów. Rozkwit gatunku przypada na XV-XVI wiek (arcydzieło Mistrz Piotr Pathelin powstało około 1465 roku).

¹⁸    SOTTIE [franc.] - rodzaj satyry - politycznej komedii z XV i XVI w. wykonywanej we Francji przez zespoły błaznów (m.in. Les enfants sans souci) w czasie ich święta w Dzień Niewiniątek (28 X® i w okresie Nowego Roku.

¹⁹    MORALITET {niem. < łacj - średniowieczny gatunek dramatyczny o charakterze ałegoryczno-dydaktycznym. Obrazował walkę uosobionych sił dobra i zła (Cnota, Wiara, fjśjeżaiy zabawy i korowody masek. Były one związane z ludowymi wierzenia-l|-$j3aśniowymi wyobrażeniami, zabobonami, rytuałem powitania wiosny lub iklycją zapustów. Aktorami i często autorami sztuk byli żonglerzy, szpilmani, lllltrele²⁰, skaldowie²¹, igrcy - dzięki nim rozwinęła się sztuka pantomimy²² BraetewaL-teato lalek. W omawianym okresie powstawały teatralne bractwa Jppków i błaznów, których tradycja przetrwała do czasów szekspirowskich, graną był prosty pomost z otworami wejściowymi (po bokach lub w głębi). jj|^o miejsca przedstawień'wykorzystywano sale publiczne, aule uniwersytec-geliprywatne domy, pałace.

Hjjttoes schyłkowy średniowiecza to okres renesansu, rozwoju nie tylko Egru, ale również literatury, sztuki, rzemiosła i wielu innych dziedzin tycia iporowego.

KjW literaturze renesansu pojawił się motyw ideału człowieka - istoty twór-kształtującej siebie i otaczający świat. Za idealne wzory literatury uznano Ip/pry klasyków rzymskich, a łacina klasyczna stała się wzorem języka, l||órczość Wergiliusza i Cycerona - wzorem sztuki pisarskiej. Szczególne Raczenie miała literatura dydaktyczna: traktaty poetyckie w formie dialogu praż tzw. zwierciadła. Rozkwitła liryka (której szczytowym osunięciem byty ®rnny religijne, pieśni, elegie filozoficzne). Wybitne realizacje przyniosła epika.

Ipcha, Wiedza, Grzech) o duszę człowieka. Posługiwał się motywami biblijnymi, później też Smftologicznyrni lub historycznymi Popularyzował dogmaty wiary, w okresie reformacji był jparzędziem teologiczno - religijnych i politycznych polemik. Rozpowszechniony głównie we jFrancji oraz w Szkocji i Anglii (najwybitniejszy utwór - Eoeryman z końca XV wieku). W SEolsce grywany w teatrach jezuickich i pijarskich do potowe XVQI wieku.

||£²⁰ MINSTRELE [ang. < franc. < łac.], menestrele, średniow. (gł. Xffl-XIV w.) śpiewacy a-recytatorzy na feud. dworach zach. Europy, odtwarzający poezję truwerów i trubadurów, ^akompaniamentem viele (średniow. skrzypce) i harfy; często sami komponowali tańce p pieśni.

| ²¹ SKALDOWIE, poeci staroskandynawscy, będący również wojownikami, działający na ^dworach królów oraz możnych w DC-Xm w. na terenie Norwegi i Islandii. Uprawiali poezję okofcznościową, o tematyce zaczerpniętej z mitologii nordyckiej, miłosną, pochwalną.

■ Zanotowane przez skaldów fakty stanową cenne źródło historycznej. Twórczość skaldów, ^początkowo przekazywana w tradycji ustnej, zachowała się tylko we fragmentach w zabytkach literatury islandzkiej.

²² PANTOMIMA (łac. < gr.], nieme widowisko sceniczne, w którym treść jest przekazywana za pomocą gestów, ruchów, niekiedy także mimiki. Pantomima nie zrodziła się jako sztuka samodzielna, jej elementy tkwiły w tańcu i teatrze dramatycznym. Znaczny rozkwit pantomimy nastąpił w starożytnym Rzymie okresu cesarstwa, gdzie dominującym gatunkiem sztuki widowiskowej był mim (przejęty z Grecji), a następnie pantomim, inspirowany w znacznym stopniu tragedią.

74

75