52373 IMGI97 (4)

zumiało, będą dostosowane do wieku uczniów, jeżeli zostanie zorganizowany wysiłek zbiorowy i czynność Ą każdego ucznia będzie kontrolowana przez grupę i będzie miała wpływ na wynik całości. Wychowawca, orientując się, że nie każda praca wychowuje, może wypełnić swoje zadanie właściwie, ale jeżeli wycho- ^;'v wankowie w środowisku mają możność obserwować złe wzory pracy, jeżeli ich wiedza potoczna na ten temat będzie zawierała informacje sprzeczne z tym, co mówi wychowawca, to wykształcenie właściwego stosunku do pracy <nie będzie łatwe. Jest to przykład, w którym wychowanie wchodzi w konflikt z socjalizacją, i pełne rozwiązanie obejmujące wszystkich uczniów może się znaleźć dopiero wtedy, gdy nastąpią także zmiany w tym -zakresie w środowisku.

Cele rozwoju społecznego i cele rozwoju osobowości nie są ze sobą sprzeczne, ale tych ostatnich nie należy dzielić na cele wychowania umysłowego, fizycznego, moralnego i estetycznego, rozbijając strukturę osobowości, natomiast trzeba .podjąć propozycję Suchodolskiego, która wskazuje na -dziedziny działalności, a zatem: pracę, naukę, działalność społeczną, uczestnictwo w kulturze. Według tego podziału możemy rozpatrywać również rozwój społeczny w konkretnym środowisku i zorientować się, jak w każdej z dziedzin przebiegają procesy socjalizacji. W osobistych planach życiowych wychowanków ich dążenia wyrażają się też w wyborze pracy, dalszej nauki, zabawach, w założeniu własnej rodziny. Analiza takich planów pozwala zdobyć materiały, które rzucają światło na wyniki wychowania. Badania wykazują duże różnice środowiskowe i silniejszy wpływ socjalizacji aniżeli wychowania. Młodzi przyglądają się bacznie, jak ludzie pracują, jak awansują, co mogą kupić za zarobione pieniądze, jakie są przyczyny ich niepowodzeń, wysłuchują ich

130

-wskazówek, juk trzeba tyć, ażeby wszystko ułożyło się pomyślnie. Jeżeli są to rady sprzeczne z systemem wartości socjalistycznych, podkreślanych przez wychowanków, to trzeba by dążyć do naprawy środowiska i wciągać młodych do pomocy.

Cele wychowania, które formułuje się tylko z punktu widzenia wszechstronnego rozwoju osobowości, wytwarzają złudzenie, że praca instytucji wychowawczej jest skierowana jedynie na wychowanków, nie dotyczy natomiast ich otoczenia. Zasada kształtowania osobowości w działaniu wymaga odwoływania się do świata zewnętrznego i do świata wewnętrznego.

Określenie celu ogólnego w (postaci wzoru osobowego, ideału człowieka, jakim ma stawać się dany wychowanek wobec zmienności warunków życia, wydaje się bardzo trudne i mogłoby być zarysowane tylko szkicowo w sposób niedookreślony, zawierający pewien model stosunku człowieka do świata, a nie portret idealnej osobowości, zamkniętej w sobie.

Proponując wielowymiarowe ujęcie celów i wyników wychowania, chciałam podkreślić, że powinno ono obejmować całość życia społecznego i całość rozwoju osobowości, ażeby trafnie wskazywać na cele instytucji wychowawczych. Na rzeczywistość wychowawczą „świata w sobie” składa się całość wydarzeń, w których uczestniczy wychowanek. Wychowawca, organizując tylko część jego doświadczeń, musi zdobyć decydujący wpływ na kierunek tego rozwoju, interweniując w dialektyczny związek człowieka i świata, wpływając na ich wzajemne stosunki. Próby zestawienia listy cech czy zalet, jakimi powinien się odznaczać wychowanek, są próbą chybioną, gdyż pomijają za partia i sytuacje, w których mogą się one kształtować. f

Warto tu wskazać na refleksje Reykowskiego (1978), który podkreśla, że treść i struktura osobowości zale-

a*

131