56556 skanuj0056 (15)

211

3. Zmiany w środowisku społecznym i przyrodniczym pod wpływem turystyki

ściowych przeznaczonych dla zagranicznych turystów pochodzi na Barbadosie, Jamajce i Seszelach z importu, co w oczywisty sposób przyczyniło się do upadku miejscowego rolnictwa (pozytywnym przykładem jest - zdaniem cytowanych autorów - Saint Lucia, na której import żywności wyraźnie maleje).

Przykładem państwa, w którym mimo znacznego zwiększenia się liczby przyjazdów nie ma to większego wpływu na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej, jest również Gambia, gdzie jedynie około 10% dochodów z tytułu turystyki trafia do miejscowej ludności. Z tego też powodu E.A. Cater [1987] zaliczyła Gambię do grupy krajów, w których występuje w klasycznej postaci „efekt enklawy”, tzn. miejscowa gospodarka pozostaje nadal w ścisłej izolacji od rozwiniętego na wybrzeżu sektora turystycznego.

Problemy te dotyczą nie tylko państw rozwijających się. Przykłady oporu społeczności lokalnej wobec nadmiernego napływu turystów opisuje J.R. Cheng [1980], zajmująca się kanadyjskim miasteczkiem Canmore (niedaleko Banff w Górach Skalistych), jak również R. Wolfe [1977], przytaczając przykłady z Włoch. O konfliktach między turystami a ludnością miejscową wspominają również Y. Mansfeld i O. Ginosar [1994, 228], wprowadzając określenia: „poziom nasycenia psychologicznego” (ang. psychological saturation level), „chłonność społeczna” (ang. social carrying capacity) i „poziom irytacji” (ang. level of irritation), służące do opisania stanu świadomości społecznej mieszkańców obszarów zdominowanych przez turystów. Na ogół do takich sytuacji dochodzi, gdy liczba turystów jest większa niż liczba mieszkańców stałych. Bardzo często pojawia się wówczas zjawisko „przeciążenia turystycznego” (lub „zatłoczenia”, ang. overcrowding). Przeciążenie ruchem turystycznym ma niekorzystne skutki również dla samych turystów, co objawia się w formie wzrostu kosztów utrzymania, zwiększonym ruchu samochodów, zatłoczeniu restauracji, sklepów itp. Jak podają A. Williams i P. Teo [1992], w zajmującym blisko 15 ha i oddanym do użytku w 1988 r. centrum rekreacyjno-rozrywkowym „Pasir Ris Resort” (Singapur), już po kilku latach odczuwano nadmierne przeciążenie niektórych urządzeń, np. w kawiarni mogącej przyjmować jednocześnie 500 osób, często przebywa jednorazowo nawet 900 osób.

Ze zmianami w funkcjonowaniu instytucji społecznych wiążą się ściśle przemiany postaw i zachowań ludności. Zdaniem K. Przecławskiego [1979, 83-84] przejawia się to przede wszystkim w większej tolerancyjności w stosunku do odmiennych przekonań i zachowań, jakie często reprezentują turyści. Jednocześnie mieszkańcy obszarów recepcyjnych przejmują od turystów wiele postaw i zachowań, nie zawsze pozytywnych. Ogólnie można stwierdzić, że zmiany pod wpływem turystyki są bardzo bliskie przemianom w postawach oraz zachowaniach pod wpływem procesów urbanizacyjnych (urbanizacja społeczna). Jak podaje W.C. Husbands [1986], zmiany zachowań ludności miejscowej pod wpływem turystów są zauważalne m.in. w odniesieniu do sposobów spędzania wolnego czasu.