60887 P1010923 (2)

4,M*

trutwMw (1.TO rek), Udających uatanowienie sYiuuUdoege, jest pwft o ty w, że synod znetą) ąSJł rtwy pr^z$^z „świętego cara całej Moskwy, Małej j jp lej Hus i i wszystkich północnych krain władcy A kiego panu imperatora iMetra Ąłeksicjewicza, w pnH świętym emitowanego i upragnionego naszego w3l (FSPifc, Ul, Nr 1115,s. 101).    ^

Jednakie takie zwroty greckich hierarchów ak _w wieraly. dc czasu, wpływu na stosowanie tytąłćJ^ samej Hesji. Charakterystyczny jest przy tym fą^ J epitet „święty¹’ w tytule carskim, wniesiony pggglj ttiarchę Jeremiasza w uleżany przez niego grecki 4 rzęcl intronizacji pierwszego ruskiego patriarchy, ^ opuszczony w ruskim przekładzie tego obrzędu* wedi v którego dokonano intronizacji patriarchy Niohą y prawka dotyczyła wchodzącej w grecki obrzęd inttfe zaeji aklamacji wygłaszanej przez osobę ogł§^j^ wybór patriarchy: „...mający władzę święty nasz ąjwj dzierżca i car oraz Boży (,,,] synod zapraszają Wa& Świątobliwość na wysoki tron patriarchatu konstanty! nopaUtańskiego” — por. Sawwa, 1901, s. 70—^71),

Za rządów Aleksego Michajłowicza monarchę zsm. na ją nazywać „świętym” podczas nabożeństw, w «*. tychmiast wywołuje protest staroobrzędowców, Profc pop Awwakum pisał z oburzeniem; „Teraz u nich (fu konian) wszystko krzywo i na poprzek: żywcie człowieka nazywać świętym [,„], W PomUmniku wyrokowano tak; pomódlmy się za władcę świętego pana cara, Otóż, jakaż to bieda! A w Paterikonie napisane gdy pochwalasz człowieka, wtedy słowem swoim sprzedajesz go szatanowi, Od wieków nie słyszano, żeby ktoś siebie nakazał nazywać w oczy świętym, tyto Nabuchodonozor babiloński” (BIB, XXXIX, kol 5fe-—300).

W późniejszych czasach użycie tego terminu zataj* rozszerzone, I tak patriarcha Joachim w swojej P«-ehownoj życzy carom Iwanowi i Piotrowi Aleksicjcwl czorn „życia w czystości, w ascezie i świętości, jat przystoi świętym pomazańcom" (Ustrialow, II, a 471) Stefan Jaworski (III, s. 154) mówił w 1703 roku o farach jako o „rodzie świętym pomazańców Bożych". Nr leży też zwrócić uwagę na charakterystyczny zwrot

A. ą. Winiusa dp Piotra I zawarty w !|ki# t i o*

1700 roku: „...modlę aię do Parta Boga Wszeefm^gą**' go, aby zachował Waszą świętą Osobę w zdrowiu (rt* sma i bumagi Pietra, IX, s. 531). W pierwszym wa*:<*o cis ody W- P- Piotrowa Na soczinicaijo ww&go ulożc-wija (1707 rok) były takie zwroty;

Wielki Pan w Piotrze Wielkim,

Wielki w Blżblseie prt-W świętsi Swpjaj Katarzynie,

W czynionych przez Ifia WdSSkf (pteweWf taa, k* 90

W późniejszych czasach epitet „święty¹¹ stosowany jest do wszystkiego, co odnosi się do cara. W 1801 roku I metropolita Platon (Uewszyn) mówił o „świętej krwi I cesarzowej Marii Teodorowny, płynącej w żytach cesarza Aleksandra (Platon, iflfii, karta 4*), a w roku Ig 10 zarządzający diecezją moskiewską arcybiskup Augustyn (Winogradski) wspominał o ,świętej woli i „świętych modlitwach¹' cara (Awgustin, 10(5, s. 6; Awguetin, 1818-b, s. 5).

Należy zaznaczyć, że fraza z epitetem „święty" (ftÓespodi światyf_} bogowienezanuyj cariu..) została za czasów Fiodora Aleksiejewicza usunięta z obrzędu koronacji cara (Pr, Rot. Wiw., VII, s. 357). Ta sama fraza występowała w obrzędach koronacji Fiodora Iwanowi-cza (SGGiD, ii, s. 83), Michała Fiedorowicza (MOChD, III, s, 84) i Aleksego Michajłowicza (Br. Rot. Wiw., VII, s 288). W tym kontekście zwrot „święty" oznaczał, jak można sądzić, to samo co zwrot „Święte świętym" w obrzędzie liturgii eucharystycznej * Rzecz dotyczy świętości, która wymagana jest od każdego wierzącego w celu uczestniczenia w komunii świętej Podobnie jak wierni przygotowujący się do przyjęli* komunii nazywani są „świętymi"., gdyż są oczyszczeni przez spowiedź i pokutę, tak i car, przed komunią, która stanowiła część obrzędu koronacji, nazywany był „świętym", Usunięcie tego epitetu było uwarunkowane zmianą koncepcji, Właśnie dlatego, że cera zaczęto nazywać „świętym" poza określonym kontekstem, nazwę tę zaczęto wiązać ze szczególnym statusem cara jako pomazańca i z tego powodu uznano spi-

42