61814 img260 (6)

Zgodnie z tym poglądem realizacja fonemów /e/ i /o/ przed łub po jff i przed /x/ charakteryzuje się większym stopniem otwarcia jamy ustnej: [pero] perro, [dexame] dejame, [oxala] cpala. Także, np. fonem ^fa/ powinien posiadać alofony: paiatalny (przed spółgłoskami twar-iopodniebiennymi, np. /c/) i welarny (przed /o, u/ i /ł, x/)¹.

Najnowsze badania nie potwierdzają jednak tej tezy. Wspomina 3 tym kilkakrotnie E. Martinez Celdran (Fonetica, s. 289, 294, 301), ctóry uważa, iż systematyczna klasyfikacja aiofonów hiszpańskich samogłosek nie jest możliwa ze względu na ich nieregularne występowanie i zmienną zależność od wymowy poszczególnych osób v różnych regionach. Zdaniem tego autora stopień otwarcia lub 3rzymknięcia samogłosek zależy nie tyle od pozycji (kontekstu fonety-;znego), ile od różnorakich czynników zewnętrznych towarzyszących nowie. Na dowód swojej racji E. Martinez Celdran przytacza szereg spektrogramów (op. cit., s. 301 -308).

Podobne poglądy wygłasza Rafael Monroy Casas (Aspectos fo-teticos de las vocales espanolas, Madrid, Sociedad General Espanoła ie Librerla, 1980, s. 49-55), który na podstawie własnych badań sksperymentalnych uważa, iż alofony wyszczególnione przez T. Na-/arro Tomasa we współczesnym języku hiszpańskim nie występują.

Wydaje się, że rację mają E. Martinez Celdran i R. Monroy Casas, ctórych punkt widzenia pokrywa się z naszymi obserwacjami. Używać rędziemy zatem wyłącznie następujących znaków: /i/, /e/, /a/, /o/, /u/.

Na opis samogłosek języka hiszpańskiego składają się przede wszystkim:

1.    barwa (hiszp. timbre) związana z funkcjonowaniem rezonatora; rs. względu na ton samogłoski dzielą się na wysokie (hiszp. agi/das) 'i, e/, średnie (hiszp. neutras) /a/ i niskie (hiszp. graves) /o, u/; wysokie iony powstają przy większym tylnym rezonatorze, niskie — odwrotnie, przy większym przednim i wpływie labializacji; tony średnie ;harakteryzują się jednakowymi rezonatorami z przodu i z tylu języka.

2.    labiaiizacja (hiszp. labialización, redondeamiento, abocinamien-o), czyli zaokrąglenie warg i wysunięcie ich do przodu; towarzyszy )na artykulacji samogłosek tylnych i ma miejsce w przypadku welarnych hiszpańskich fuj i /o/; pozostałe samogłoski nie są labializo-wane.

3.    sposób artykulacji związany jest z pionowym ruchem języka względem podniebienia twardego lub miękkiego; samogłoski, których artykulacja odznacza się maksymalnym zbliżeniem grzbietu języka do podniebienia, określa się jako wysokie (hiszp. vocales altas). W języku hiszpańskim są to /i, u/. Samogłoski, przy których wymowie powstaje największa odległość między podniebieniem a grzbietem języka, uznaje się za niskie (hiszp. vocales bajas). Język hiszpański posiada jedną głoskę tego typu: /a/. Ze względu na powstające w trakcie artykulacji różnice w szerokości kanału głosowego samogłoski wysokie i niskie określa się także jako przymknięte (hiszp. vocales cerradas) i otwarte (hiszp. wcales ahiertas). Samogłoski, których wymowę cechuje środkowe (w stosunku do najwyższego i najniższego) położenie języka, nazywane są średnimi (hiszp. rocales medias). W języku hiszpańskim należą do nich /e/ i /o/, które określa się także jako półprzy-mkniete.

4.    miejsce artykulacji związane jest z poziomymi ruchami języka w jamie ustnej. W zależności od miejsca artykulacji samogłoski hiszpańskie dzielą się na 3 grupy:

—    przednie (hiszp. wcales anteriores lub palatales) /i, e/, przy których artykulacji przednia część grzbietu języka (a dokładniej mówiąc jej najwyższy punkt) zbliża się do podniebienia twardego;

—    tylne (hiszp. vocales posteriores lub velares) /u, o/, których wymowie towarzyszy przesunięcie się tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia miękkiego;

—    środkowe (hiszp. vocal central) /a/, podczas artykulacji którego najwyższy punkt grzbietu języka znajduje się naprzeciw środkowej części podniebienia twardego.

Jak widać podział ten pokrywa się z wymienioną akustyczną klasyfikacją samogłosek. Nie jest to przypadek, gdyż barwa zależy od rodzaju rezonatora. Ten zaś zmienia się pod wpływem poziomych ruchów języka.

Klasyfikacja samogłosek hiszpańskich przedstawia się zatem następująco:

21

1

Warto zauważyć, iż hiszpańskie jtj i /o/ są na ogól nieco bardziej zamknięte, niż ch polskie odpowiedniki.