64078 Image00057

1U Marta la rymowi e*

**vuętr/i\ymi f nteo*obistymi ) ", "Standard os obi ary 10 uznana /.a win sną xaaada (np. zintcrnali/ownna norma postępowania), natomiast slandarii zcwnętr,*ny to postrzegano i przynajmniej częściowo akceptowane” pr/.i»T jednostkę wymaganie otoczenia społecznego" \ tamie),

Podstawę sterowania wlasi\ym zachowaniem stanowią standardy: wizje tego, eo obowiązujące i poddane. Wiele z. nich pochodzi / uczenia się od urnach; inni wpajają system nakazów, zakazów i społecznych oczekiwań, umi są źródłem informacji o tym, co przez nich pożądano. Często jednak przekazy te mają posiać ogólnikową ("należy być uczciwym", "powinna pa. nowaó sprawiedltwość") - znajomość ich w tej postaci może nastręczać trudności przy próbach ich opc racjonalizacji, przymiorzanui ich znaczeń do cech konkre.7i.vch sytuacji, do cech własnych działań. W szczególności, istotnym problemem jol dookreślome zakresu wlasucj odpowiod/. ialn&ą&j za stany rzeczywistości, roli własnego sprawstwa w przebiega,-zdfl££Sił» konsekwencji własnych czynów dla otoczenia. To właśnie wymaga różnico. wanta “j.i" i "me-ja". U*z którego przypisy ról i powinności społecznych me mają realnego wpływu na zachowujcie,

Wrażliwość wobec problemów społecznych przejawia się często w ocenie, że rzeczywistość odbiega od wizji pożądanych, rzadziej towarzyszy temu poczucie, że odpowiedzialność za określone stany rzeczy należy także i do "ja".

świadomość własnej odpowiedzialności wymaga znajomości "ja": własnych możliwości, własnych kompetencji i sprawności, fl także słabości i ograniczeń. Na ich podstawie możliwe jest dookrcśleme zakresów, w których pożądane jest i możliwe własne czynne zaangażowanie w sprawy społeczne. rpgzucio podobieństwa / innym i może prowadzić do "rozłożenia odpowiedzialności" 'por. Latm* i Darley 1970), do niejasnego poczucia, ze rozmaite celo mogą być realizowane przez "ogół" - przez niezidentyfikowanego "innego". Wydaje się, że takie zamazywanie granic pomiędzy własną i cudzą odpowiedzialnością me jest możliwe, gdy zachodzi różnicowanie "ja" i "nie-ja".

%

r. Pośrednich przesłanek na rzecz takiej tezy dostarcza przeprowadzone przez nas badanie (por. Czepu Lotus 1981), w którym studenci uczelni war-m

Różnicowanie "ja-inni” | fynhcjonowani*

h/.owskich proszeni byli o wyobrażenia tobie sytu* ji ptmij osoby I własnych reakcji na tą sytuacją. Uczestnicy badania ot r żywy wali iakai opowiadania o wydarzeniu umieszczonym w realiach schroniska fcórskiego. Proszeni byli o wyobrażenie sobie, te przybyli do tcfo scbroaiska wraz I dwoma znajomymi osobami (należało pomyśleć, kto to mógłby być I ŻjJHH tować na specjalnym formularzu inicjały dwóch znajomych) t taraosMCJf w opisanym zdarzeniu. Zgodnie z opisem, nieznana dziewczyna, która przy-siadła się niespodziewanie, planuje spacer, mimo wyraźnie złej pogody# a nazajutrz okazuje się, że nie wróciła do schroniska. Badani proszeni byli o zaznaczenie na specjalnej liście, jakie były reakcje ich samych f dwóch osób towarzyszących po usłyszeniu: a) o pomyśle wędrówki prag* niebezpiecznej pogodzie i b) o tym, że dziewczyna nie powróciła. Lista możliwych reakcji składała się z kategorii świadczących o chęci unikania V angażowania się ("każdy decyduje o sobie, to Jego sprawa"), lekceważeniu niebezpieczeństwa ("każda pogoda w górach jest piękna"), wskazywaniu na innych Jako na odpowiedzialnych ( "ktoś powinien ją zatrzymać*) cąp poczuciu własnej odpowiedzialności ("muszę jej wytłumaczyć, ze to niebezpieczne", "muszę przyłączyć się do poszukiwań") lub winy, gdy okazało się, że bohaterka opowiadania zaginęła * "mogłem dowiedzieć się chociaż, w którą stronę się udaje").

Przedmiot analizy stanowiło to. jakie kategorie reakcji przypisały 9 soby badane sobie lub t1) swoim znajomym. Porównywaliśmy reakcje dwóch grup osób o różnym stopniu spostrzeganej odrębności "ja-inni Jud/ie ''morzonym wcześniej za pomocą specjalnego kwestionariusza, w którym należało ocenić posiadanie każdej z 20 cech, takich jak: "leniwy", "tolerancyjny" na skalach od 1 - "w stopniu dużo mniejszym niż ani*, ps. przez 4 - "takim samym jak inni" do 7 - "dużo większym niż mni").

Okazało się, że w obu grupach z podobną częstością pojawiły się reakcje o charakterze racjonalizacji, obwiniania ofiary c/y lekceważenia niebezpieczeństwa. Podobne też Igły proporcje reakcji tego typu przypisywanych sobie i (lub) znajomym. Grupy różniły się natomiast w wyborach reakcji wskazujących na poczucie odpowiedzialności za losy bohaterki opowiadania. Różnice te nie doiyc^yiy ogólnej liczby wyborów reakcji tego