64988 SAM64

HfcfrpgiryttMiawtaMwPlłOOwUfai Główne kierunki, fakty, ludzie, wydanenfa

27 gmdnu 1918 r. rozgorzały walki. Powstańcy w krótkim czasie opa* ■owaii całą Wielkopolską, z wyjątkiem północnych i południowo-- wschodach jej obrzeży. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 r. roiejmem w Trewiree, na mocy którego granice frontu powstańczego wtącaooo do postanowień układu 111 listopada 1918 r., kończącego I wojnę światową. Jednocześnie Armia Wielkopolska została uznana a vw»jsfco sprzymierzone. Takie rozwiązania postulował francuski marszałek Ferdinand Foch. Było to jedno z dwóch zwycięskich powstań w dziejach Polski, obok powstania wielkopolskiego z 1806 r.

Aby nadzorować przestrzeganie warunków rozejmu, do Poznania przybyła delegacja członków Misji Międzysojuszniczej państw alianckich, która w dniach od 7 do 19 marca 1919 r. uczestniczyła w rozmowach połsko-memieckich. Niemcy zerwali jednak rokowania i wyjechali i miasta, a francuski szef misji Joseph Noulens zapewnił Polaków o zdecydowanej reakcji wojsk francuskich w przypadku pogwałcenia rozejmu przez siły Rzeszy. Na mocy traktatu wersalskiego tereny zajęte przez powstańcćw zostały włączone óo państwa polskiego, dzięki czerni niesiono granicę celną z byłym Królestwem Polskim. Do Polski lfrrwwn rńwnir r mnWi, których Makom me udało się zdobyć Lesz-ao. Kępno. Rawicz i Zbąszyń. W tym czasie ludność memiecka masowo opusrmła tereny Wielkopolski (byli to najczęściej członkowie rodzin urzędników niemieckich i żołnierzy). Ich miejsce zajmowali między in-f połwy robotnicy pnybywajęcy z Nadrenii-Westfalii i z Galicji.

Równymi międzynarodowymi umowami B Rzeczypospolitej byty porozumienia z Niemcami o opuszczeniu ziem dawnego Królestwa Pol-skiego przez kfaterzy nirrnirckich oraz o drogach ewakuacji Niemców ttyniącydi jesacze dieto na Wschodzie, w Rosji czy na Ukrainie. W1918 r. jedynym państwem, które uznawało rząd odrodzonej Polski, W •łrórót Niemcy. Mocarstwa zachodnie za reprezentantów Polski uznały przedstawicieli Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu (oiraddt Roomm Dmowrińefo), który początkowo nie uznawał nowych poWóch władz w Warszawie (ośrodek Józefa Piłsudskiego >.

W styczniu 1919 r., między innymi dzięki zabiegom Paderewskiego, doszło do porozumienia między obozami Dmowskiego i Piłsudskiego, a wyrazem jedności stal się kierowany przez niego nowy koalicyjny rząd (Paderewski objął w nim również stanowisko ministra spraw zagranicznych).

Rząd Paderewskiego został uznany przez państwa zachodnie (koniec stycznia - luty 1919 r.). Tym samym polska delegacja z Paderewskim i Dmowskim na czele mogła wziąć udział w paryskiej konferencji pokojowej, gdzie wystąpiła wśród przedstawicieli 27 zwycięskich państw i jej głos w kwestii wytyczenia nowych granic został wysłuchany. Podczas konferencji pokojowej Dmowski przedstawił bardzo ambitny program polskich roszczeń terytorialnych. Punktem wyjścia były w zasadzie granice Rzeczypospolitej sprzed 1 rozbioru (ale domagał się m.in. powrotu do Polski Górnego Śląska). Postulaty polskie zostały na Zachodzie częściowo uwzględnione - z wyjątkiem kwestii Gdańska (który został przekształcony w Wolne Miasto, mimo że jego ludność była w zdecydowanej większości niemiecka) i Górnego Śląska, gdzie miano przeprowadzić plebiscyt. Polska plebiscyt na Górnym Śląsku wprawdzie przegrała, ale w wyniku ID powstania śląskiego (1921 r.) część Górnego Śląska weszła jednak w skład Rzeczypospolitej. Na arenie międzynarodowej poparcia Polakom udzielała przede wszystkim Francja (premier Georges Clemenceau) i w znacznie mniejszym stopniu Stany Zjednoczone (Woodrow Wilson), podczas gdy Wielka Brytania (premier Lloyd George - polonofob, min. przeciwnik utworzenia silnej Polski i oddania Polakom Górnego Śląska - uważał, że „przekazać prymitywnym Polakom Śląsk to tak, jakby dać małpie złoty zegarek”) i Włochy (premier Vittorio Emanuele Orlando) stały na stanowisku, że nie należy zbytnio osłabiać Niemiec.

Mówi się czasem, że traktat wersalski oznaczał porażkę Polski. Niemniej wydąje się, iż w odniesieniu do granicy z Niemcami Polska nie mogła uzyskać więcej. Trudno sobie wyobrazić, że otrzymałaby tereny zamieszkane od dawna i w zdecydowanej większości przez h»d-

19 ■