69604 strony94 95

w wyniku podróży nabywcy lub producenta , czy w inny sposób (przez kuriera, faksem, za pośrednictwem sieci komputerowej, telefonicznie). Zasięg przestrzenny rynku staje się nieokreślony (niezdeterminowany), zwłaszcza jeżeli koszty przestrzennych powiązań (rozumianych jako koszty łączności) są małe lub stanowią niewielką część kosztów ogólnych [Domachowski 1996].

Usługi wymuszone to usługi, z których korzystanie jest ustalone administracyjnie. Do usług wymuszonych należą m.in.: szpitale i poradnie specjalistyczne, placówki weterynaryjne, zawodowa straż pożarna, powiatowa kasa oszczędności, a także placówki związane z funkcjonowaniem administracji rządowej i samorządowej (prokuratura, sąd, biuro notarialne, urząd skarbowy, zakład ubezpieczeń społecznych, inspektorat statystyczny, placówka sanitarno-epidemiologiczna i powiatowe biuro pracy).

Mimo różnych zmian i modyfikacji teoria Christallera, w ogólnym swym zakresie, zachowała swoją wartość w logicznym wyjaśnianiu zjawisk osadniczych i związków między nimi oraz stanowi podstawę teoretyczną przy konstruowaniu hierarchii ośrodków usługowych. Teoria ośrodków centralnych, która wyraża się w układach ciągłych, traktuje jednak zestawy usług w ośrodkach jako jednorodne. Pomija w ten sposób istotne zróżnicowanie tych zestawów, jakie wyraźnie wynikają z teorii bazy ekonomicznej. Chodzi tu o omówione wcześniej zróżnicowanie na funkcje standardowe (centralne) i wyspecjalizowane. Te ostatnie mają charakter niehierarchiczny i przestrzennie nieciągły. Tak więc wykorzystując z kolei teorię bazy ekonomicznej i konstruując system obsługi, poza egzogenicznymi funkcjami standardowymi należy rozmieścić usługowe funkcje egzogeniczne wyspecjalizowane [Maliszowa 1981].

Adekwatność teorii ośrodków centralnych znalazła potwierdzenie w planach przestrzennego zagospodarowania Polski. Hierarchię miast można rozpatrywać jako układ rang, wyraźnie bowiem wyodrębniają się w nim następujące szczeble ośrodków miejskich: ^ stolica kraju,

* aglomeracje ukształtowane, ^y krajowe ośrodki wzrostu,

► regionalne ośrodki wzrostu,

^ ośrodki lokalne.

Hierarchiczny układ ośrodków usługowych jest podstawowym elementem nie tylko struktury osadniczej kraju. Organizacja usług wewnątrz miast może mieć również charakter hierarchiczny. Występuje wówczas problem, jak należy powiązać lokalizację różnych poziomów usług. Nie wszystkie urządzenia usługowe dają się włączyć do tego samego systemu hierarchicznego. Mogą obsługiwać różną liczbę użytkowników. Mogą mieć inne wymagania lokalizacyjne. Na przykład ushigi pogotowia medycznego można wprawdzie uszeregować w systemy hierarchiczne, ale główne obiekty służby zdrowia (wielkie szpitale) i ekipy ratunkowe powinny być umiejscowione możliwie centralnie w stosunku do obsługiwanego obszaru, a nie w samym centrum miasta. Korzystanie z usług tego typu nie jest wynikiem popytu i wyboru konsumentów. Rozsądne jest przyjęcie założenia, że nagła pomoc medyczna powinna być udzielana przez jednostki znajdujące się najbliżej potrzebującego tej pomocy. W rzeczywistości jednak ta prosta zasada może ulec komplikacji.

4.3. Lokalizacja agrofirm²⁴

I >ecyzje o inwestycji agrofirmy²⁵ oparte są na analizie przyszłych warunków gospodarowania i efektów, które będą determinowane przez przyszłe warunki. Z

' Niniejszy rozdział opracowano na podstawie pracy S. Stachowiaka [1998].

Nazwa przedsiębiorstwo rolnicze jest obecnie zastępowana nazwą agrofirma. Te dwie nazwy oraz gospodarstwo rolnicze bywają uznawane za synonimy. Częściej jednak przedsiębiorstwami rolniczymi (agrofirmami) nazywane są tylko takie gospodarstwa rolnicze, które wyróżniają się przedsiębiorczością, dużą produkcją towarową oraz łączeniem typowej produkcji rolniczej w innymi formami działalności,