74471 img350

i

i

i'«(-

: ■ Wydanie drugie poprawione i uzupełnione z materiałów pozostawionych przez Marię Wojciechowską. Wydanie pierwsze ukazało się w PWN w 1968 r.

p    -i¹)

V-... ^

i"    J«) i" ^:,j' ••    |

A |.    Wydawca

Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo pl. Solny Ma 50-062 Wrocław

we współpracy z Dc Agostini Polska Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 125/127 00-973 Warszawa tcl. (022) 699 71 56

O Copyright by Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Wrocław 2006

Cała kolekcja - ISBN 83-7316-258-5 ISBN 83-04-04884-1

Skład i łamanie: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Druk i oprawa: Rzeszowskie Zakłady Graficzne SA

Printcd in Poland

WSTĘP

I. AUTOR

1. POCHODZENIE I STUDIA -WIADOMOŚCI AUTOBIOGRAFICZNE

Jedynym bezpośrednim źródłem infonnacji o ojcu historiografii czeskiej jest jego Kronika. Z nielicznych wzmianek autora o sobie tylko fragmentarycznie możemy odtworzyć bieg jego życia, pozostawiając wiele spraw niewyjaśnionych.

Na podstawie tego, co można wyłuskać z tekstu Kroniki, Kosmas z Pragi urodził się w 1045 r.; wynika to z jego słów pisanych w 1125 r., że jest osiemdziesięcioletnim starcem (III, 59). Był Czechem, pochodzącym prawdopodobnie z dostatniego i dość znacznego rodu feudałów; dawniejsze przypuszczenia o jego polskim pochodzeniu okazały się błędne (przyp. 10 do ks. II). Otrzymał solidne wykształcenie w praskiej szkole katedralnej i w szkole przy katedrze św. Lamberta w Leodium, gdzie w latach 1047-1083' gramatykę i dialcktykę-jak wspomina Kosmas (III, 59) - a zapewne i przedmioty wyższego kursu studiów quadrivium wykładał słynny matematyk Franko.

Od samego początku XI w. istniały powiązania kulturalne między Leodium a Pragą. Od czasów zaprzyjaźnionego ze św. Wojciechem biskupa Notkera datuje się żywy w XI i XII w. w diecezji leodyjskiej kult słowiańskiego

m

*

(śIa-oł    -1%:

WSTĘP

Niniejsze wydanie jest oparte na publikacji Towarzystwa Autorów i Wydawców Prac Naukowych UN1VKRS1TAS Kraków 2002

O Copyright by Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Wrocław 2004

Cała kolekcja - ISBN 83-7316-258-5 ISBN 83-04-04745-4

Skład i łamanie: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Dmk i oprawa: Rzeszowskie Zakłady Graficzne SA

Printed in Poland

Kronika biskupa merseburskiego Thietinara zajmuje poczesne miejsce wśród pomników dziejowych średniowiecza. Dla badaczy historii Niemiec oraz sąsiednich krajów słowiańskich w X i XI w. jest to nieocenione źródło, pełne bogatej treści, o dużej przy tym wiarogodności. By odmierzyć należycie stopień tej wiarogodności oraz wyznaczyć samemu dziełu właściwe miejsce w ówczesnej i późniejszej historiografii, trzeba zająć się bliżej osobą autora, skreślić jego sylwetkę na tle środowiska, z którego wyszedł, i epoki, w której żył i działał; trzeba ustalić fakty odnoszące się do powstania Kroniki, sposobu jej pisania i źródeł, z których autor korzystał; trzeba wreszcie wniknąć głębiej w interesującą go problematykę i uwydatnić jego poglądy społeczne i polityczne, by stwierdzić, czy i w jakiej mierze podane przezeń informacje nacechowane były tendencyjnością. Tym właśnie zagadnieniom poświęcony jest niniejszy wstęp krytyczny.

I. ŻYCIORYS THIJSTMARA

O życiu i działalności Thietinara jesteśmy dobrze poinformowani dzięki temu, że sam autor podał nam o nich dużo szczegółowych wiadomości na kartach swojej Kroniki. Zwłaszcza w drugiej jej części, która, jak zobaczymy, zbliża się swym charakterem do pamiętnika, mamy szereg takich autobiograficznych wywodów. Również dużo krótszych lub dłuższych wzmianek poświęca kronikarz swojej

1

M. Manitius, Gcschichtc der lateinischen Literatur im Mittelałter II, Miinchen 1923, s. 781 i 784.