75815 IMG20 (3)

0"S- '    obiekty prosie organizowane w rłołnnc obiekty cyfra

ostatnie składają się re zbioru iisłrukłuryzowanych elementów, oznuczonych w«t>ńl'^VC '( z\*e ufcnl>/iirtiiifcm {etykietę). Obiekt niotc składać się z pojedynczego clein teZ z kilku. połączonych u jedni/ strukturę, tworząc obiekt złożony.    ^Cl,,|i lii|,

bitów

Obicfc(y złożone są podiunowymi elementami składowymi e-nauki. stanowią z zasadniozyi-h aspektów IIN fCyberinfrasImcture 2007. s. 33 J Model zloZoncgti h****!! cyfrowego zaproponowany rosiał przez Gncgnry Crane’a. który pisał o tzw. dokum*. rekomhinowanyeh (Orane 2000). Różnią się one od tradycyjnych i ich prosiy_ci.^C?^,#*li cyfrowy i/i wieloma cechami. Obiekty umieszczone w bibliotece cyfrowej odczyn ■W wzajem swoją zawartość, porównując ją przed utworzeniem nowego obiektu, bed^** ⁿ®' syntezą wcześniej istniejących, który następnie przedstawiany jest użytkownikowi a*⁰®⁰ gują nową informację z informacji istniejącej, której struktura znana jest na pożi* ^r'^_ t bajtów. Agregacje mogą być tworzone przez człowieka, autom obiektu

który na przykład otrzymał takie zadanie w ramach podziału zadań w naukowych erii ^°‘ roboczych, lub też generowane maszynowo, na przykład w wyniku stosowania iceh*-nauczania wspomaganego komputerowo lub surfowania w Webie. Agregacja powsi-ii wcześniej jednostek informacji w obiekty złożone (czyli ich ponowne wykorzystanie rc) me jest wynikiem inherentnej natury jednostki zagregowanej, lecz działania algoryt^' łub intencji człowieka, który skomponował obiekt złożony. Dodatkowo obiekty t_e ~ ^l,lu być agregowane i rozwijać się w czasie, na podstawie wzorców ich stosowania oraz dz'^ łań społeczności użytkowników, dostarczającej dodatkowych kontekstów dla in forma'*" zawartej w obiektach.    '^c"

Złożony obiekt cyfrowy posiada wewnętrzną strukturę, odzwierciedlającą relacje za chodzące pomiędzy elementami obiektu, opublikowanymi w Webie jako źródła. Re/aci" wyrażane są przez powiązania pomiędzy źródłami, realizowane w postaci odnośników S sekwencjami elementów określonego typu (bilów, znaków, obrazów). W tyin znaczeniu mogą modelować zarówno treści statyczne, jak i dynamiczne. Przykładem tych pierwszych są dokumenty tekstowe, tych drugich prezentacja cyfrowego filmu wideo lub te* sekwencja danych opisujących czas i pozycję w przestrzeni (np. z GPS), dotyczące obiele

ni ruchomego.

Źródła mogą być połączone między sobą odnośnikami albo wychodzącymi z clemen-ru obiektu na zewnątrz, do innych źródeł lub łączącymi źródła opublikowane w Webie Część elementów obiektu złożonego, na przykład wybrane pliki, może nie zostać opu-bltkowana Odnośnik i stanowią podstawę rozbudowanego środowiska informacyjnego, jakim jest Web. Jednak standardowe hiperlinki. nie definiują relacji, zachodzących pomiędzy źródłami, będącymi elementami obiektu złożonego. Logiczna całość, którą jest obiekt złożony, jest dezintegrowana na zestaw odrębnych źródeł, rozpoznawalnych z pozycji innego źródła w Webie, a struktura tych obiektów pozostaje ukryta.

Twórcy systemów informacyjnych starają się ujawnić tę strukturę poprzez udostępnianie użytkownikowi specjalnego miejsca (strony Web), gdzie wyszczególniane są wszystkie elementy obiektu złożonego, wraz z odnośnikami do źródeł, z którymi związane są relacjami. Dzięki temu ukryta struktura obiektu złożonego, wyrażana przez wewnętrzne odnośniki, staje się jawna, bo opisana jest na tej stronic zbiorczej. Przedstawia ona strukturę całego obiektu złożonego, udostępnianego w Webie, więc, zgodnie z przyjętymi zasadami, URI tej strony należy stosować jako URI obiektu złożonego. Rozwiązanie to. przydatne z punktu widzenia użytkowników-ludzi. może być jednak problematyczne z punktu widzenia przetwarzania maszynowego.

Oprócz identyfikacji obiektu złożonego i definicji jego struktury, należy też rozwiązać problem braku metody w architekturze Webu na bezpośrednie odesłanie do źródła w obrębie obiektu złożonego. Ta funkcjonalność jest ważna dla komunikacji naukowej, ponieważ każde źródło może być wielokrotnie wykorzystane jako składnik dowolnej licz-

H4

, /|o/unych. Możliwość udesbnta do takiego /f6<ti > jeM ulotna ic w/ględu ni W* fcjcMracji historii obiektu (proweniencji) i umożliwienie jego cytowanie, gdyż l'°^łrA mc znac/cnic źródła lub odesłaniu do mego, może /uleżeć od kontekstu narzuca-

"^C n związaniem tego problemu może być infrastruktura zaproponowana prze/ Herberta J₀ j Curlu lagozc. zbudowana ponad architekturą Wchti, pozwalająca na wielo* ° c wykorzystywanie złożonych obiektów informacyjnych i odsyłanie do nich, t za-Rwaniem współdziałania i możliwości zastosowania w różnych aplikacjach sieciowych cfflpcl, Ugozc 2007, s. 36), w tym w standardzie OAI-ORE”. Prace te czerpią swoją ■ nirację z wyników działań twórców i ideologów Semantycznego Webu (zob, p 4.9), co ¹¹¹ lzitac/a jednak potrzeby stosowania jego technologii, takich jak RDF/XMLczy OWL ff p₀₍jstawą są tak zwane mapy źródeł (resume map), Opisują one obiekt /łożony Iza-regowany). W tym rodzaj zagregowanych źródeł i relacje między nimi, na przykład typu ?'sVcrtionOf’ lub ‘isPartOf*. Każda mapa źródeł określa tylko jedną agregację, jednak |{incnl obiektu /agregowanego może należeć do więcej niż jednej agregacji, a wszystkie opisywane są przez odpowiednie mapy źródeł.

2.6. Publikacje elektroniczne

Zasób informacyjny GBC - publikacje elektroniczne powstają w wyniku procesów cyfryzacji i digitalizacji, omówionych w p. 4.1, W tym rozdziale przedstawię podstawowe rodzaje publikacji oraz ich pochodzenie. Istotne także wydają się zagadnienia związane z nowymi cechami publikacji elektronicznych i ich przemianą od publikacji naśladujących wydawnictwa tradycyjne do nowych, nie spotykanych wcześniej, rodzajów materiałów, Jak to wyjaśniłem w poprzednim rozdziale, publikacja elektroniczna powstaje po umieszczeniu (opublikowaniu) wszystkich jej agregatów w Webie i powiązaniu ich relacjami'". Obiekty niepublikowane stanowią rodzaj realizacji według terminologii FRBR. Można więc stwierdzić, że publikacja powstaje jako agregat obiektów prostych w złożony obiekt cyfrowy’¹, umieszczony w Sieci, co stanowi odpowiednik materializacji w terminologii FRBR. W środowisku GBC publikacje nadal mogą być agregowane w zestawy publikacji; najbardziej popularne to czasopisma elektroniczne, biblioteki cyfrowe i różnego rodzaju repozytoria. Może też zachodzić zjawisko odwrotne; na przykład nowe sposoby organizacji dostępu do treści naukowych powodują oddzielenie artykułów naukowych od agregatów (czasopism naukowych), w których były tradycyjnie zamieszczane.

Sieciowe obiekty cyfrowe, opisane w poprzednim podrozdziale i publikacje elektroniczne są to dwu aspekty tego samego bytu; mówiąc o obiekcie mamy zazwyczaj na myśli jego cechy techniczne, a mówiąc o publikacji - jej cechy funkcjonalne (użyteczność). W lym podrozdziale zajmę się tym drugim aspektem: opublikowanymi obiektami cyfrowymi (zazwyczaj złożonymi), służącymi zaspokajaniu informacyjnych potrzeb użytkowników.

Publikacje elektroniczne różnią się znacznie od drukowanych wieloma, istotnymi cechami. Decyduje o tym omówiona w poprzednim rozdziale specyfika tworzących je

Open Arehivcs lnilinlive-Objcct Rcujc nnd Eachange (OAI-ORE) pozwala na opis i wymianę /łożonych obiektów cyfrowych pomiędzy różnymi repozytoriami (nawet o odmiennej architekturze). Może on pełnić rolę interfejsu pomiędzy repozytorium i innymi serwisami, działającymi na przykład w celu ułatwienia umieszczania, wymiany, wizualizacji czy archiwizacji obiektów cyfrowych (http://www.openarchives.org/ore/), Standard len wbrew podobieństwu nazwy nic jest części,i protokołu OAI-PMH, jego rozwinięciem, ani go nic zastępuje.

Pomijam tu publikowanie obiektów cyfrowych na nośnikach o dostępie lokalnym, typu CD-ROM, gdyż sę one zazwyczaj prostym przeniesieniem publikacji tradycyjnych na nośnik cyfrowy.

" W szczególnym przypadku publikacja może składać się tylko z jednego obiektu cyfrowego.

85