76701 Scan138 (2)

138 P. Jaśkowski i P. Rusiak

wiedzi, aniżeli osoby z grupy kontrolnej. Istotne statystycznie różnice pomiędzy grupami w poziomie wykonania zadania otrzymaliśmy dla testów Litery Pojedynczo oraz Mix Parami (wyłącznie dla liter jako bodźców). Wyniki wskazują, że osoby ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu mają problem z przetwarzaniem informacji o szczególnych, wcześniej wyuczonych objektach, co objawia się wydłużeniem czasów reakcji w zadaniach, w których takie bodźce zostały wykorzystane. Dodatkowo czynnikiem utrudniającymi wykonanie takiego zadania jest konieczność wydobywania potrzebnych informacji z pamięci długotrwałej. Okazało się również, że osoby z dysleksją w istotnie gorszy sposób różnicują litery od ich lustrzanych odbić, kiedy prezentowane są one w jednym bloku jednocześnie z figurami abstrakcyjnymi. Niestety, interpretacja otrzymanych przez nas rezultatów jest wciąż niejasna.

Dyskusja

Podsumowując, wyniki naszych badań wydają się wskazywać na brak udziału płata ciemieniowego w powstawaniu dysleksji rozwojowej. Po pierwsze, nie potwierdziliśmy rezultatów uzyskanych przez Hari i współpracowników (2001), wskazujących na asymetrię selekcji i przetwarzania informacji wzrokowych u osób z dysleksją. Badacze ci stwierdzili, że osoby ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu gorzej określają kolejność prezentowanych bodźców, jeśli pierwszy pojawił się po lewej stronie w stosunku do punktu fiksacji. Postulowali oni, że osoby z dysleksją wykazują prawostronną przewagę w selekcji i przetwarzaniu informacji wzrokowych, tzw. syndrom mini-zanied-bywania lewostronnego, który miałby być spowodowany deficytem w obrębie szlaku wielkokomórkowego i prawego płata ciemieniowego. Jeżeli prawdąjest, że osoby z dysleksjąwykazująasymetryczny charakter przetwarzania informacji z preferowaniem informacji pojawiających się po prawej stronie, to można założyć, że gdy bodźce prezentowane będą w sekwencji pionowej (nad i pod punktem fiksacji), tó osoby ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu będą wykonywać je równie dobrze, jak osoby z grupy kontrolnej. Przeprowadzone przez nas badania nie potwierdziły wyników otrzymanych przez Hari i współpracowników. Okazało się, że osoby z dysleksją generalnie gorzej niż osoby normalnie czytające wykonujązadanie wymagające określenia strony, po której jako pierwszy pojawił się bodziec, niezależnie od tego, czy jako pierwszy pojawił się bodziec po lewej czy prawej stronie, a także, czy obiekty pojawiały się w sekwencji poziomej czy pionowej. Kolejne analizy pozwoliły wykluczyć takie czynniki jak spadek motywacji w trakcie wykonywania zadania, a także wpływ poziomu inteligencji uczestników badań na otrzymane rezultaty (Jaśkowski i Rusiak, praca złożona do publikacji). Wyniki przeprowadzonego przez nas doświadczenia wskazują na to, iż rzeczywiście osoby z dysleksją gorzej radzą sobie z wykonaniem zadań wymagających określenia kolejności pojawienia się bodźców, jednakże nie wynika to z trudności przenoszenia uwagi i preferowania prawej strony. Otrzymane rezultaty są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami o deficytach przetwarzania czasowego u osób ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu (Farmer i Klein, 1$95),

| Po drugie, wyniki badań Rotacji Umysłowej pokazały, że osoby słabo fczytające nie maj ątrudności z manipulowaniem reprezentacjami literiich lustrzanych odpowiedników w umyśle. Nie należy zapominać jednak, że psoby z dysleksją potrzebują znacznie więcej czasu na wykonanie tego zadania, w porównaniu z osobami dobrze czytającymi. Można zatem przypuszczać, że różnice międzygrupowe wynikają z deficytów funkcjonowania procesów, które poprzedzają, lub też następują po obróceniu .pbjektu w umyśle. Przypuszczamy, że osoby ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniurotująspostrzegane litery tak samo dobrze, jak osoby dobrze czytające, problem natomiast sprawia im podjęcie decyzji bdnośnie do ich ułożenia W przestrzeni. Trudność z podjęciem szybkiej decyzji objawia się wydłużeniem czasów reakcji, a także większą liczbą .popełnionych błędów.

Z drugiej jednak strony można stwierdzić, że osoby ze specyficznymi ■nudnościami w czytaniu i pisaniu mają problem z dekodowaniem informacji wzrokowych lub z innymi procesami zaangażowanymi podczas wykonywania rotacji umysłowej. W celu sprawdzenia tych hipotez zaplanowaliśmy szereg badań przy wykorzystaniu metody potencjałów wywołanych (EventRelatedPotentials, ERP). Heil i Rolkę (2002) odkryli fale mózgowe, które odzwierciedlają proces transformacji reprezentacji pbjektów w umyśle. Zaproponowali oni nową metodę analizowania danych pochodzących z badań potencjałów wywołanych, która pozwala na zlokalizowanie procesu rotowania w czasie i przestrzeni. Jeśli zatem