77482 Kochanowski1

59

59

KSIĘGI WTÓRE

JAN KOCHANOWSKI

prze-

Nogi pięknej; nie potrzeba,

Dosięgę już głową nieba.

⁵ Samy cię ściany wołają I z dobrą myślą czekają;

Lipa, stojąc wpośrzód dworu, Wygląda cię co raz z boru.

Każ bystre konie zakładać,

⁰ A sama sie gotuj wsiadać;

Teraz naweselsze czasy,

Zielenią sie pięknie lasy.

Łąki kwitną rozmaicie,

Zająca już nie znać w życie;

⁵ Przy nadziei oracz ścisły,

Że będzie miał z czym do Wisły.

(Stada igrają przy wodzie,

A sam pasterz, siedząc w chłodzie, Gra w piszczałkę proste pieśni,

⁰ A faunowie skaczą leśnkj

Kwap sie, póki jasne zorze Nie zapadną w bystre morze;

w. 23 nie potrzeba (już nic więcej).

w. 27 dwór — podwórze.    tt

w. 34 — tak wysoko wyrosło żyto, że buszujący w nim zając byłby ni* widoczny.

w. 35 ścisły — ściśnięty biedą na przednówku, ubogi.    . .

w. 36 — będzie miał co wieźć na spław Wisłą do Gdańska, w. 37—4Q Stereotypowy obraz, występuje także w Pieśni świętojańskiej-, (Panna XII, w. 41—44). Por. Wstęp, rozdz. VIII.    ''

Po chwili ćmy czarne wstaną, Co noc noszą nienaspaną.

PIEŚŃ (i

Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko, Miej na poślednie koła pilne oko:

Bo to niestała pani z przyrodzenia,

Często więc rada sprawy swe odmienia.

⁵ Nie dufaj w złoto i w żadne pokłady, Każdej godziny obawiaj sie zdrady; Fortuna co da, to zasię wziąć może,

A u niej żadna dawność nie pomoże.

A ci, co z tobą teraz przestawają, ^u Twej sie Fortunie nie tobie kłaniają,

Skoro ta zniknie, tył każdy podawa Jako cień, kiedy słońca mu nie zstawa.

| Lecz jako sama oczy zasłoniła,

Tak swym pochlebstwem ludzi pobłaźniła:

j4S ćma — ciemność.

| 44 nienaspany — nie do przespania, bez końca.

ISN III

2 pośledni — ostatni, tylny.

i.5 pokład to, co się ma w posiadaniu, skarb, majątek.

|8 dawnosc posiadanie czegoś od dawna jako podstawa własności. .11 tył każdy podawa -— każdy się wycofuje, ucieka.

|13 sama oczy zasłoniła — Fortunę wyobrażano jako kobietę z jpaską na oczach.

J14 pobłaźnić — wprowadzać w błąd, oszukiwać.

lif)

». 9 janczar — pieszy żołnierz turecki, tu ogólnie: uzbrojony wartownik. 12 Dom proroka greckiego — wieszcza i tłumacza snów, Amfiaraosa, którego żona, zjednana przez Polinejka kosztownym darem (naszyjnik przynoszący nieszczęście), nakłoniła do udziału w wyprawie przeciw Tebom. Wycofującego się po klęsce Amfiaraosa pochłonęła ziemia.

|i 14 Macedończyk — Filip Macedoński (ok. 382—336 p. n. e.), ojciec Aleksandra Wielkiego. Militarne sukcesy zawdzięczać miał przekupstwu. Przypisuje się mu powiedzenie: zdobyć można każdą taką twierdzę, do której przedostanie się osioł obładowany złotem.

16    nawa (lat.) — okręt.

17    naszładować — iść za czymś, iść śladem.

18    pokład — por. P. 3, w. 5.

21 pomierny — skromny, wstrzemięźliwy.

|AN KOCHANOWSKI

>■’ Ze drugi wysszej nosa gębę nosi,

A wszystki insze oczyma przenosi.

Ty pomni, że twój skarb u szczęścia w mocy, A tak sie staraj o takiej pomocy,

Aby wżdy z tobą twego co zostało,

²⁰ Jeśli zaś będzie szczęście swego chciało.

[Cnota skarb wieczny, cnota klenot drogi, TegonTnle wydrze nieprzyjaciel srogi,

Nie spali ogień, nie zabierze woda,

Nad wszystkim inszym panuje przygoda.

PIEŚŃ IV

W twardej kamiennej wieży i za troistymi Drzwiami siedząc Danae nieprzełomionymi.

Pod strażą nieuspionych spartańskich złajników, Mogła wiecznie nie uznać nocnych wszeteczników.

w. 15 wysszej nosa gębę nosi — przysłowie, tj. zadziera nosa. w. 16 oczyma przenosi — spogląda z góry. w. 2 1 przygoda — pr/ypndek.

PP-SN IV    ...

Parafraza pieśni Horacego „Iuclusam Danacn”, III 16 („Uwięziona

Danae”).    .    _:

w. 2 i nn. Wyrocznia mówiła, że syn, którego urodzi Danae, córka Akrizjosa, władcy Argos, będzie zabójcą swego dziada. Wobec czejj} Akrizjos ukrył piękną córkę w spiżowej wieży, strzeżonej przez potrójną wartę. Zeus, za poradą Wenery, znającej ludzką chciwość, przeniknął do wieży pod postacią złotego deszczu (przedstawił to Tycj na jednym z obrazów); Danae wkrótce powiła syna. Wypełnił on « rocznie.

w, -3 ziajnik — pi® podwórzowy, tu: czujna straż.

KSIĘGI WTÓRE '

, ⁵ By była z Akryzego Wenus nie szydziła,

Stróża- zamknionej panny; bo ta obaczyJa,

Że Jowisz w upominku złotym utajony,

Miał mieć bezpieczny przystęp i gmach otworzony.

Złoto śrzodkiem janczarów zbrojnych pójdzie snadnie, ¹⁰ A przez twardą opokę gwałtowniej przepadnie Niżli raz piorunowy; upadł nieszczęśliwy Dom proroka greckiego, prze zysk niecnotliwy

Z gruntu wykorzeniony; przebił bramy twarde Zacnych miast Macedończyk i podkopał.harde ¹⁶ Tyrany datkiem; datkom hetmani hołdują,

Którzy daleko świetnym nawom rozkazują.

Wielkich pieniędzy wielka troska naszladuje,

A im człowiek w pokładzie swoim więcej czuje,

Tym jeszcze więcej pragnie; słusznie moje oko

²⁰1 nigdy przedtym, i dziś nic zmierza wysoko.

Im sobie człowiek więcej pomierny ujmuje, "Tym mu więcej od Boga z laski przystępuje;