Oczyszczanie ścieków osadem czynnym
Osad czynny stosowany jest do biologicznego usuwania zanieczyszczeń organicznych ze ścieków, czyli do ich oczyszczania. Proces ten zachodzi w specjalnych urządzeniach, zwanych komorami napowietrzania, w których osad czynny jest mieszany ze ściekami i napowietrzany, a stały regulowany przepływ ścieków spełnia warunki hodowli ciągłej. Do komory ścieki dozowane są z określoną szybkością i mieszają się z osadem czynnym. Całość natleniana jest w sposób ciągły. Z taką samą szybkością jak dozowanie ścieków odbywa się ich odprowadzanie z komory napowietrzania do osadnika wtórnego, gdzie następuje oddzielenie oczyszczonych ścieków od osadu czynnego. Osad pozostawiony w bezruchu w osadniku sedymentuje, a oczyszczone i sklarowane ścieki kierowane są do odbiornika. Osad czynny powstały w osadniku wtórnym, może być recyrkulowany ponownie do komory napowietrzania, bądź usuwany poza obręb układu oczyszczającego ścieki jako tzw. osad nadmierny. Nadmiar osadu czynnego kieruje się do komory wydzielonej fermentacji (WKF) i wykorzystuje się jako nawóz o wysokiej wartości, gdyż zawiera dużo aminokwasów i 4-8% ogólnego azotu organicznego.
Zanieczyszczenia organiczne zawarte w ściekach rozkładane są w trakcie różnych przemian metabolicznych drobnoustrojów. W tym czasie komórki wykorzystują energię i pewne pierwiastki, jony lub związki niskocząsteczkowe do syntezy składników komórkowych, a tym samym do rozwoju populacji i biomasy osadu czynnego. W oczyszczonych ściekach pozostają końcowe produkty metabolizmu, oddychania endogennego i związki biologicznie nierozkładalne, czyli refrakcyjne. W rzeczywistości proces biologicznego oczyszczania ścieków nie jest prowadzony aż do pełnego wyczerpania się substartów organicznych podatnych na biodegradację. Pewna ich iłię§ć pozostaje w ściekach oczyszczonych i zostaje odprowadzana do wód powierzchniowych.
Samorzutne powstawanie osadu czynnego trwa ok. 3 tygodni. Dlatego do świeżych ścieków dodaje się osad czynny z osadnika wtórnego. Dodawanie osadu czynnego nazywamy zaszczepianiem środowiska, dzięki czemu można skrócić czas rozwoju kłaczków do kilku dni.
Osad czynny jest specyficzną formą występowania zgrupowań mikroorganizmów w postaci tzw. kłaczków. Kłaczki mają strukturę gąbczastą, dzięki czemu tworzą dużą powierzchnię czynną zdolną do sorbowania związków otganięfljpjfc znajdujących się # ściekach w postaci rozpuszczonej i koloidalnej.