81351 P3150007

Olga Wasiuta

wokół kościoła katolickiego w Moskwie, czy obustronne afro*. oyaioor sobie przez prezydentów L. Wałęsę i B. Jelcyna. Np. prezydent r|1 Siewał uroczystości rocznicowe Powstania Warszawskiego, a prezyjj^ Mli pandę z okazji zwycięstwa nad faszyzmem. W kwestii Czeczenii, pólst' ępMi publiczna potępiała zbyt brutalne akcje wojsk rosyjskich, a Moskwa by| ■ieadowolona I akcji humanitarnych kierowanych z Polski do Czeczenii _0r^ {działalności Czeczeńskiego Ośrodka Informacyjnego w Krakowie. Inną spraw* któia poruszyła polską opinię publiczną była chęć odbudowy przez Rosję wsp<u pacy gospodarczej państw byłego bloku socjalistycznego (tzw. RWPG - bis) fjRfBycja ta odebrana została jako przejaw anachronicznego imperialnego my. Henia władz rosyjskich¹.

Próba poprawy relacji dwustronnych (1996-2000)

Po zwycięstwie Aleksandra Kwaśniewskiego w wyborach prezydenckich próbę polepszenia stosunków polsko-rosyjskich. Należało m.in. oczyścić złą atmosferę wywołaną tzw. aferą Oleksego². Dla Moskwy oskarżenia pod adre-$em polskiego premiera o szpiegostwo na rzecz Rosji były kolejnym przykładem _w Polsce ,/usofobii”. Innym problemem była koncepcja budowy tzw. suwalskiego. W lutym 1996 r. prezydent B. Jelcyn w rozmowie z prezydentem Białorusi A. Łukaszenką publicznie zadeklarował wolę porozumienia się i Polską w kwestii korytarza tranzytowego z Białorusi do Obwodu Kalin-pfo&gn FR przez terytorium północno-wschodniej Polski. Zdecydowanie ne-ptjm stanowisko Warszawy w tej kwestii zostało potwierdzone zarówno przez tanistni transportu, jak i prezydenta A. Kwaśniewskiego³.

- Polska próbowała różnymi sposobami poprawić kontakty z Rosją. Na przy-łfed. w lutym 1996 r. miały miejsce w Warszawie obrady polsko-rosyjskiego ąliągląpn dołu, skupiającego ekspertów obu stron. Dyskutowano m.in. na temat przystąpienia Polski do NATO. Rosjanie nie spodziewali się aż takiej jednomyśl-wŚri polskich dii w tej sprawie, Polaków zaskoczyła natomiast otwarcie dekla-ropna determinacja Rosjan, aby do tego nie dopuścić. Dyskutowano o najbardziej drażliwych i spornych kwestiach, m.in. o przyszłości europejskiego systemu Mplnióstwa i NATO oraz o polskich aspiracjach integracji ze Wspólnotami

Europejskimi^{4 5}. Rosjanie przekonywali, że ich opór wobec rozszerzenia NATO nie jest skierowany przeciwko Polsce. Doradca prezydenta Rosji Siergiej Karaga-now powiedział wtedy: „Prawdopodobnie uda się ten proces zablokować albo rozciągnąć. Tym bardziej potrzebne są dobre stosunki z Polską, aby nie powstało wrażenie, że Rosja coś knuje przeciwko Polsce i że Polska jest opuszczana i przez Zachód, i przez Wschód. Czy Polska będzie w NATO czy nie, powinna być przyjacielem Rosji, a Rosja powinna mieć dobre stosunki z Polską.

Kolejnym elementem rosyjskiej polityki zastraszania Polski w kontekście jej wejścia do NATO miała stać się nowa doktryna wojenna Rosji⁶, która przewidywała zrównoważenie ewentualnej przewagi NATO (w przypadku jego rozszerzenia) poprzez rozbudowę rosyjskich sił jądrowych⁷. Po przyjęciu Czech i Polski do Paktu, rosyjskie rakiety strategiczne miały zostać wycelowane w obiekty na terenie tych krajów. W razie ewentualnego konfliktu NATO z Rosją jej armia dokonałaby uderzenia atomowego na zgrupowanie wojsk w pobliżu Obwodu Kaliningradzkiego i zachodniej Białorusi⁸.

Wraz z objęciem teki ministra spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej przez Jewgienija Primakowa na początku 1996 r.⁹, nastąpiła stabilizacja funkcji koordynacyjnych MSZ w rosyjskiej polityce zagranicznej. Z nazwiskiem Primakowa związana jest koncepcja wielobiegunowości, która od połowy lat 90. XX wieku stała się główną wytyczną niemalże doktryną rosyjskiej polityki zagranicznej¹⁰. Uważano, że dzięki wielobiegunowości - współczesnemu odpowiednikowi równowagi sił - Rosja uzyskałaby potwierdzenie statusu wielkiego mocarstwa i wpływów w skali globalnej¹¹. Po raz pierwszy od czasów nawiązania stosunków dwustronnych, w marcu 1996 r. minister J. Primakow przyjechał z oficjalną wizytą do Polski. Omawiano przede wszystkim kwestie bezpieczeństwa europejskiego i rozszerzenia NATO. Szef rosyjskiej dyplomacji podkreślił prawo Polski do decydowania o swoich aspiracjach do NATO, ale zaznaczył, że Rosja jest tym zainteresowana i niepokoi się przybliżeniem militarnych struktur Paktu do granic Rosji . Wizyta J. Primakowa miała charakter symboliczny, potwierdzający ożywienie dwustronnych kontaktów, służyła też przygotowaniu wizyty prezydenta Polski w Rosji .

1

Sokąt Ruofobia po polsku, {wl Zagadnienie rosyjskie: myślenie o Rosji - oglądy i ohmysprm rosyjskich, red. M. Botom, 1. Goćkowslu, Kraków 2000, s. 11-22.

^K M Mcnłmni M A. Parnowski. Polska polityka wschodnia..., s. 226.

2

wyborach urzędujący jeszcze prezydent Lech Wałęsa oskarżył premiera Józefa Q|kapł^K)oiMoiił rzecz Rosji. W atmosferze kryzysu politycznego na początku 19% r. peHcr Oleksy muł skłoniony do ustąpicnia. Specjalna komisja po rocznym dochodzeniu, nie psIiiiedBb Uawwydi wobw nicy) zarzutów.

(Mało « stworzeni* aliernatywnego szlaku komunikacyjnego wobec tych istniejących na Li* •twe    losyjska obejmowała ulepszenie sieci drogowej, wprowadzenie uproszczonego

3

ptasi Polskę oraz położenia szerokotorowej kolei, gazociągu, rurociągu i linii energe-tUBowcio odmawiała specjalnego trybu tranzytu. Zob.. B. Jastrun, Sprawa kory tona QłwM Kaliningradzki pnn Białoruś z Rosją, „Biuletyn Kaliningradzki" OSW, n——iim.

4

   M. Ławacz, Kronika stosunków międzynarodowych Polski, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1997", s. 293.

5

   E. Krzemień, Podzielony okrągły stół, „Gazeta Wyborcza" z 5.02.1996 r.

6

   Broń jądrowa na Bałtyku?, „Gazeta Wyborcza" z 30.09-1.10.1995 r.

7

   A. Łomanowski, Potwierdzenie z Kremla, „Gazeta Wyborcza" z 1.10.1995 r.

8

   Broń jądrowa na Bałtyku?, „Gazeta Wyborcza" z 30.09-1.10.1995 r.

9

   Jewgienij Primakow był w latach 1985-1989 dyrektorem prestiżowego Instytutu Gospodarki Światowej i Stosunków Międzynarodowych oraz wspólorchitektem „nowego myślenia" M-chada Gorbaczowa.

10

   Wnieszniaja politika Rossijskoj Fiedieracii 1992-1999, red. A. Zagorsku, Moskwa 2000, t 48.

11

   D. Trienin, Nienadiotnąja stratiegija, „Pro et Contra" 2001, nr 1-2, t. 50-53.

⁷¹ Zob. Strona Polsko-Rosyjskiego Portalu Współpracy Gospodarczej PL-MU, http://puiikj.ewnl.pi * http://kromka.sejm.g0v.pi/kronikrfc1n-l J3.htm.

*° A. Magdziuk-Miszewska, Stosunki..., s. 133.