86966 Image24 (13)

■ Pod lupą

wynosi 550...750mV. Ponieważ jednak biegunowość napięcia na końcówkach omomierza czy multimetru może budzić wątpliwości, warto najpierw zmierzyć sprawny tranzystor znanego typu, co pozwoli nie tylko zidentyfikować bazę, ale też określić typ tranzystora: NPN czy PNP.

Typ tranzystora i wyprowadzenie ba/y można więc łatwo zidentyfikować za pomocą omomierza (multimetru). Nieco gorzej jest z odróżnieniem emitera i kolektora. Starsi elektronicy pamiętają, iż tylko w niektórych bardzo starych tranzystorach produkcji radzieckiej można było zamieniać wyprowadzenia emitera i kolektora z niewielkim wpływem na parametry. We współczesnych tranzystorach krzemowych zamiana emitera i kolektora w ogromnej większości przypadków uniemożliwia działanie układu (praktyczne nie stosuje się też wspominanej w podręcznikach pracy inwersyjnej). Ułatwieniem przy identyfikacji elektrod jest fakt, żc ogromna większość popularnych tranzystorów „zwykłych” i „darlingtonćw” ma rozkład wyprowadzeń jak na fotografii 31

Obecnie bardzo rzadko spotyka się tranzystor)' o nietypowym rozkładzie wyprowadzeń, więc zadanie jest uproszczone. Aby odróżnić wyprowadzenia emitera i kolektora o znanej polaryzacji (PNP/NPN), można skorzystać z zasilacza o napięciu 12... 16V i układu z rysunku 32. Wykorzystuje się tu fakt, że w popularnych tranzystorach krzemowych złącze baza-emiter podłączone „odwrotnie” zachowuje się jak dioda Zenera i ulega kontrolowanemu (niegroźnemu, odwracalnemu) przebiciu przy napięciach rzędu 6. 8V.

Rys. 30

Nie należy sie dziwić, ponieważ prąd popłynie przez spolaryzowane wstecznie, przebijające się złącze emiter-haza i dalej przez „diodę kolektorową”, a ściślej złącze baza-kolek-tor, które w tym w przypadku będzie działać jak dioda spolaryzowana w kieninku przewodzenia. Przy dołączeniu kolektora i emitera w jednej z pozycji przełącznika S będzie słabo świecić dioda LED jak pokazuje rysunek 33

Trzeba też wiedzieć, iz oprócz „darlingto-nów”, spotyka się też „zwykłe” tranzystory mocy, głównie wysokonapięciowe, z wbudowanym rezystorem w obwodzie baza-emiter albo też z diodą w obwodzie emiter-kolektor, jak pokazuje rysunek 34. Próba pomiaru takiego tranzystora omomierzem według

Rys. 29 Rys. 32

NPN

⁺Uz

♦Uz

⁺u Z

(i2...iev)		D (12...16V)		3 (12...16V)		0 (12...16V)
	led!		led!		led!	L*
nie | świeci	1k I	świeci	1k I	L nie | świeci	1k I	r świeci
1=0		| IX)		1 1=0		| IX)
C	By-	J E	B	1 E	B	‘ C
E	NPN -	1 C	PNP -	1 ^C	PNP -	i E

Rys. 31

12...16V

zasad z wcześniejszego rysunku 28 może wprowadzić w błąd. Takie zmodyfikowane tranzystory na leży raczej sprawdzać w układzie zbliżonym do normalnej pracy, na przykład według rysunku 35, gdzie dioda LED powinna świecić tylko po naciśnięciu przycisku SI. Lklad z rysunku 32 umożliwia

30

Wrzesień 2006

Elektronika dla Wszystkich