DSC00339

-•CNO IV>«M utambucbowy

J/vimit)doNv.’i misje. jako żr skupiała ona żołnierzy wolności, orędowni-kou u-y/wolenia ludów od (Miłowania dcs|H»tyc/nych monarchów, la misia n>|xm.i by ł.» na założeniach nicsjanistycznych ( * incsjnnizm). Mickic-un / uważał,iż ł\tlska została wybrana spośród wielu narodów, aby - tak j.ik Chr\stus przez cierpienie i ołimę zyskm wybawienie, czyli ziemskie kri»lc*Ntuo wolności Tego typu przekonanie sprawiało, iż zbiorowość emigracyjna nie w\ tiai.uławi.ila się, pielęgnowała polskość i, poza nielicznymi nvi.|tkumi. nie porzucała statusu uygnańca dla pracy najemnej (w Amery-ce) c/\ udziału w różnych ruchach zbrojnych. Trzeba jednak pamiętać, iż. emigranci, ludzie /wiązani na ogół ze * wsią i małymi miejscowościami, zkr się cmii „na par ysłrim bruku". Wyrazem nieustannej tęsknoty za krajem były strof'\ * Pana Tadeusza, wiersze liryczne, takie jak Hymn („Smutno nu. Boże.’ “) i * Rozłą< zenie Słowackiego czy „Gdy tu mój trup...*’ Mickiewii/a. Stosunkowo najmniej akcentów nostalgicznych zawierała twórczość Norwida, który oceniał emigrację w kategoriach chrześcijańskie! eschatologii. Miała ona uświadomić Polakom odwieczną kondycję ludzki - pielgrzymowanie (-» pielgrzym) na ziemi do nieba (Pielgrzym). idee Wielkiej Emigraqi stały się ponownie przedmiotem refleksji w la-Mch 1939-I945 i 1945-1989, kiedy Paryż, a następnie ł.ondyn przekształciły się w ogniska najpierw wojennej, a potem powojennej emigracji. Do .'.u IS32-IS60 nawiązywali emigracyjni publicyści i poeci lat wojny (Władysław Broniewski. Jan Lechoń, Ksawery Pruszyński, Antoni Słonimski. /ułian Tuwim) oraz czasu powojennego (środowisko londyńskich „Wiadomości Polskich" oraz paryskiej „Kultury”).

Wiersz sztambuchowy -♦ Sztambuch

Wieszcz -> Poeta

Wieś

Od czasów Jana Kochanowskiego w polskiej literturze zadomowi! się obraz wsi .„spokojnej i wesołej”. Uległ on wzmocnieniu w okresie oświecenia; wówczas w ramach nurtu sentymentalnego (-»sentymentalizm) szerzył się kult sielanki (luiura i Filon). Jeszcze w XIX wieku poeta i sie-

|jinJ'«»I’^,s;,,v ' Kazimierz Brodziński, odwołując się do idei Herdera ( , hrrilrry/in), głosił pogląd, iż praca na roli jest powołaniem Polaków.

$M<i »<*ż w pierwszej połowie XIX wieku wielu poetów apoteozowalo nieś i wiejskie pejzaże. W czasach współczesnych » Cyprianow i Norwidowi za pomnik wystawiony sielankowej wizji wsi uznano »Pana Tadeusza.

Norwid pozornie bezkrytycznie nawiązuje do tej tradycji. Wiersz wydano pośmiertnie, w roku 1946. Zaczyna się on apostrofą do wsi ukazanej jako idealne miejsce na ziemi. Ów idealny charakter wsi ujawnia się w zwrotce drugiej, jawi się tutaj jako zjawisko ponadczasowe, beztroskie, symbolizujące szczęście i harmonię, czyli jako ..królowa wczasów”. Naśladując dawnych i współczesnych sobie poetów, Norwid kładzie nacisk na ukazanie wsi jako malarskiego pejzażu. Jest to krajobraz wiosenny. Na plan pierwszy wysuwa się „atlasowa” (miękka i zarazem wytworna) biel jabłoni - tym samym wieś upodabnia się do rajskiego ogrodu.

W trzeciej zwrotce poeta, wyraźnie nawiązując do wspomnianych przekonań Brodzińskiego, zdaje się sugerować, iż sielankowe życie na wsi winno być celem dążeń Polaków. Stawiając znak równości między wsią a trzodą i czyniąc tym samym aluzję do sielanki (genetycznie utworu o tematyce pasterskiej), wprowadza zarazem obraz „jałówki błędnej”, „tłumu" rodaków, szukających harmonii i szczęścia. Taką wizję szczęścia kreślą „pasterze”, czyli - jak wolno mniemać - przewodnicy narodu, a wśród nich poeci.

Tragizm historii sprawił, iż głoszona przez Brodzińskiego idea harmonii nie wytrzymywała konfrontacji z rzeczywistością. Już w III części -> Dziadów została ona wyśmiana w scenie Salonu warszawskiego. Obrońcą tezy: „Nasz naród scen okropnych, gwałtownych nie lubi; [...] Stawianie, my lubim sielanki” (w. 206-208) uczynił poeta zdaniem badaczy właśnie Kazimierza Brodzińskiego.

Wied została włączona do cyklu -> Vade-mecum. Jak pisał Norwid w liście do Józefa Ignacego Kraszewskiego (z 15 maja 1866 roku), jednym z celów tego cyklu było tworzenie przeciwwagi dla tradycyjnej „poezji pejzażów i fletów pasterskich”.

Wyraz tym przekonaniom dał Norwid w czwartej zwrotce utworu, wprowadzając obraz powodzi gwałtownie burzącej „rajski” ogród. W ostatniej zwrotce poeta zgłasza postulat, aby owe klęski omijały określoną okolicę, jest to postulat w widoczny sposób niewykonalny. Zakłada on istnienie innych praw dla „powiatu” i innych dla reszty świata. Co więcej, takie ab-