hist1

6. Powstanie Listopadowe

Yzyczyny wybuchu powstania

♦    łamanie konstytucji - działalność opozycji legalnej i tajnej,

♦    opozycja liberalna w sejmie - Wincenty i Bonawentura Miemojowscy („kaliszanie”).

♦    tajne związki młodzieży

*    w Wilnie - Filareci. Filomaci. Promieniści,

•    w Warszawie • Parna Koma. Związek Wolnych Polakow.

♦    opozycja wojskowych - Wolnomularstwo Narodowe (przekształcone na Towarzystwo Patriotyczne) mjr Waleriana Łukasińskiego; Spisek Podchorążych Piotra Wysockiego.

♦    utrata nadziei na rozszerzenie autonomii, t obawa przed wykryciem spisków. -

» Polacy obawiali sie. ae Mikoiaj I może użyć armii polskiej do interwencji Świętego Przymierza w Belgu, gdzie '.wbuchlo powstanie przeciw Holendrom. -

/ybuch powstania

> 29 XI 1830 r - Noc Listopadowa - atak podchorążych na koszary. Belweder. Arsenał -poparcie biedoty, rzemieślników, odmowa udziału oficerów i bogatych mieszczan • wycofanie Rosjan z Warszawy

» Rada Administracyjna i dowódca armii gen. iózef Chlopicki przystąpili do rozbrojenia powstańców.

t powstanie Towarzystwa Patriotycznego, 'ctórc opomndzialo się żn powstaniem narodowym i utworzyło Rząd Tymczasoiw z Adamem Czartoryskim, dyktatura Dilopickiego (5-18 XII) - zawiesi! działalność Towarzystwa Patriotycznego, próby rokowań z carem.

sejm obali! dyktaturę, zdetronizował Mikołaja !. powołał Rząd Narodowy, a na dowódcę armii gen, Michała Radziwiłła.

NOC LISTOPADOWA, nazwa wydarzeń 29 XI 1830 w Warszawie, poprzedzających wybuch powstania listopadowego; rozpoczęła się atakiem ok. godz. 17.00 cywilnych spiskowców i niewielkiej grupy podchorążych ze — sprzy-siężenla Piotra Wysockiego na siedzibę w. ks. Konstantego Pawłowicza w Belwederze Warsz.; książę zdołał zbiec, a -» belwederczycy wycofa fi się w kierunku Łazienek; generalicja i bogate mieszczaństwo odmówili im poparcia; wówczas zrozpaczeni podchorążowie zastrzelili na ulicach miasta kilku generałów t rozpoczęli walkę z oddziałami ros.; po godz. 20.00 spiskowcy, wspierani przez lud Warszawy, zaatakowali Arsenał i zdobyli go; mimo to sytuacja nie byta jasna, gdyż brakowało ośrodka

dowódczego; wykorzysta) to F.K. Lubecki-Drucki. który zwolat posiedzenie Rady Ad min., poszerzył jej skład o ludzi popularnych w społeczeństwie i nadal jej pozory nowego, powstańczego rządu; rankiem 30 XI 1830 Rada wydęta odezwę wzywającą do spokoju Zob. też powstanie listopadowe. (C. Wł|

BELWEDERCZYCY. grupa ponad 20 cywilnych i wojsk. czt. sprzyslężenia P. Wysockiego, która pod wodzą L. Nabieia-ka i S. Goszczyńskiego 29 XI 1B30 wieczorem zaatakowała Belweder w Warszawie; nie zdołali osiągnąć gl. celu, którym byto zabicie lub aresztowanie w. ks. Konstantego Pawłowicza, ale zdobyli wielką popularność jako zdeterminowani patrioci (liczne litografie grupowe i indywidualne oraz wzmianki w literaturze). (AS.)

♦    5-8 XII dyktatura Chlopickiego - zawiesił działalność Towarzystwa Patriotycznego, próby rokowań z carem,

♦    18 XII początek obrad sejmu,

•    Chłopicki dożył dyktaturę, ale sejm powierzył mu ją ponownie do 18 1 1831 r.,

» ogłoszenie powstania za narodowe,

•    wznowienie działalności Towarzystwa Patriotycznego,

•    powołanie gen. Michała Radziwiłła na naczelnego wodza,

•    25 1 1831 r. detronizacja Mikołaja 1,

•    powołanie 5-osobowego Rządu Narodowego z księciem Adamem Czartoryskim i Joachimem Lelewelem.

Wojna z Rosj ą 1831 r.

♦    zw/cięstwo gen. Józefa Dwernickiego pod Stoczkiem (14 II), ciężkie walki o Olszynkę Grochowską (25 II),

♦    naczelnym wodzem gen. Jan Skrzynecki zwycięstwa pod Wawrem, Dembem Wielkim, Iganiami (gen. Ignacy Prądzyński),

•    klęska Polaków pod Ostrołęką (26 V), po śmierci Iwana Dybicza głównodowodzącym armią rosyjską został Iwan Paskiewicz,

♦    w VII naczelnym wodzem został gen. Henryk Dembiński

•    15 VIII manifestacje ludowe w Warszawie, samosądy na generałach podejrzanych o zdradę,

♦    dyktatura gen. Jana Krttkowieckiego (15 VIII - 7 EX)

•    obrona Woli przez gen. Józefa Sowińskiego,

•    reduta Juliana Ordona,

•    capi tuląc ja Warszawy,

•    Bonawentura Niemojowski - ostatnim prezesem Rządu Narodowego, poddanie się załóg Modlina i Zamościa (X),

♦    powstanie objęło Litwę, Żmudź (Emilia Plater), na pomoc przybyli ochotnicy z Prus (gei. Dezydery Chłapowski).

Przyczyny klęski Polaków

♦    nierówny stosunek sił i środków - brak broni, nieudolne i bez wiaiy w zwycięstwo kienwnictwo, idące na kompromis z carem,

♦    brak koordynacji działań,

♦    nie podjęto sprawy chłopskiej - powstanie zrywem szlacheckich rewolucjonistów,

♦    nie t zukano poparcia u mocarstw zachodnich, a i one nie były zainteresowane sprawą polską.

Represje po Powstaniu Listopadowym - początek rusyfikacji

♦    car Mikołaj I zlikwidował Konstytucję Królestwa na rzecz Statutu Organicznego, znoszącego odrębność Kongresówki (pozostawiono Radę Stanu i Radę Administracyjną ograniczone wo Ir ości osobiste),

♦    represje wobec powstańców - aresztowania, zsyłki, konfiskata majątków,

♦    obciążenie skarbu polskiego budową twierdzy Modlin i Dęblin i utrzymaniem armii rosy śkiej, zasilanej przez polskich rekrutów,

♦    w Warszawie wybudowano Cytadelę z X Pawilonem dla więźniów politycznych,

♦    rosyjski kodeks kamy, system monetarny, obowiązywał stan wyjątkowy^

♦    podporządkowano Rosji oświatę, administrację, Kościół,

♦    ostrzijsze represje dotknęły ziemie polskie bezpośrednio włączone do Rosji (represje gene ała gubernatora Michała Murawjowa „Wieszatiela”).