img158

96

2.    Generowanie pomysłów

Wytwarzanie pomysłów - czyli zgromadzenie jak największej liczby ₍ pomysłów możliwych do wykorzystania w celu rozwiązania problemu i identyfikacja najbardziej obiecujących.

3.    Planowanie działania

Selekcja - wybór i dokładne przemyślenie najbardziej obiecujących pomysłów oraz nadanie im formy potencjalnych rozwiązań, czyli poszukiwanie możliwości wykorzystania stworzonych pomysłów

Akceptacja rozwiązań - przemyślenie ewentualnych rozwiązań. Określenie możliwych do napotkania przeszkód, przemyślenie sposobów ich f pokonania i w końcu utworzenie planu działania (wdrożenia).

Upraszczając, stosuje się tylko trzy ogniwa w rozwiązywaniu prób- . lemów:    -

1.    Ustalenie trudności, określenie problemu (zainicjowanie sytuacji problemowej przez nauczyciela).

2.    Podejmowanie przez uczniów prób rozwiązań, ustalenie odpowiedzi. Ę

3.    Eliminacja prób błędnych, przyjęcie ostatecznego (najlepszego) rozwiała

zania i ewentualne zastosowanie go.    aggj

Charakterystyczną właściwością myślenia problemowego jest istnienie J

różnych możliwości rozwiązań, konieczność dokonywania wyboru, gromadzenie argumentów, ich ocenianie i wartościowanie według stopnia ł przydatności.    JmĘB

W przedmiotach humanistycznych przy rozwiązywaniu problemów na J ogół wymagamy od uczniów myślenia dywergencyjnego charakterystycznego | dla rozwiązywania problemów typu „wynaleźć”, czyli o wielu możliwych , rozwiązaniach, rzadziej myślenia konwergencyjnego, czyli rozwiązywania! problemów typu „odkryć”, gdzie istnieje tylko jedno rozwiązanie. Zaznaczyć*! tu należy, że zarówno przy rozwiązywaniu problemów drogą typu „odkryć”, jak i drogą typu „wynaleźć” występują znane nam już fazy: formułowanie- I problemu, wytwarzanie pomysłów i ich sprawdzanie. W formułowaniu^ zadań typu dywergencyjnego stosujemy pytania otwarte, przy problemach j (podproblemach) konwergencyjnych dominują pytania tzw. zamknięte. | Według najnowszych badań fazy myślenia twórczego łączą w sobie za- J równo myślenie kreatywne (twórcze, dywergencyjne) i myślenie krytycz-i ne (konwergencyjne). „Myślenie krytyczne i kreatywne uzupełniają się j nawzajem i stanowią dwa niezbędne elementy procesu efektywnego roz--j wiązywania problemów” [81],    Jf

Myślenie kreatywne bierze swój początek w jakimś jednym punkcie lub rozpoczyna się od jednego pytania, a następnie zajmuje się wyszukiwaniem różnych, nietypowych możliwości oraz modyfikowaniem i ulepszaniem już istniejących. Jest wynajdywaniem nowych zależności pomiędzy wieloma różnymi aspektami danej sytuacji.

W procesie myślenia kreatywnego, twórczego:

•    dostrzegamy niezgodności, paradoksy, przeszkody, wyzwania,

p -

•    myślimy o wielu możliwościach wyjścia z sytuacji,

•    przyjmujemy różne punkty widzenia na problem,

I rozważamy nowe i nietypowe rozwiązania,

f '

T ■

•    rozwijamy najlepsze pomysły” [81],

problem

rozwiązania

Rys. 11. Powstawanie pomysłów (myślenie dywergencyjne)

Myślenie krytyczne polega na analizowaniu i rozwijaniu powstałych pomysłów. Myśląc w ten sposób:

|- definiujemy i selekcjonujemy możliwości,

S| formułujemy wnioski,

Ifli; porównujemy pomysły,

J|- kwalifikujemy je do odpowiednich kategorii i ustawiamy według ważności,

g-r ulepszamy najbardziej obiecujące pomysły,

S- osądzamy je i dokonujemy wyboru [81].

R Tak więc myślenie konwergencyjne polega na formułowaniu jednego • wnipsku lub wynalezieniu jednego rozwiązania na podstawie wielu róż-I norodnych pomysłów.

Kiedy podczas lekcji uczniowie zgromadzą wszystkie możliwe pomyliły rozwiązania głównego problemu (np. wykorzystując metodę „burzy /.mózgów”), należy indywidualnie bądź w małych grupach dokonać wybo-jru najlepszych pomysłów. Ranking można przeprowadzić, posługując się fm.in. techniką diamentowego bądź trójkątnego szeregowania.

«1