Anna Brzezińska, Wykłady z psychologii rozwoju, Warszawa: SWPS, r. ak. 2003/2003

Historia badań nad środowiskiem rozwoju człowieka

1. Trzy okresy badań nad rola środowiska w rozwoju

1870 - 1930	1930 - 1960	0d 1960
Środowisko = miejsce zamieszkania Koncentracja na jednostce Jednokierunkowość wpływu Ś ⇒ O Brak odpowiedzi na pytanie o mechanizm tego wpływu	interakcja osoba - osoba struktura społeczna wyznacza cele i jakość procesu socjalizacji (badania B. Bernsteina nad dwoma typami rodzin i dwoma kodami komunikacji) analiza różnic kulturowych w praktykach opiekowania się dziećmi aktywna rola jednostki w konstruowania swojego środowiska rozwoju (J. Piaget) Inny jako mediator osoba - otoczenie (L. S. Wygotski)	Dynamiczny związek osoba ⇔ otoczenie, współzależność, współzmienność Środowisko rozwoju to system relacji między różnymi subsystemami zagnieżdżonymi w sobie (nested) Koncepcja I. Altmana: człowiek i środowisko to dwa subsystemy tworzące ekosystem, związek między nimi jest żywy, dynamiczny, dwustronny, interakcje zachodzą jednocześnie na wielu poziomach Koncepcja R. Hindego (poziomy tzw. social complexity: interakcje, związki, grupy) Koncepcja F. Horowitz: kręgi socjalizacji (kulturowa, spoeczna, okazji do uczenia się, bodźcowania bezpośredniego) Koncepcja K. Tillmanna: płaszczyzny socjalizacji (intrapersonalna, interpersonalna, instytucjonalna, ogolnospołeczna) Koncepcja U. Bronfenbrennera: otoczenie ⇔ wpływ bezpośredni i wpływ pośredni via inni ludzie ⇔ jednostka Koncepcja R. Feuersteina: inni ludzie to mediatorzy, „nośnicy” wpływów otoczenia

2. Dwa rodzaje środowiska z punktu widzenia psychologii







3. Rola innych ludzi jako znaczących elementów środowiska zewnętrznego:

• tworzenie przestrzeni do działania: fizycznej (mogę: dostępność środków realizacji celów) i psychicznej łania (wolno mi: poczucie swobody, regulacja kontroli)

• organizacja czasu (totalna kontrola, rozproszenie, stabilność, rytmiczność i przewidywalność)

• dostarczanie środków realizacji celów (przedmioty, ludzie, interakcje) = różne rodzaje wsparcia dla jednostki

• ingerencja w działania jednostki - jakość interakcji:

1. podtrzymanie status quo = działanie w strefie aktualnego rozwoju SAR

2. zmiana tempa działania (przyspieszanie, opóźnianie)

3. nadanie nowego kierunku działaniom = uruchamianie strefy rozwoju najbliższego SNR

4. Wychowanie jako znaczący czynnik rozwoju




Środowisko wewnętrzne:

• bodźce / informacje ze strony organizmu

• sensytywność na bodźce, podatność na zranienia

• rozwojowy „timetable”: okresy szczególnej aktywności środowiska wewnętrznego, tzw. wydarzenia normatywne („powinny” wystąpić)

• wydarzenia krytyczne (wg H. Sęk) - zakłócające aktualną relację osoba-otoczenie i wymagające w krótkim czasie nabycia odpowiednich kompetencji

Środowisko zewnętrzne:

• Fizyczne (bodźce) - społeczne (znaczenia) - wychowawcze (wartości), naturalne - stworzone przez człowieka

• Środowisko fizyczne: poznawane via receptory i własną manipulację przedmiotami czyli w procesie doświadczania (wg Piageta jest to poznanie fizykalno - doświadczalne), wiedza o świecie jest wyprowadzana bezpośrednio z doświadczanych właściwości przedmiotów, jest to tzw. wiedza proceduralna; istotny problem to zgodność stymulacyjnej wartości otoczenia z zapotrzebowaniem na stymulacje oraz problem deprywacja / przeciążenie

• Środowisko społeczne: poznawane via system komunikacji werbalnej i niewerbalnej i via proces myślenia za pomocą znaczeń / pojęć, jest to wg Piageta poznanie logiczno - matematyczne, wiedza ma charakter deklaratywny, mowa pełni ważną rolę pośredniczącą, poznawanie to także odkrywanie / przypisywanie intencji, interpretowanie

• Środowisko wewnętrzne oraz zewnętrzne (fizyczne i społeczne) sa subiektywnie doświadczane i to dopiero tworzy
  psychologiczny kontekst rozwoju człowieka

• Środowiska mogą być podobne, konteksty psychologiczne są zawsze różne dla różnych ludzi

osoba

środowisko

Interwencja bezpośrednia

Interwencja pośrednia

Wiedza o naturze człowieka i prawidłowościach jego rozwoju

Wiedza o naturze kontekstu społecz. i prawidłowościach jego rozwoju