Anna Brzezińska, Wykłady z psychologii rozwoju, Warszawa: SWPS, r. ak. 2003/2003
Historia badań nad środowiskiem rozwoju człowieka
Trzy okresy badań nad rola środowiska w rozwoju
1870 - 1930 |
1930 - 1960 |
0d 1960 |
|
|
|
Dwa rodzaje środowiska z punktu widzenia psychologii
Rola innych ludzi jako znaczących elementów środowiska zewnętrznego:
tworzenie przestrzeni do działania: fizycznej (mogę: dostępność środków realizacji celów) i psychicznej łania (wolno mi: poczucie swobody, regulacja kontroli)
organizacja czasu (totalna kontrola, rozproszenie, stabilność, rytmiczność i przewidywalność)
dostarczanie środków realizacji celów (przedmioty, ludzie, interakcje) = różne rodzaje wsparcia dla jednostki
ingerencja w działania jednostki - jakość interakcji:
podtrzymanie status quo = działanie w strefie aktualnego rozwoju SAR
zmiana tempa działania (przyspieszanie, opóźnianie)
nadanie nowego kierunku działaniom = uruchamianie strefy rozwoju najbliższego SNR
Wychowanie jako znaczący czynnik rozwoju
Środowisko wewnętrzne:
bodźce / informacje ze strony organizmu
sensytywność na bodźce, podatność na zranienia
rozwojowy „timetable”: okresy szczególnej aktywności środowiska wewnętrznego, tzw. wydarzenia normatywne („powinny” wystąpić)
wydarzenia krytyczne (wg H. Sęk) - zakłócające aktualną relację osoba-otoczenie i wymagające w krótkim czasie nabycia odpowiednich kompetencji
Środowisko zewnętrzne:
Fizyczne (bodźce) - społeczne (znaczenia) - wychowawcze (wartości), naturalne - stworzone przez człowieka
Środowisko fizyczne: poznawane via receptory i własną manipulację przedmiotami czyli w procesie doświadczania (wg Piageta jest to poznanie fizykalno - doświadczalne), wiedza o świecie jest wyprowadzana bezpośrednio z doświadczanych właściwości przedmiotów, jest to tzw. wiedza proceduralna; istotny problem to zgodność stymulacyjnej wartości otoczenia z zapotrzebowaniem na stymulacje oraz problem deprywacja / przeciążenie
Środowisko społeczne: poznawane via system komunikacji werbalnej i niewerbalnej i via proces myślenia za pomocą znaczeń / pojęć, jest to wg Piageta poznanie logiczno - matematyczne, wiedza ma charakter deklaratywny, mowa pełni ważną rolę pośredniczącą, poznawanie to także odkrywanie / przypisywanie intencji, interpretowanie
Środowisko wewnętrzne oraz zewnętrzne (fizyczne i społeczne) sa subiektywnie doświadczane i to dopiero tworzy
psychologiczny kontekst rozwoju człowieka
Środowiska mogą być podobne, konteksty psychologiczne są zawsze różne dla różnych ludzi
osoba
środowisko
Interwencja bezpośrednia
Interwencja pośrednia
Wiedza o naturze człowieka i prawidłowościach jego rozwoju
Wiedza o naturze kontekstu społecz. i prawidłowościach jego rozwoju