III. Rozkład Treści nauczania

I. PreHISTORIA

1. Lekcja organizacyjna. Historia jako nauka

2. Początki ludzkości*

3. Rewolucja neolityczna*

II. CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI

4. Świat Sumerów

5. Wielkie imperia Międzyrzecza

6. Cywilizacja nad Nilem

7. Egipscy kapłani

8. Żydzi i ich sąsiedzi

9. Imperium perskie na tle innych państw

10. PODSUMOWANIE. Władza i jej filary w krajach starożytnego Bliskiego Wschodu

11. Sprawdzian

III. CYWILIZACJA GRECKA

12. Cywilizacja minojska i mykeńska*

13. Świt Europy*

14. Sparta - państwo wojowników

15. Ateny na drodze ku demokracji

16. Konflikt grecko-perski

17. Demokracja ateńska

18. Świat bogów i herosów greckich

19. Kultura umysłowa Greków

20. Kultura artystyczna starożytnej Grecji

21. Macedonia na drodze do potęgi

22. Aleksander Wielki i jego państwo

23. Życie codzienne w starożytnej Grecji

24. PODSUMOWANIE. Największe osiągnięcia cywilizacji greckiej

25. Sprawdzian

IV. CYWILIZACJA RZYMSKA

26. Początki Rzymu - między Etruskami a Grekami

27. Senat i lud rzymski - ustrój republiki rzymskiej

28. Od osady do imperium

29. Cesarstwo rzymskie

30. Życie codzienne w starożytnym Rzymie

31. Wierzenia w świecie rzymskim

32. Kultura rzymska

33. Upadek Rzymu

34. Europa „barbarzyńska” a Rzym*

35. PODSUMOWANIE. Znaczenie cywilizacji rzymskiej

36. Sprawdzian

*treści do kształcenia w zakresie rozszerzonym

ROZKŁAD TREŚCI NAUCZANIA

DZIAŁ	NUMER LEKCJI	TEMAT, GŁÓWNE ZAGADNIENIA	Osiągnięcia ucznia (po zajęciach uczeń)	LICZBA GODZin	Środki dydaktyczne, metody	Pojęcia, daty, postaci
P R A H I S T O R I A	1	Lekcja organizacyjna. Historia jako nauka Treści: - sprawy organizacyjne - historia jako nauka, historiografia - źródła historyczne i ich rodzaje - rekonstrukcja przeszłości - łańcuch przyczynowo-skutkowy - chronologia w historii - periodyzacja dziejów	- rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: historia, historiografia, źródło historyczne, chronologia, periodyzacja, epoka, era, wiek, cezura (P) - zna działalność lub znaczenie w omawianym zakresie Jezusa Chrystusa (P), Mahometa (P), Juliusza Cezara (PP), Grzegorza XIII (PP) - rozumie znaczenie dat: 1 rok (P), 622 r. (PP) - omawia podział dziejów na starożytność, średniowiecze, czasy nowożytne (w tym najnowsze), podając wybrane cezury (P) - omawia historyczne propozycje periodyzacji (PP) - rozumie znaczenie źródeł historycznych w rekonstrukcji procesu historycznego (P) - dostrzega różnice między historią a historiografią (PP) - rozumie konstrukcję łańcucha przyczynowo-skutkowego (P) - określa rodzaj źródła historycznego (P) - określa chronologię wydarzeń (P)	1	- podręcznik, różne przedmioty znajdujące się w klasie, Manteuffel T.: Historia Powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1990 (podrozdziały wstępu: Periodyzacja dziejów oraz Pojęcie średniowiecza) - wykład, rozmowa nauczająca, praca z tekstem źródłowym, praca w grupach	historia, historiografia, źródło historyczne, chronologia, periodyzacja, epoka, era, wiek, cezura 1 rok, 622 r. Jezus Chrystus, Mahomet, Juliusz Cezar, Grzegorz XIII
P R A H I S T O R I A	2	Początki człowieka Treści: - antropogeneza człowieka - społeczności paleolitu - człowiek paleolitu w Europie	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: ewolucja (P), epoki lodowcowe (P), człowiek rozumny (P), Homo sapiens (P), człowiek neandertalski (P), epoka kamienia (P), Wielka Matka (PP), pięściak (PP), paleolit (P) - zna działalność w omawianym zakresie: Ch. Darwina (P) - zna główne etapy ewolucji człowieka (PP) - rozumie powiązania dziejów człowieka z warunkami naturalnymi (PP) - potrafi odszukać potrzebne informacje na mapie (P) - potrafi korzystać ze różnorodnych źródeł wiedzy historycznej (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - potrafi zorganizować proces samodzielnego uczenia się (P) - wykorzystuje w praktyce zdobytą wiedzę (P)	1	- podręcznik, fragmenty filmu Narodziny Europy cz. I - praca indywidualna i w grupach: z podręcznikiem, źródłami, słownikiem,	ewolucja, epoki lodowcowe, człowiek rozumny, Homo sapiens, człowiek neandertalski, epoka kamienia, Wielka Matka, pięściak, paleolit, Ch. Darwin
P R A H I S T O R I A	3	Rewolucja neolityczna Treści: - rewolucja neolityczna - osiedla protomiejskie i ich funkcje - neolit w Europie i na ziemiach polskich	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: neolit, rewolucja neolityczna, system irygacyjny, rolnictwo, rzemiosło, społeczny podział pracy (P), Żyzny Półksiężyc, megality, osiedla protomiejskie (PP) - rozumie znaczenie rewolucji neolitycznej (P) - omawia podstawowe zajęcia ludności (P) - tworzy ciągi przyczynowo- -skutkowe przedstawiając początki cywilizacji (PP) - interpretuje mapę (P) - rozumie przyczyny „zapóźnienia” Europy w stosunku do Bliskiego Wschodu (PP) - wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na życie ludzi (P)	1	- podręcznik, arkusze papieru, flamastry, mapa „Starożytny Wschód” - praca w grupach, praca z mapą, rozmowa nauczająca	neolit, rewolucja neolityczna, system irygacyjny, rolnictwo, rzemiosło, społeczny podział pracy, Żyzny Półksiężyc, megality, osiedla protomiejskie
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	4	Świat Sumerów - warunki naturalne Mezopotamii - struktura społeczno-polityczna Sumeru - osiągnięcia cywilizacyjne - religia Sumeru	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Mezopotamia (P), Sumer (P), miasto-państwo (P), brąz (P), politeizm (P), rydwan (P), zikkurat (P). - charakteryzuje warunki naturalne Mezopotamii (P), - charakteryzuje Sumeru strukturę polityczną i społeczną (PP), - przedstawia najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne Sumeru (P) - przedstawia podstawowe wiadomości o religii Sumeru (PP) - odszukuje potrzebne informację z mapy (P) - korzysta ze różnorodnych źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - potrafi sporządzać notatki w czasie wypowiedzi kolegów (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych Sumeru dla starożytności (PP) i współczesności (P)	1	- podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia starożytnych cywilizacji, J. Black, A. Green, Słownik mitologii Mezopotamii, Katowice 1998 - praca w grupach z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą	Mezopotamia, Sumer, miasto- -państwo, brąz, politeizm, rydwan, zikkurat
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	5	Wielkie imperia Międzyrzecza - imperium Sargona Wielkiego - imperium Hammurabiego - kodeks Hammurabiego - imperium Asyrii - rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Mezopotamia, Sumer-Akad, Babilonia, Asyria (P)	- zna działalność w omawianym zakresie: Sargon Wielki (PP), Hammurabi (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych ludów Mezopotamii (P) - pamięta i potrafi scharakteryzować imparia Sumero-Akadu, Babilonii, Asyrii (PP) - potrafi odszukać potrzebne informację z mapy (P) - potrafi zaznaczać potrzebne informację na mapie wykorzystując informacje z podręcznika (P) - potrafi korzystać ze źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - uczeń rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie okoliczności powstawania i upadku imperiów (PP).	1	- podręcznik, mapa „Bliski Wschód w starożytności” - praca z mapą, podręcznikiem, tekstami źródłowymi, „burza mózgów”	Mezopotamia, Sumer-Akad, Babilonia, Asyria, Sargon Wielki, Hammurabi
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	6	Cywilizacja nad Nilem - warunki naturalne starożytnego Egiptu - zarys dziejów Egiptu w starożytności - struktura społeczno-polityczna Egiptu	- stosuje pojęcia: Egipt (P), Egipt Górny i Dolny (P), Nubia(PP), papirus (P), insygnia władzy (P), Stare Państwo(PP), Średnie Państwo(PP), Nowe Państwo (PP), Epoka Późna(PP), Okresy Przejściowe(PP), kanon sztuki (P), faraon (P), nomy (P), piramidy (P), Hyksosi (PP), Hetyci (PP), Anatolia (P), „Ludy morza” (PP), Re (P), Aton (PP) - zna działalność w omawianym zakresie: Narmer (PP), Cheops (P), Echnaton (PP), Imhotep (PP), Dżoser (PP) - rozumie i prawidłowo charakteryzuje warunki naturalne Egiptu (P) - strukturę polityczną i społeczną Egiptu (P) - zna zarys dziejów Egiptu i rozumie powiązania przyczynowo- -skutkowe związane z jego historią (PP) - odszukuje potrzebne informację z mapy (P) - korzysta ze źródeł historycznych (P) - korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych Egiptu (P)	1	- podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych - praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą, wykład	Egipt, Egipt Górny i Dolny, Nubia, papirus, insygnia władzy, Stare Państwo, Średnie Państwo, Nowe Państwo, Epoka Późna, Okresy Przejściowe, kanon sztuki, faraon, nomy, piramidy, Hyksosi, Hetyci, Anatolia, „Ludy morza”, Re, Aton, Narmer, Cheops, Echnaton, Imhotep, Dżoser
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	7	Egipscy kapłani - powstanie, charakter i rola pisma - główne osiągnięcia naukowe i kulturowe Egiptu - religia starożytnego Egiptu	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: pismo hieroglificzne, hieratyczne, demotyczne (PP); politeizm (P), religia solarna (P), kalendarz juliański (PP), mumifikacja (P) - pamięta i potrafi przedstawić rozdaje pisma w starożytnym Egipcie (PP) - charakteryzuje rolę pisma w rozwoju cywilizacji (P) - charakteryzuje główne osiągnięcia naukowe i kulturowe tej cywilizacji (P)	1	- praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, słownikiem, encyklopedią multimedialną - podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych, fragmenty filmów edukacyjnych, Słownik cywilizacji egipskiej, Katowice 1999	pismo hieroglificzne, hieratyczne, demotyczne, politeizm, religia solarna, kalendarz juliański, mumifikacja
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	8	Żydzi i ich sąsiedzi - warunki naturalne Palestyny - dzieje polityczne narodu żydowskiego - religia żydowska	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Żydzi (P), Hebrajczycy (PP), semici (P), Izrael (P), „ziemia obiecana” (P), „naród wybrany” (P), „niewola babliońska” (PP), Filistyni (PP), Kanaan (PP), monoteizm (P), patriarchowie (P), Arka Przymierza (P), judaizm (P), Biblia (P), Tora (PP), dekalog (P) - zna działalność w omawianym zakresie: Abrahama (P), Izaaka (PP), Jakuba (PP), Mojżesza (P), Saula (PP), Dawida (PP), Salomona (PP) - pamięta i potrafi scharakteryzować warunki naturalne Palestyny (P) - charakteryzuje dzieje polityczne Izraela(PP) - charakteryzuje podstawowe wiadomości o religii żydowskiej (P) - odszukuje potrzebne informację na mapie (P) - znajduje i korzysta ze źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentuje jej dorobek (P) - rozumie znaczenie judaizmu dla narodu żydowskiego (PP) - rozumie znaczenie pojawienia się religii żydowskiej dla czasów współczesnych (P) - rozwija swoje sprawności umysłowe poprzez rozwiązywanie problemów w sposób twórczy - przygotowuje się do publicznych wystąpień	1	- praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą; debata za i przeciw; elementy dramy - podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”	Żydzi, Hebrajczycy, semici, Izrael, „ziemia obiecana”, „naród wybrany”, „niewola babliońska”, Filistyni, Kanaan, monoteizm, patriarchowie, Arka Przymierza, judaizm, Biblia, Tora, dekalog, Abrahama, Izaaka, Jakuba, Mojżesza, Saula, Dawida, Salomona
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	9	Imperium perskie na tle innych państw Bliskiego Wschodu. - Medowie i Persowie - powstanie imperium perskiego - ustrój polityczny Persji - religia Persji	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Persowie (P), Medowie (PP) - zna działalność w omawianym okresie: Cyrusa (P) - potrafi scharakteryzować warunki naturalne Persji (P) - potrafi scharakteryzować strukturę polityczną Persji (P) - przedstawić podstawowe wiadomości o religii państwowej Persji (PP) - odszukuje potrzebne informację na mapie (P) - korzysta ze źródeł historycznych (P) - Selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentuje dorobek grupy (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych Persji (P) - kształci umiejętność sporządzania notatek (P)	1	- praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą - podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”	Persowie, Medowie, Cyrus
CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU W STAROŻYTNOŚCI	10	Władza i jej filary w krajach starożytnego Bliskiego Wschodu Przypomnienie i uszczegółowienie wiadomości poznanych na poprzednich zajęciach	- uczeń rozumie i prawidłowo korzysta z pojęć poznanych na wcześniejszych zajęciach - zna działalność w omawianym zakresie postaci poznanych na wcześniejszych zajęciach - odszukuje potrzebne informację na mapie (P) - zaznacza potrzebne informację na mapie wykorzystując informacje z podręcznika (P) - potrafi korzystać ze różnorodnych źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentuje jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych ludów Mezopotamii (P) - rozumie okoliczności powstawania i upadku imperiów (PP)	2	- podręcznik, mapa „Bliski Wschód w starożytności” - praca z mapą, podręcznikiem, tekstami źródłowymi, praca w grupach, debata „za i przeciw”, drama
CYWILIZACJA GRECKA	12	Cywilizacja minojska i mykeńska - warunki naturalne Grecji - osiągnięcia cywilizacyjne kultury minojskiej - osiągnięcia cywilizacyjne kultury mykeńskiej - mit i prawda o wojnie trojańskiej	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Grecja (P), Helleni (P), Bałkany (P), główne krainy Grecji (PP), cywilizacja minojska (P), Knossos (P), Achajowie (P), Mykeny i cywilizacja mykeńska (P), Troja (P), Dorowie (P), „wieki ciemne” (P) - zna działalność w omawianym okresie Homera (P), H. Schlimanna (PP) - pamięta i potrafi scharakteryzować warunki naturalne Grecji(P), - przedstawia strukturę polityczną i społeczną cywilizacji minojskiej (PP) - przedstawia najważniejsze osiąg-nięcia cywilizacji minojskiej (P) - charakteryzuje strukturę polityczną i społeczną cywilizacji mykeńskiej (PP) - charakteryzuje najważniejsze osiąg-nięcia cywilizacji mykeńskiej (P) - zna mit o wojnie trojańskiej - odszukuje potrzebne informację z mapy (P) - korzysta ze źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - uczeń rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych kultury minojskiej i mykeńskiej (P) - zauważa związki między mitem a prawdą historyczną (PP)	1	- podręcznik, mapa - „Grecja w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia starożytnych cywilizacji. Grecja - praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą, rozmowa nauczająca	Grecja, Helleni, Bałkany, główne krainy Grecji, cywilizacja minojska, Knossos, Achajowie, Mykeny i cywilizacja mykeńska, Troja, Dorowie, „wieki ciemne”, Homer, H. Schliemann
CYWILIZACJA GRECKA	13	Świt Europy - cywilizacja Fenicji - przyczyny, przebieg i skutki kolonizacji greckiej - powstanie systemu miast-państw - przemiany ustrojowe w polis greckich	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Fenicja (PP), kolonie (P), metropolia (PP), miasta-państwa (P), „wieki ciemne” (PP), tyrania (P), oligarchia (P), arystokracja (P), demokracja (P), falanga (P), hoplita (P) - pamięta i potrafi scharakteryzować cywilizację Fenicji i jej osiągnięcia (PP) - rozumie przyczyny, przebieg i skutki kolonizacji greckiej (PP), - rozumie przyczyny powstania i funkcjonowanie polis greckich (PP) - charakteryzuje proces przemian ustrojowych w miastach-państwach (PP) - odszukuje potrzebne informację na mapie (P) - korzysta ze różnorodnych źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P)	1	- praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą, drzewo decyzyjne. - podręcznik, mapa - „Grecja w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia starożytnych cywilizacji. Grecja	Fenicja, kolonie, metropolia, miasta-państwa, „wieki ciemne”, tyrania, oligarchia, arystokracja, demokracja, falanga, hoplita
CYWILIZACJA GRECKA	14	Sparta - państwo wojowników - warunki naturalne Sparty - struktura społeczno-polityczna Sparty - wychowanie Spartiaty	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Sparta (P), Lakonia (PP), heloci (P), periojkowie (P), spartiaci (P), Geruzja (P), eforowie (P) - zna działalność w omawianym zakresie Likurga (PP) - charakteryzuje warunki naturalne Sparty (PP) - charakteryzuje strukturę polityczną i społeczną Sparty (P) - przedstawia najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne Sparty (PP) - odszukuje potrzebne informację na mapie (P) - samodzielnie sporządza notatki (P); - korzysta ze różnorodnych źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i potrafi prezentować jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P)	1	- podręcznik, mapa - „Grecja w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia starożytnych cywilizacji. Grecja - praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą	Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, spartiaci, Geruzja, eforowie, Likurg
CYWILIZACJA GRECKA	15	Droga Aten do demokracji - warunki naturalne Aten - struktura społeczno-polityczna Aten - przekształcenia ustrojowe w Atenach.	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Attyka, demokracja (P) - charakteryzuje warunki naturalne (PP) - charakteryzuje strukturę społeczną Aten (PP) - przedstawia przemiany ustrojowe w Atenach (P) - rozumie przyczyny i skutki przemian ustrojowych w Atenach (PP) - zna najważniejszych polityków starożytnych Aten (P) i ich reformy (P) - odszukuje potrzebne informację na mapie (P) - korzysta ze różnorodnych źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informacje z podręcznika (P) - współpracuje z innymi w grupie i prezentuje jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P)	1	- podręcznik, mapa - „Grecja w starożytności” - praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą, drama	Attyka, demokracja
CYWILIZACJA GRECKA	16	Konflikt grecko-perski - wojny grecko-perskie - wojsko greckie	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: falanga, hoplita, barbarzyńca (P), Związek Morski, satrapa, triera (PP) - zna działalność w omawianym zakresie: Miltiadesa, Leonidasa, Temistoklesa, Kserksesa (P), Pauzaniasza, Dariusza (PP) - zna i rozumie znaczenie dat: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e. (P), 479 r. p.n.e. (PP) - wyjaśnia przyczyny i konsekwencje wojen grecko-perskich (P) - korzysta z różnych źródeł informacji, w tym z programu multimedialnego (P) - analizuje i przedstawia przebieg ważnych bitew i opisuje je (PP) - omawia sposób wojowania Greków (P) oraz Persów (PP) - porównuje sposób wojowania Greków oraz Persów (PP) - przygotowuje i wygłasza (ale nie odczytuje!) referat na podstawie 1-2 publikacji (PP) - sporządza notatkę w trakcie wypowiedzi kolegi (koleżanki) (P)	1	- podręcznik, mapa, Atlas historyczny. Szkoła średnia do 1815 roku, Wydawnictwo Demart, Warszawa 1999, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Optimus Pascal Multimedia SA 2000, (Wojsko greckie: wojownicy epoki archaicznej i klasycznej, flota grecka; Słynne bitwy: Maraton, Salamina) oraz rzutnik multimedialny lub komputer wyposażony w kartę graficzną z wyjściem TV oraz telewizor z ekranem o dużej przekątnej (ewentualnie zestaw foliogramów), arkusze papieru i flamastry, artykuły: 1. Niewęgłowska Maria: Bitwa pod Salaminą, (w:) „Mówią Wieki” 3/1981. 2. Wipszycka Ewa: Co o sztuce wojennej Greków wiedzieć się powinno, (w:) „Mówią Wieki” 9/1984 (część dotycząca okresu klasycznego) - rozmowa nauczająca (wykład z elementami rozmowy nauczającej), praca w grupach, drama, praca z różnymi źródłami informacji, drzewo decyzyjne	falanga, hoplita, barbarzyńca, Związek Morski, satrapa, triera 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e, 479 r. p.n.e Miltiades,
CYWILIZACJA GRECKA	17	Demokracja ateńska - ewolucja ustroju politycznego Aten - demokracja ateńska za Peryklesa - instytucje demokratyczne w Atenach	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, tyrania, arystokracja, oligarchia, demokracja, ostracyzm, zgromadzenie ludowe (P), rada pięciuset, strateg (P) - zna działalność w omawianym zakresie Peryklesa (P), Kimona (PP) - dostrzega różnice między poszczególnymi formami sprawowania rządów (PP) - zna najważniejsze zasady demokracji (P) - rozumie zasadę kolegialności (P) - interpretuje tekst źródłowy (P) - przedstawia etapy w ustroju politycznym Aten (PP) - dostrzega pozytywne i negatywne strony demokracji (P) - dostrzega zagrożenia dla demokracji (PP) - współpracuje z innymi w zespole (P)	1	- podręcznik, kartki A4 i flamastry, teksty źródłowe (spoza podręcznika): Polityczne poglądy Arystotelesa; Rola demagogów w Atenach po śmierci Peryklesa wg Arystotelesa (Sprawski S., Chomicki G.: Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999). - praca z podręcznikiem, praca z tekstem źródłowym, metaplan, rozmowa nauczająca	monarchia, tyrania, arystokracja, oligarchia, demokracja, ostracyzm, zgromadzenie ludowe, rada pięciuset, strateg Perykles, Kimon
CYWILIZACJA GRECKA	18	Świat bogów i herosów greckich - wierzenia religijne Greków - formy kultu i obrzędy religijne - mity greckie - sport w życiu Greków. Igrzyska	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: politeizm, antropomorfizm, bogowie olimpijscy, heros, mit, Iliada, Odyseja, igrzyska olimpijskie (P), Teogonia, gimnazjon, wyrocznia, kalokagatia, pankration (PP) - zna działalność w omawianym zakresie: Homera (P), Hezjoda (PP) - rozumie znaczenie daty 776 r. p.n.e. (P) - rozumie rolę wierzeń religijnych w życiu Greków (P) - rozumie znaczenie sportu w życiu Greków (P), zasady kalokagatii w życiu Greków (PP) - rozumie związki zachodzące pomiędzy wierzeniami religijnymi Greków a innymi dziedzinami ich kultury (PP) - rozumie rolę religii jako czynnika spajającego wszystkich Greków (P) - charakteryzuje główne bóstwa i herosów greckich (P) wyjaśnia powody antropomorficznego charakteru wierzeń greckich (P) - wskazuje osiągnięcia Greków z zakresu literatury związane z ich wierzeniami (P), - porównuje wierzenia Greków z wierzeniami ludów starożytnego Wschodu (PP) - wskazuje na mapie miejsca kultu: Olimpia, Ateny (P), Delfy (PP) - analizuje źródła pisane i ikonograficzne (PP) - przygotowuje i wygłasza (ale nie odczytuje!) referat na podstawie dwoćh publikacji (PP) - przygotowuje pomoce dydaktyczne (P), w tym prezentację multimedialną (PP) - sporządza notatkę w trakcie wypo-wiedzi kolegi (koleżanki) (P) - dokonuje wizualizacji zagadnień (P)	1	- podręcznik, J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, wydawnictwo Puls 1992, wizerunki bogów greckich - ilustracje - (rzutnik, rzutnik multimedialny lub komputer zaopatrzony w kartę graficzna z wyjściem TV i telewizor o dużej przekątnej ekranu), atlas historyczny, mapa ścienna - „Starożytna Grecja”, artykuły: 1. Vegetti Mario: Człowiek grecki i bogowie, (w:) „Mówią Wieki” 1/2000 2. Wipszycka Ewa: Obrzędy religijne starożytnych Greków. (w:) „Mówią Wieki” 9/1981 - praca z podręcznikiem, praca z tekstem źródłowym (literackim), rozmowa nauczająca, praca w grupach - drama, wygłoszenie referatu	politeizm, antropomorfizm, bogowie olimpijscy, heros, mit, Iliada, Odyseja, igrzyska olimpijskie, Teogonia, gimnazjon, wyrocznia, kalokagatia, pankration, 776 r. p.n.e., Homer, Hezjod
CYWILIZACJA GRECKA	19	Kultura umysłowa Greków. - literatura - teatr - filozofia - nauka grecka - historiografia	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: epos, dramat, tragedia, komedia, liryka, historiografia, filozofia, filozof, etyka, zasada złotego środka, stoicyzm (P), metafizyka, epistemologia (teoria poznania), cynizm, hedonizm (epikureizm) (PP) - zna działalność w omawianym zakresie Sokratesa,Platona, Arystotelesa, Herodota, Tukidydesa (P), Epikura, Diogenesa z Synope, Zenona z Kition, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Parmenidesa z Elei Archimedesa (PP) - rozumie znaczenie literatury greckiej dla późniejszych epok (P) - rozumie, czym zajmuje się filozofia (P) - rozumie, na czym polegał wkład Greków do kultury europejskiej (PP) - wyjaśnia założenia filozoficzne wybranych filozofów(P) - dostrzega atrakcyjność zasady złotego środka w swoim postępowaniu (P) - charakteryzuje inne stanowiska etyczne (PP) - rozumie podział filozofii na główne działy, podaje ich nazwy (PP) - dostrzega wyjątkowość i wkład do kultury europejskiej Herodota, a zwłaszcza Tukidydesa (P) korzysta z różnych źródeł informacji, w szczególności z literatury popularno-naukowej (P)	1	- podręcznik, R.H. Popkin, A. Stroll, Filozofia, Poznań 1994 (wybrane zagadnienia), arkusze papieru i flamastry - „burza mózgów”, praca w grupach, praca z tekstami (w tym źródłami)	epos, dramat, tragedia, komedia, liryka, historiografia, filozofia, filozof, etyka, zasada złotego środka, stoicyzm, metafizyka, epistemologia (teoria poznania), cynizm, Sokrates, Platon, Arystoteles, Herodot, Tukidy des, Epikur, Diogenes z Synope, Zenon z Kition, Demokryt z Abdery, Tales z Miletu, Parmenides z Elei, Archimedes
CYWILIZACJA GRECKA	20	Kultura artystyczna starożytnej Grecji. - architektura grecka - sztuka grecka rzeźba, malarstwo - ceramika - rzemiosło artystyczne	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: sztuka helleńska, styl (porządek) architektoniczny, akropol, Partenon, kanon (rzeźby) (P), Erechtejon, Propyleje, inne przykłady, styl czarnofigurowy i czerwonofigurowy (PP) - zna działalność w omawianym zakresie: Fidiasza (P), Polikleta (PP), Myrona (PP) - rozumie wkład Greków do naszej cywilizacji (inspiracje i naśladownictwa) (P) - charakteryzuje i rozróżnia style architektoniczne (P) - interpretuje źródła historyczne w szczególności ikonograficzne (P), - podaje przykłady z własnego regionu i kraju potwierdzające wpływ osiągnięć greckich (P) - wykonuje pomoce dydaktyczne (modele, np. świątynia grecka, teatr, waza z ornamentyką czerwonofigurową) (PP) - przygotowuje inne pomoce dydaktyczne (P), w tym prezentacje multimedialne (PP) - podejmuje decyzje w grupie (P) - rozwiązuje konflikty (P) - wyraża własne opinie i słucha opinii innych osób (P) - poszukuje kompromisu (P) - prowadzi dyskusję (P) - dzieli się w grupie rolami i zadaniami (P) - dokonuje oceny pracy grupy (P)	1	- podręcznik (ilustracje), multimedialna Wielka Encyklopedia Kultur Starożytnych. Grecja, Optimus Pascal Multimedia S.A. 2000, Encyklopedia multimedialna PWN. Sztuka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, W. Koch, Style w architekturze. Arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, Warszawa 1996, albumy, kolekcje widokówek, fotografie, foliogramy, przeźrocza, filmy popularnonaukowe, filmy amatorskie (np. relacja z wycieczki), przygotowane przez uczniów prezentacje multimedialne - metoda projektu	sztuka helleńska, styl (porządek) architektoniczny, akropol, Partenon, kanon (rzeźby), Erechtejon, Propyleje, styl czarno- i czerwonofigurowy, Fidiasz, Poliklet, Myron
CYWILIZACJA GRECKA	21	Macedonia na drodze do potęgi - Wojsko macedońskie - Działalność Filipa II.	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Związek Morski, Związek Peloponeski, hegemonia, falanga macedońska, jazda (P), Symmachia Spartańska, hetajrowie, Związek Koryncki, (PP), - zna działalność w omawianym zakresie Filipa II (P), - rozumie znaczenie dat: 338 r. p.n.e. (P), 431-404 r. p.n.e., 337 r. p.n.e. (PP) - wyjaśnia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej (PP) - omawia wzrost potęgi i rozwój terytorialny Macedonii (P) - rozumie znaczenie silnej osobowości w dziejach państwa (na przykładzie Filipa II) - omawia uzbrojenie i taktykę wojsk macedońskich (P) - porównuje uzbrojenie i taktykę wojsk greckich i macedońskich (PP) - korzysta z mapy oraz ze źródeł pisanych i ikonograficznych (P) - sporządza notatkę z wypowiedzi kolegi (koleżanki) (P) wygłasza krótki referat, przygotowany na podstawie jednej (kilku) pozycji, wzbogacony o materiały poglądowe, w tym prezentację multimedialną (PP)	1	- podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”, Atlas historyczny. Szkoła średnia do 1815 roku, Wydawnictwo Demart, Warszawa 1999, Multimedialna Encyklopedia Kultur Starożytnych. Grecja, Optimus Pascal Multimedia S.A. 2000 (Wojsko epoki hellenistycznej) oraz rzutnik multimedialny lub komputer wyposażony w kartę graficzną z wyjściem TV wraz z telewizorem o dużej przekątnej ekranu (ewentualnie zestaw foliogramów), artykuły: 1. Świderek Anna: Oblężenie antycznego miasta, (w:) „Mówią Wieki” 11/1965 2. Wiewióra Henryk: Armia wielkiego Macedończyka, (w:) „Mówią Wieki” 3/1966 3. Wipszycka Ewa: Armia, która mogła podbić świat, (w:) „Mówią Wieki” 3/1991 4. Wipszycka Ewa: Okręty wojenne czasów hellenistycznych, (w:) „Mówią Wieki” 5/1990 - rozmowa nauczająca oraz praca ze źródłami historycznymi, praca mapą, prezentacja referatu uczniowskiego	Związek Morski, Związek Peloponeski, hegemonia, falanga macedońska, jazda, Symmachia Spartańska, hetajrowie, Związek Koryncki, Filip II, 338 r. p.n.e., 431- 404 r. p.n.e., 337 r. p.n.e.
CYWILIZACJA GRECKA	22	Aleksander Wielki i jego państwo - podboje Aleksandra Wielkiego - polityka Aleksandra Wielkiego wobec terenów i ludności podbitej - kultura hellenistyczna	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, imperium, państwa hellenistyczne, kultura hellenistyczna (hellenizm), Museion, geometria euklidesowa, siatka kartograficzna, filologia (P), węzeł gordyjski, rydwan, diadoch (PP) - zna działalność w omawianym zakresie: Aleksandra Wielkiego (P), Dariusza III (PP) - rozumie znaczenie dat: 334 r. p.n.e. (P), 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e.,327 r. p.n.e.(PP) - wyjaśnia motywy politycznej działalności Aleksandra Wielkiego, Archimedesa, Euklidesa, Epikura (P), Menandra z Attyki, Eratostenasa, Arystracha, Zenona z Kition, Euhemera (PP) - rozumie rolę wybitnych jednostek w dziejach na przykładzie Aleksandra Wielkiego(P), - wyjaśnia okoliczności rozbicia imperium po śmierci Aleksandra Wielkiego i walki między diadochami (PP) - rozumie znaczenie kultury greckiej w procesie kształtowania się kultury hellenistycznej (P) - omawia główne osiągnięcia kultury hellenistycznej (PP) - korzysta z różnych źródeł informacji (P) - interpretuje i porównuje schematy bitew (PP) - interpretuje mapę (P) - interpretuje teksty źródłowe (P)	2	- podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”, Atlas historyczny. Szkoła średnia do 1815 roku, Wydawnictwo Demart, Warszawa 1999, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Optimus Pascal Multimedia S.A. 2000 (Słynne bitwy) oraz rzutnik multimedialny lub komputer wyposażony w kartę graficzną z wyjściem TV wraz z telewizorem o dużej przekątnej ekranu (ewentualnie zestaw foliogramów), artykuły: 1. Kwapisz Jan: Aleksander Wielki w Afganistanie, (w:) „Mówią Wieki” 3/2002 2. Wipszycka Ewa: Spór o padanie na twarz, (w:) „Mówią Wieki” 2/1996 - rozmowa nauczająca, indywidualna praca ze źródłami historycznymi, praca z mapą	monarchia, imperium, państwa hellenistyczne, kultura hellenistyczna (hellenizm), Museion, geometria euklidesowska, siatka kartograficzna, filologia, węzeł gordyjski, rydwan, diadoch, 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 327 r. p.n.e. Aleksander Wielki, Dariusz III
CYWILIZACJA GRECKA	23	Życie codzienne w starożytnej Grecji - posiłki - obyczaje - ubrania - małżeństwo i rodzina - nauka i wychowanie - gry i zabawy - spędzanie wolnego czasu	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: igrzyska, wyrocznie, gimnazjon, sympozjon (P), chiton, palestra, madza (PP) - rozumie znaczenie życia codziennego dla ogólnego poznania dziejów ludzkości (PP) - omawia różne aspekty życia codziennego w starożytnej Grecji (P) - czerpie informacje z różnych źródeł: programu multimedialnego, książki popularnonaukowej, artykułu popularnonaukowego(P) - opracowuje samodzielnie zagadnienia na podstawie literatury, prezentuje je na forum klasy (P) - sporządza notatki z prezentacji kolegów i koleżanek (P)	1	- multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Optimus Pascal Multimedia S.A. 2000, Tak żyli ludzie. W antycznej Grecji, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1991, albumy, zbiory pocztówek, ilustracje i  inne pomoce przygotowane przez uczniów. Literatura: Winniczuk L., Zwyczaje i obyczaje Starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983, Winniczuk L., Kobiety świata antycznego, Warszawa 1973, Trzcinkowski L.: Pod przymusem Erosa, czyli magia miłosna starożytnych Greków, (w:) „Mówią Wieki” 2/2001, Węcowski M.: Sympozjon czyli wspólne picie, (w:) „Mówią Wieki” 11/1995, Wipszycka E. Starożytna Ala nie miała kota, (w:)„Mówią Wieki” 9/1965, Wolicki A., Wyścigi zaprzęgów w starożytnej Grecji, (w:) „Mówią Wieki” 6/1996 - puzzle - przedstawienie zagadnień przygotowanych przez uczniów w domu na podstawie literatury i innych źródeł informacji, ewentualnie elementy dramy, inscenizacja	igrzyska, wyrocznie, gimnazjon, sympozjon, chiton, palestra, madza
CYWILIZACJA GRECKA	24	PODSUMOWANIE. Największe osiągnięcia cywilizacji greckiej - koncepcje i zasady ustrojowe - wojsko, spędzanie czasu wolnego - architektura, rzeźba, ceramika - literatura, teatr, filozofia, wierzenia	- utrwala poznane zagadnienia, pojęcia i postaci dotyczące cywilizacji greckiej (P) - rozumie zróżnicowanie osiągnięć cywilizacji greckiej (P) - wartościuje zdobycze cywilizacyjne (P) - uzasadnia swoje stanowisko (P)	1	- podręcznik, mapa - „Starożytna Grecja, Bliski Wschód w starożytności”, przygotowane puste kartki do pokera kryterialnego - rozmowa nauczająca, praca w grupach, „burza mózgów”, praca z podręcznikiem poker kryterialny	pojęcia i postaci dotyczące cywilizacji greckiej
	25	Pisemny sprawdzian
CYWILIZACJA RZYMSKA	26	Początki Rzymu - miedzy Etrurią a Grekami - warunki naturalne Italii - ludy Italii - założenie Rzymu - Etruskowie i ich cywilizacja - ustrój polityczny i społeczny Rzymu okresu królewskiego - wprowadzenie w Rzymie republiki	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: półwysep Apeniński (P), Italia (P), Lacjum (PP), Rzym (P), Etruskowie (P), kuria (PP), król (P), senat (P) - zna działalnośc w omawianym zakresie Eneasza (PP), Romulusa (P), Serwiusza Tuliusza (PP) - zna datę 753 r. p.n.e. (P) 509 r. p.n. e. (P) - charakteryzuje warunki naturalne Półwyspu Apenińskiego (P) i przedstawia podział etniczny (PP) - zna mityczne i historyczne informacje o założeniu Rzymu (P) - potrafi przedstawić główne osiągnięcia cywilizacyjne Etrusków (PP) - zna strukturę społeczną i polityczną Rzymu okresu królewskiego (P) - potrafi odszukać potrzebne informację z mapy (P) - potrafi zaznaczać potrzebne informację na mapie wykorzystując informacje z podręcznika (P) - potrafi korzystać ze źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informacje z podręcznika (P) wykorzystuje poznane treści nauczania w sytuacji nietypowej (PP) dokonuje wizualizacji swoich wypowiedzi (P) - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P). - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P) - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych ludów Italii (P)	1	- podręcznik, mapa „Rzym w starożytności” - praca z mapą, podręcznikiem, tekstami źródłowymi, rozmowa nauczająca	półwysep Apeniński, Italia, Lacjum, Rzym, Etruskowie, kuria, król, senat, Eneasz, Romulus, Serwiusz Tuliusz, 753 r. p.n.e., 509 r. p.n. e.
CYWILIZACJA RZYMSKA	27	Senat i Lud rzymski - ustrój republiki rzymskiej - monarchia w starożytnym Rzymie - republika rzymska - społeczeństwo rzymskie	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, republika, senat, zasada kolegialności, zasada kadencyjności, dyktator, konsul, trybun ludowy, proletariat, patrycjusze, plebejusze, nobilowie, niewolnicy (P) prawo XII Tablic, komicje centurialne, komicje trybusowe, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, ekwici (PP) - rozumie znaczenie daty 509 r. p.n.e. (PP) - wyjaśnia przyczyny załamania się republiki w Rzymie (PP) - wyjaśnia znaczenie zasad kolegialności i kadencyjności urzędów (PP) dostrzega związek między przemianami społeczno-gospodarczymi a kryzysem republiki (PP) - charakteryzuje ustrój republikański (PP) - korzysta z różnych źródeł informacji (PP) - przygotowuje i wygłasza referat na forum klasy (PP) - sporządza notatkę z prezentacji innych uczniów (P)	1	- podręcznik, Szczaniecki Michał: Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1985, , Milewska Monika: Sztuka znieważania, czyli o rzymskiej inwektywie politycznej, (w:) „Mówią Wieki” 5/1993 - praca z podręcznikiem, praca z tekstem źródłowym, referaty uczniowskie, metaplan	monarchia, republika, senat, zadsada kolegialności, zasada kadencyjności, dyktator, konsul, trybun ludowy, proletariat, patrycjusze, plebejusze, nobilowie, prawo XII Tablic, komicje centurialne, komicje trybusowe, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, 509 r. p.n.e., 44 r. p.n.e.
CYWILIZACJA RZYMSKA	28	Od osady do Imperium - wojsko rzymskie - podboje rzymskie - Imperium Rzymskie	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: wojsko obywatelskie, legion, kolonia, prowincja, imperium (P) tryumf, manipuł (szyk manipularny) (PP) - zna działalność w omawianym zakresie: Hannibala (P) P.K. Scypiona, Pyrrusa (PP) - rozumie znaczenie dat: 264-241p.n.e., 218-201 p.n.e., 216 p.n.e.,149-146 p.n.e. (PP) - rozumie przyczyny rzymskich podbojów (P) - charakteryzuje uzbrojenie i taktykę rzymską (PP) - porównuje rzymski i grecki sposób wojowania (PP) - korzysta z różnych źródeł informacji (P) - interpretuje mapę (P) - sporządza notatkę z wystąpień kolegów (P) przygotowuje i wygłasza referat na podstawie kilku pozycji z literatury (PP)	1	- podręcznik (s. 137- -140, 144-150), mapa - „Imperium Rzymskie”, „Cesarstwo rzymskie”, Atlas historyczny. Szkoła średnia do 1815 roku, Wydawnictwo Demart, Warszawa 1999, Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Rzym, Optimus Pascal Multimedia SA. 2001, arkusz pracy ucznia, piosenka Jacka Kaczmarskiego, Lekcja historii klasycznej (Krzyk 1981), artykuły: Carrié J.M., Co żołnierz rzymski miał w sakiewce, (w:) „Mówią Wieki” 4/1996, Kęciek K., Zama - odwet za Kanny, (w:) „Mówią Wieki” 1/2001. Łoposzko T., Legiony rzymskie w walce ze słoniami, (w:) „Mówią Wieki” 7/1966, Wojciechowska M., Jak starożytni Rzymianie z barbarzyńcami wojowali, (w:) „Mówią Wieki” 12/1981, Ziółkowski A., Czy należało zniszczyć Kartaginę?, 9W:) „Mówią Wieki” 4/1998. (Wojny punickie w całości) - prezentacje, praca z mapą (arkusz pracy ucznia), rozmowa nauczająca, wykład	wojsko obywatelskie, legion, kolonia, prowincja, imperium, tryumf, manipuł (szyk manipularny), Hannibal, P.K. Scypion, Pyrrusa, 264-241 r. p.n.e., 218-201 r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 149-146 r. p.n.e.
CYWILIZACJA RZYMSKA	29	Cesarstwo Rzymskie - kryzys republiki - działalność Oktawiana - pryncypat i dominat - społeczeństwo okresu cesarskiego	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: cesarstwo, cesarz, pryncypat, dominat (P), triumwirat (PP) - zna działalność w omawianym zakresie Juliusza Cezara, Oktawiana Augusta, Dioklecjana (P), Mariusza, Tyberiusza i Gajusza Grakchów, Sulli, Pompejusza, Krassusa, Brutusa, Marka Antoniusza, (PP) - rozumie znaczenie dat: 44 r. p.n.e., 27 r. p.n.e. (P), 133-132 r. p.n.e., 122 r. p.n.e. (PP) - analizuje kryzys republiki w Rzymie (PP) - interpretuje tekst źródłowy (P) - omawia przebieg walk (PP) - rozumie znaczenie reform wprowadzonych przez Oktawiana Augusta (PP) - korzysta z różnych źródeł informacji (P)	1	- podręcznik (s. 152- -157, 161-162, 179- -180), kartki A4, pisaki - metaplan, praca z podręcznikiem, praca ze źródłami historycznymi, rozmowa nauczająca	cesarstwo, cesarz, pryncypat, dominat, triumwirat Juliusz Cezar, Oktawian August, Dioklecjan, Mariusz, Tyberiusz i Gajusz Grakchowie, Sulla, Pompejusz, Krassus, Brutus, Marek Antoniusz, 44 r. p.n.e., 27 r. p.n.e., 133-132 r. p.n.e., 122 r. p.n.e.
CYWILIZACJA RZYMSKA	30	Życie codzienne w starożytnym Rzymie. - posiłki - obyczaje - ubrania - małżeństwo i rodzina - nauka i wychowanie - gry i zabawy - spędzanie wolnego czasu	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia:, igrzyska, wyrocznie, termy, klient, (P), toga, munera, powiedzenia: Ave Caesar, morituri Te salutant!, panem et circenses! (PP) - rozumie znaczenie zbadania życia codziennego dla ogólnego poznania dziejów ludzkości (PP) - omawia różne aspekty życia codziennego w starożytnego Rzymu (P) czerpie informacje z różnych źródeł: programu multimedialnego, książki popularnonaukowej, artykułu popularnonaukowego(P) - opracowuje samodzielnie zagadnienia na podstawie literatury, prezentuje je na forum klasy (P) - sporządza notatki z prezentacji kolegów i koleżanek (P)	1	- multimedialna Wielka Encyklopedia Kultur Starożytnych. Rzym, Optimus Pascal Multimedia S.A. 2001, albumy, zbiory pocztówek, ilustracje i inne pomoce przygotowane przez uczniów, literatura: Winniczuk L., Zwyczaje i obyczaje Starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983, Winniczuk L., Kobiety świata antycznego, Warszawa 1973, artykuły: Dembińska-Siury D.: Klient, który nigdy nie miał racji, (w:) „Mówią Wieki” 6/1966, Łoposzko T.: Wróżby w starożytnym Rzymie, (w:) „Mówią Wieki” 2/1967, Zabłocka M., Władza ojcowska w starożytnym Rzymie, (w:) „Mówią Wieki” 2/1983, Ziółkowski A., Gorąca linia między niebem a rzymską civitas czyli o funkcjach wielkich Kolegiów Kapłańskich w republikańskim Rzymie, (w:) „Mówią Wieki” 9/1990, Żelazowski J., Człowiek z marmuru czyli dobro czynność w miastach rzymskich, (w:) „Mówią Wieki” 6/1999 - puzzle - przedstawienie zagadnień przygotowanych przez uczniów w domu na podstawie literatury i innych źródeł informacji, ewentualnie elementy dramy, inscenizacja	igrzyska, wyrocznie, termy, klient, toga, munera, powiedzenia: Ave Caesar, morituri Te salutant!, panem et circenses!
CYWILIZACJA RZYMSKA	31	Wierzenia w świecie rzymskim - religia państwa rzymskiego - tolerancja religijna Rzymian - chrześcijaństwo i jego rozwój	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Jowisz, Junona, Minerwa (PP), Westa (PP), kult państwowy (P), chrześcijaństwo (P), mesjasz (P), Jezus Chrystus (P), apostołowie (P), Paweł z Tarsu (P), edykt mediolański (P) - zna działalność w omawianym zakresie Jezusa Chrystusa (P), Pawła z Tarsu (P), Konstantyna Wielkiego (P), Teodozjusza Wielkiego (P) - zna daty: 313 r., 392 r. (P) - pamięta i potrafi przedstawić główne cechy religii rzymskiej (P) - charakteryzuje powstanie i podstawowe założenia religii chrześcijańskiej (P) - przedstawia etapy przekształcenia się chrześcijaństwa w religię państwową (P) - potrafi odszukać potrzebne informacje na mapie (P) - potrafi korzystać ze źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) rozumie znaczenie powstania chrześcijaństwa dla dziejów ludzkości (P)	1	- podręcznik, mapa - „Imperium rzymskie”, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Rzym, fragmenty filmów - praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, słownikiem, encyklopedią multimedialną	Jowisz, Junona, Minerwa, Westa, kult państwowy, chrześcijaństwo, mesjasz, Jezus Chrystus, apostołowie, Paweł z Tarsu, edykt mediolanski, Jezus Chrystus, Paweł z Tarsu, Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki, 313 r, 392 r.
CYWILIZACJA RZYMSKA	32	Kultura Rzymska - czynniki wpływające na kulturę rzymską - główne osiągnięcia naukowe i kulturowe Rzymu - twórcy kultury rzymskiej	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: romanizacja (P), forum (PP), kapitol (PP), amfiteatr (P), łacina (P) - pamięta i potrafi przedstawić czynniki wpływające na kształt kultury Rzymu (PP) - przedstawia główne osiągnięcia kulturowe i naukowe Rzymu (P) - przedstawia głównych twórców kultury (P) - potrafi odszukać potrzebne informację z mapy (P) potrafi korzystać ze różnorodnych źródeł historycznych (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P); - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P). - rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych Rzymu (P);	1	- podręcznik, mapa - „Rzym w starożytności”, materiały przygotowane przez uczniów - praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, słownikiem, encyklopedią multimedialną, portfolio, drama	romanizacja, forum, kapitol, amfiteatr, łacina
CYWILIZACJA RZYMSKA	33	Upadek Rzymu - ustrój polityczny Rzymu czasów dominatu - przyczyni i objawy kryzysu cesarstwa rzymskiego - Wielka Wędrówka Ludów i ich skutki, - upadek cesarstwa rzymskiego i konsekwencje tego zjawiska	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: dominat (P), tetrarchia (PP), Goci (P), Konstantynopol (P), Hunowie (P) - zna działalność w omawianym okresie Cesarza Dioklecjana (P), Konstantyna Wielkiego (PP), Teodozjusza (P), Odoakera (PP) - zna daty 395 r. (P), 476 r. (P) - charakteryzuje cechy ustroju Rzymu czasów dominatu (P) - przedstawia główne zagrożenia zewnętrzne i wewnętrzne istniejące dla cesarstwa rzymskiego (P) - zna okoliczności upadku imperium zachodniorzymskiego (P), - rozumie związki między zjawiskami ekonomicznymi, militarnymi a losami imperium (PP) - potrafi odszukać potrzebne informacje na mapie (P) - potrafi korzystać ze źródeł historycznych (P) - potrafi korzystać z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) - potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P) - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P)	1	- podręcznik, mapa - „Bliski Wschód w starożytności”, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Rzym - metoda biograficzna, praca w grupach: z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą, wykład	dominat, tetrarchia, Goci, Konstantynopol, Hunowie, Cesarz Dioklecjan, Konstantyn Wielki, Teodozjusz, Odoaker, 395 r., 476 r.
CYWILIZACJA RZYMSKA	34	Europa „barbarzyńska” - Europa poza kręgiem śródziemnomorskim w epoce brązu i żelaza - ziemie polskie w epoce brązu i żelaza - ziemie polskie i ich kontakty z imperium rzymskim	- rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: kultura pól popielicowych (PP), kultura łużycka (PP), Biskupin (PP) - pamięta i potrafi scharakteryzować sytuacje społeczną i gospodarczą w Europie poza kręgiem cywilizacji śródziemnomorskiej (PP) - charakteryzuje główne cechy kultury łużyckiej (PP) - rozumie przyczyny i skutki kontaktów ziem polskich z imperium rzymskim (PP) - potrafi odszukać potrzebne informacje na mapie (P) - potrafi korzystać z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej (P) - selekcjonuje i uogólnia informację z podręcznika (P) potrafi współpracować z innymi w grupie i prezentować jej dorobek (P). - rozumie powiązania między warunkami naturalnymi a rozwojem społeczeństw (P); - wykorzystuje poznane treści nauczania w sytuacji niezwyczajnej (PP) - zauważa obustronne skutki wymiany handlowej (PP);	1	- podręcznik, mapa - „Imperium rzymskie w starożytności” - praca w grupach, praca z podręcznikiem, tekstami źródłowymi, mapą, rozmowa nauczająca, drama, drzewo decyzyjne	kultura pól popielnicowych, kultura łużycka, Biskupin
CYWILIZACJA RZYMSKA	35	PODSUMOWANIE. Przemiany ustrojowe w starożytnym Rzymie na tle zmian terytorialnych - ustrój polityczny i społeczno-gospodarczy - zmiany terytorialne	- utrwala znajomość pojęć, postaci i dat poznanych wcześniej a odnoszących się do tematu (P) lub (PP) - dostrzega (P) i wyjaśnia związki zachodzące miedzy ustrojem politycznym, społeczno-gospodarczym a wydarzeniami politycznymi wpływającymi na zasięg terytorialny państwa rzymskiego (PP) - dostrzega (P) i wyjaśnia wzajemny wpływ wydarzeń i procesów politycznych oraz społeczno-gospodarczych zachodzących w państwie rzymskim i terenach graniczących z nim (PP) - sporządza plan (konspekt) pracy (P)	1	- podręcznik, Atlas historyczny. Szkoła średnia do 1815 roku, Wydawnictwo Demart, Warszawa 1999, mapa - „Imperium Rzymskie, Cesarstwo Rzymskie” - „burza mózgów”, praca indywidualna, bądź w dwu-, trzyosobowych zespołach, rozmowa nauczająca	pojęcia, postaci, daty poznane na wcześniejszych zajęciach
	36	Pisemny sprawdzian

---