Rozdział VI

Teoretyczne podstawy pracy socjalnej

Geneza pracy socjalnej:

Pojęcie praca socjalna istnieje oficjalnie od 1917roku od amerykańskiego stowarzyszenia, Stany Zjednoczone uważa się za ojczyznę pracy socjalnej, praca socjalna wyrastała tam spontanicznie z tworzonych różnych form samopomocy, które miały służyć osobą pozbawionym różnych innych form zabezpieczenia. Na kontynencie amerykańskim powstała pierwsza szkoła pracy socjalnej, utworzona w Nowym Jorku w 1897r, w 1920r w Chicago rozpoczęli naukę słuchacze studiów uniwersyteckich w dziedzinie pracy socjalnej, pięć lat później Helena Radlińska w Polsce utworzyła Studium Pracy Społeczno- Oświatowej.

Pojęcie pracy socjalnej

„Praca socjalna” jego synonimem w pracach Radlińskiej jest „praca społeczna”. „Praca społeczna polega na wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi”.

Dla potrzeb działalności praktycznej w Polsce pojęcie zostało zdefiniowane w ustawie z 28 listopada 1990 „działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi”, komitet Rady Europejskiej w 1967 stworzył bogatszą definicję, pojęcie pracy socjalnej jest terminem wieloznacznym i nieostrym.

Istnieją wzajemne relacje pomiędzy pojęciem pracy socjalnej a jej określeniami bliskoznacznymi tj. „praca opiekuńcza”, „praca socjalno-wychowawcza”, „praca kulturalno-wychowawcza”, praca opiekuńcza jest elementem pracy socjalnej.

Praca socjalna może przyjmować zróżnicowane formy:

  1. Decyzyjna- skoncentrowana na rozwiązywaniu problemów społecznych

  2. Analityczna- polega na objaśnianiu problemów społecznych

  3. Przekonywająca- skoncentrowana na tworzeniu wzbogacaniu wiedzy;

Miejsce teorii pracy socjalnej w nauce:

W polskiej tradycji naukowej teoria pracy socjalnej zaliczana jest do pedagogiki społecznej. Helena Radlińska wyróżnia w tej nauce 3 dziedziny: teorię pracy społecznej, teorię oświaty dorosłych, historie pracy społecznej i oświatowej.

W 1962 w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Wa-wie rozpoczęto kształcenie na kierunku ekonomika pracy i polityka społeczna, w 1966 z zawodowych studiach medycznych powstały pierwsze wydziały kształcące pracowników socjalnych.

Rozwój teorii pracy socjalnej w Stanach Zjednoczonych był silnie sprzężony z doskonaleniem metd interwencji, 3 podstawowe metody tam wypracowane to:

- prowadzenie indywidualnego przypadku (case work)- bazuje na psychodynamicznej koncepcji człowieka , twórcą była Mary Richmond

- metoda grupowa (group work)oddziaływanie na jednostkę poprzez grupę

-organizowanie społeczności lokalnej (community organization), metoda środowiskowa, wykorzystuje się głównie ustalenia socjologii społeczności lokalnych, teorii organizacji i zarzadzania, psychologii społecznej, kulturoznawstwa i pedagogiki społecznej;

Typy badań w pracy socjalnej:

1.badania w pracy socjalnej- są wkomponowane bezpośrednio proces interwencji socjalnej, jej pierwszym etapem jest diagnoza sytuacji, dostarczająca informacji wyjściowych potrzebnych do opracowania planu działania

2. badania nad pracą socjalną - należą opisy i analizy historyczne(dzieje instytucji i idei) oraz wąsko rozumiana teoria pracy socjalnej

3. badania dla pracy socjalnej - polegają na tworzeniu i testowaniu narzędzi badawczych, opracowywanie kategorii i mierników wykorzystywanych w praktyce socjalnej.

Założenia i zasady pracy socjalnej:

Z inicjatywy stowarzyszeń zawodowych powstawały w poszczególnych krajach kodeksy etyczne wyznaczające podstawy deontologii zawodu pracownika socjalnego. Zasady i wartości występujące w tych dokumentach to m.in.: człowiek jest najwyższa wartością, praca socjalna jest bezinteresowna, pracownika socjalnego obowiązuje tajemnica zawodowa , musi być bezstronny itp.

Służby społeczne i pracownicy socjalni

Służbami społecznymi będą nazywane zorganizowane względnie trwae i wyspecjalizowane zespoły ludzi, działające w ścisłym związku lub w ramach pewnych instytucji i organizacji, któ®ych zadaniem jest wspomaganie jednostki, rodziny oraz innych grup i zbiorowości w sytuacjach, gdy nie mogą one z powodów subiektywnych lub obiektywnych zaspokoić swoich potrzeb na wystarczającym poziomie lub z zadowalającej formie.

Można podzielić służby społeczne na:

- zinstytucjonalizowane (państwowy system pomocy społecznej, kościelne organizacje charytatywne, fundacje, zarejestrowane grupy samopomocowe) w tej grupie dokonuje się współcześnie proces ograniczania działalności służb państwowych na rzecz pozapaństwowych- samorządowych i prywatnych, jest on efektem załamania się koncepcji państwa ”opiekuńczego.”

- niezinstytucjonalizowane( pomoc rodzinna i sąsiedzka, nieformalne grupy samopomocowe)

Służby społeczne dzieli się też ze względu na miejsce działania: wyodrębniając zakładowe służby socjalne, działające w miejscu pracy oraz terenowe służby społeczne, funkcjonujące w miejscu zamieszkania.

Typologie służb społecznych tworzy się posługując się kryterium merytorycznym, w tym podejściu głównymi sferami aktywności służb społecznych są:

W polskim ustawodawstwie mówi się że pracownikiem socjalnym może być osoba, która ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe, tzn. ukończona szkołę pracowników socjalnych lub studia wyższe o kierunkach: praca socjalna, polityka społeczna, resocjalizacja, socjologia, pedagogika, psychologia, lub inne pokrewne.

Zawód pracownika socjalnego- funkcje