PAŃSTWO OPIEKUŃCZE
(ang. welfare state)

koncepcja państwa oraz społeczeństwa powstała pod wpływem tzw. ekonomii dobrobytu, ukształtowana po II wojnie światowej (zwłaszcza w latach 1970 - 80) w wysoko uprzemysłowionych krajach zachodnich

Państwo opiekuńcze to państwo kapitalistyczne z silnym interwencjonizmem państwowym,
będącym przeciwieństwem liberalizmu ekonomicznego, kładzie szczególny nacisk na
rozwiązywanie problemów społecznych.

Koncepcja państwa opiekuńczego nie jest elementem jakiegoś odrębnego, zwartego kierunku w teorii ekonomii. Jest zbiorem poglądów, pomysłów i postulatów zaczerpniętych z różnych kierunków teoretycznych.

Odwołuje się m.in. do koncepcji takich przedstawicieli myśli społecznej i ekonomicznej, jak:

• W. Beveridge,

• J. Rawls,

• A.C. Pigou,

• J.M. Keynes,

• J.K. Galbraith,

a w sferze praktyki społecznej do takich polityków, jak:

• Otto von Bismark (Niemcy),

• W.E. Galdstone, B. Disraeli i H. McMillan (Anglia),

• F.D. Roosevelt i J.F. Kennedy (USA)

Za czołowych twórców idei państwa opiekuńczego uważani są:
G. Myrdal i E. Wigfors (Szwecja) oraz
J.K. Galbraith (USA)

Celem państwa opiekuńczego jest zapewnianie obywatelom bezpieczeństwa socjalnego
poprzez skuteczne prawodawstwo. Prawodawstwo państwa opiekuńczego ma służyć zabezpieczeniu przeciwko podstawowym ryzykom życiowym, takimi jak: starość, choroba, niepełnosprawność czy bezrobocie.

Stąd powszechny dostęp do:

• państwowego szkolnictwa i służby zdrowia,

• osłony socjalne w postaci ulg różnego rodzaju,

• zasiłków dla bezrobotnych,

• budownictwa komunalnego,

• wyższych emerytur i rent,

• dotacji do eksportu, itp.

Wydatki socjalne finansowane są wysokimi podatkami.

Współcześnie duża część wydatków realizowana jest poprzez finansowanie organizacji pozarządowych.

Koncepcja państwa opiekuńczego
zakłada, że zadaniem państwa jest:

1. w sferze społecznej:

• rozszerzanie systemu świadczeń i ochrony socjalnej, np. ubezpieczenia na wypadek choroby, kalectwa, bezrobocia

• zagwarantowanie wszystkim obywatelom dochodów minimalnych i równych praw
  w dostępie do usług socjalnych, np. mieszkania, wykształcenia, opieki zdrowotnej

2) w sferze ekonomicznej:

• państwo ma ingerować w życie gospodarcze, wykorzystywać wszystkie dostępne mu instrumenty do pobudzania gospodarki, utrzymywania pozytywnych tendencji, zwalczania inflacji i bezrobocia (lub)

• ingerencja państwa w życie gospodarcze polegającą na podejmowaniu działań zmierzających do regulowania rynku w celu zapobiegania negatywnym zjawiskom społecznym

3) w sferze ustroju politycznego:

• demokrację wyrażającą się w idei równości, wolności i likwidacji politycznej dyskryminacji (np. kobiet, mniejszości etnicznych)
  

KONCEPCJA PAŃSTWA DOBROBYTU

Termin „państwo dobrobytu” (welfare state), stosowany w literaturze ekonomicznej
zamiennie z terminem „państwo opiekuńcze”, jest terminem niezbyt fortunnym,

w krajach, w których jest używany, np. w USA, Wielkiej Brytanii.....
słowo welfare kojarzy się raczej nie z dobrobytem, lecz z ubóstwem i pomocą dla ubogich,

a korzystanie z tego typu pomocy nie jest powodem do dumy

Według Wabstera „welfare state” to: państwo, w którym za opiekę nad społeczeństwem
w takich sprawach jak opieka społeczna, zdrowie, edukacja, mieszkanie i warunki pracy
jest odpowiedzialny rząd

Jest to więc raczej definicja państwa opiekuńczego, podkreślająca obowiązki państwa
wobec swoich obywateli

Koncepcja państwa dobrobytu zakłada:

• ingerencję państwa w życie gospodarcze w celu zapobiegania negatywnym zjawiskom społecznym

• rozszerzanie systemu świadczeń i usług socjalnych przy demokracji jako systemie politycznym

Realizacja tych założeń ma umożliwić osiągnięcie powszechnego dobrobytu

Idee państwa dobrobytu mogą być zrealizowane tylko w krajach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego

Dobrobyt danego społeczeństwa zależy od wielu czynników, a działalność samego państwa
jest tylko jednym z nich i to niekoniecznie najważniejszym

Inne główne czynniki wpływające na dobrobyt to:

1) ogólna efektywność systemu społeczno-gospodarczego w danym kraju:

• wielkość i struktura dostarczanej produkcji oraz usług,

• stopień wykorzystania czynników produkcji i skala marnotrawstwa,

• wysokość rozporządzalnych dochodów osobistych ludności i ogólny poziom cen produktów i usług,

• jakość życia, w tym czas pracy i czas wolny, warunki pracy i wypoczynku,

• stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego
  

2) efektywność rynku pracy:

• wielkość bezrobocia i sprawny system informacji o miejscach pracy,

• zróżnicowanie zarobków,

• świadczenia dostarczane pracownikom przez pracodawców w przypadku choroby, wypadku, przejścia na emeryturę
  3) prywatne ubezpieczenia oraz zasoby majątkowe i oszczędności
  4) dobrowolna działalność dobroczynna osób prywatnych i instytucji
  (pomagających innym ludziom bezpośrednio lub pośrednio - przez wspieranie instytucji dobroczynnych)
  

Ważne znaczenie ma sam sposób dostarczania pomocy przez państwo.
Może on być bardzo zróżnicowany, państwo może być np. głównym organizatorem pomocy, a niekoniecznie głównym producentem środków przeznaczonych na pomoc.

---