Patrystyczna koncepcja wychowania
Pedagogika chrześcijańska (ćwiczenia)
Ojcowie Kościoła
Byli to pisarze i teologowie wczesnego chrześcijaństwa, w epoce, która nastąpiła po Ojcach Apostolskich i trwała aż do VIII wieku
W starożytności popularne było utożsamianie ojcostwa duchowego z nauczaniem. W przekonaniu pierwszych chrześcijan biskup był nauczycielem zasad wiary, stąd jemu przede wszystkim przysługiwał ten zaszczytny tytuł. Później określenie Ojcowie Kościoła związano z pisarzami o niekwestionowanej wiedzy, świętym życiu i zaaprobowanych przez Kościół świadków nauki o wierze
Ojcowie Kościoła
Kościół wyodrębnił Ojców Kościoła na podstawie czterech kryteriów:
* działalność we wczesnym okresie chrześcijaństwa (antiquitas),
* głoszenie prawowiernej nauki (doctrina ortodoxa),
* świętość życia (sanctitas vitae),
* powszechne uznanie przez Kościół (approbatio ecclesiae).
Bazyli Wielki - biskup Kapadocji
zwany Bazylim z Cezarei
ur. w 329, zm. 1 stycznia 379 r.
mówiąc o wychowaniu dziecka przekazywał to, co sam przeżył jako dziecko wychowując się w wielodzietnej chrześcijańskiej rodzinie.
W Annesis założył szkołę dla dzieci i młodzieży w formie „nowicjatu”
Bazyli Wielki - biskup Kapadocji
Autor mowy do młodzieży „O pożytku z czytania klasycznych dzieł pogańskich”
Liczne podpowiedzi dotyczące wychowania znajdujemy w homiliach, komentarzach, listach i regułach moralnych.
Bazyli Wielki - podstawowe założenia
Obowiązek wychowywania dzieci, w pierwszym rzędzie ciąży na rodzicach,
Nauczyciel porównany jest do duchowej matki, która przez przekazywanie wiadomości kształtuje jakby w swoim łonie duszę dziecka.
Bazyli Wielki - podstawowe założenia
Wychowanie dziecka należy rozpocząć jak najwcześniej, wówczas dusza dziecka jest jeszcze niezapisana, chłonna, łatwa do kształtowania.
W wychowaniu należy stosować kary (nawet cielesne)
Za wychowanie rodzicom należy się wdzięczność od dzieci.
Bazyli Wielki - cel i droga wychowania
Celem wychowania jest uczynienie wychowanka takim, by był zdolny osiągnąć swój cel ostateczny - drugie życie po śmierci.
Bezpośrednim celem wychowania jest wypracowanie w duszy dziecka takich cnót, które by mu ułatwiły powrót do pierwotnej, nieskażonej grzechem natury, do przywrócenia równowagi wewnętrznej, wykorzenienia z grzechów, do nawiązania trwałej relacji z Bogiem.
Cel wychowania osiąga się przez umartwienia, wyrzeczenia, panowanie nad sobą.
Św. Hieronim
urodził się ok. 345 r., zmarł osamotniony 30 września 419 lub 420 r.
Zasłynął ze wskazówek na temat wychowania dziewcząt, które zawarł w dwóch listach:
Do Lety o wychowaniu małej Pauli
Do Gaudencjusza o wychowaniu jego córeczki Pakatuli
Św. Hieronim - podstawowe założenia
Rodzina jest pierwszym środowiskiem wychowawczym, (zwrócenie uwagi na rolę całej rodziny w wychowaniu - zarówno bliższej jak i dalszej).
Wychowawca powinien być zawsze bardzo starannie dobrany do wieku dziecka, o wysokich kwalifikacjach moralnych i nienagannym zachowaniu.
Główne metody wychowawcze:
Chronić dzieci przed źródłem zła,
Zło dobrem zwyciężać.
Św. Hieronim - wychowanie intelektualne
W wychowaniu intelektualnym wyróżnił 2 okresy:
Do 7r. rodzice powinni troszczyć się o poprawność i piękno mowy oraz naukę czytania i pisania,
Od 8 roku życia nauka psałterza, Pisma Świętego i ściśle wskazanego kanonu lektur,
W każdym wieku wskazanie na ogromą wartość pracy
Św. Hieronim - wychowanie moralno - ascetyczne
Przestrzeganie określonych zakazów lub nakazów, które miały uchronić wychowankę przed zepsuciem moralnym,
Zalecanie odpowiedniego odżywiania i należytej higieny
Odpowiedni dobór towarzystwa
Zalecanie bezpośredniego kontaktu dziecka z Pismem Świętym pod kierunkiem rodziców i wychowawców.
Zwrócenie uwagi na kształtowanie skromności w zachowaniu i ubiorze.
POŚWIĘCONA BOGU
Musi mieć wyrobioną bojaźń boża
Nie można znać brzydkich słów oni pieśni świeckich
Powinna w zabawie poznawać litery
Powinna być zachęcana do czytania Biblii
Nie powinna używać kolczyków, kosmetyków
Nie powinna nosić powłóczystych szat
Powinna we wszystkim naśladować NMP
Należy od dziewcząt odsuwać mężczyzn
Nie powinna nigdy wychodzić z domu sama
Jeśli ma koleżanki to powinne być one podobne do niej
Powinny jeść jarskie dania
W łaźni nie powinna być z zamężnymi kobietami
Jeśli czyta do poduszki powinna czytać dzieła pobożne
PANNA ŚWIECKA
Powinna się uczyć, czcić dziadków
Nie powinna wychodzić z domu sama i być sama
Nie powinna pić wina w nadmiarze
Winna się uczyć tkania
W wieku 13 lat-powinno się jej znaleźć stałego mężczyznę
Św. Ambroży
Ambrosius Aurelius (ur. ok.339 r. w Trewirze, zm. 4 kwietnia 397r.
w Mediolanie) - święty, biskup Mediolanu, ojciec i doktor Koscioła
Św. Ambroży - Proces nauczania:
Do właściwego zrozumienia nauki Bożej konieczne jest studium Pisma Świętego i udział w liturgii,
Pismo Święte jest podstawą codziennego samokształcenia i samodoskonalenia.
W procesie nauczania bardzo ważną rolę odgrywa proces poznania - uczeń nie tyle ma przyjmować głoszoną naukę w sposób bezmyślny, ale powinien we wszystkim doszukiwać się prawdy i starać się ją zrozumieć.
Św. Ambroży - Rola nauczyciela:
Nauczyciel nigdy nie może sam przestać się uczyć, musi ciągle sam na nowo zdobywać wiedzę, by móc przekazywać ją swoim uczniom
W wychowaniu bardzo ważną rolę odgrywa przykład wychowawcy.
Postulował zachowanie zdrowej równowagi pomiędzy tym co ludzkie i tym co boskie.
Wymagania stawiane uczniowi nigdy nie mogą wykraczać poza możliwości jego natury.
Św. Ambroży - metody
W pracy nauczjąco - wychowawczej stosował:
metodę narratywno-udytywną, zakazał słuchaczom robienia notatek, należało go uważnie słuchać i zapamiętywać,
metodę historyczno - indukcyjną, podstawą nauczania były teksty biblijne
w wychowaniu chodziło mu o formowanie osobowości
starał się pokazać jak bardzo poznanie religii chrześcijańskiej pomaga w codziennym życiu
Św. Ambroży - metody
Pracę nauczyciela i duszpasterza traktował jako pracę przygotowującą grunt, w którym zakiełkuje źródło prawdy i umiłowanie poznawania,
Brał pod uwagę zdolności intelektualne uczniów, środowisko z jakiego pochodzili, ich mentalność i stopień zaawansowania w kształceniu,
Dążył do kształtowania dynamicznego środowiska ludzi doskonalących się duchowo, którzy z kolei będą wywierali wpływ na innych wiernych.
Klemens Aleksandryjski
właściwie Titus Flavius Clemens (ur. prawdopodobnie 150 - zm. ok. 212) - piszący po grecku pisarz i teolog chrześcijański, kapłan, Ojciec Kościoła.
Główne dzieła o wychowaniu:
Pedagog, Kobierce
Klemens Aleksandryjski - założenia pedagogiczne
Założenia pedagogiczne grupuje według 5 zagadnień tematycznych:
Wychowanków
Wychowawców
Procesie prowadzenia, tj. o metodzie
Programie formacji intelektualnej i moralnej
O celu całego procesu formacyjnego.
Klemens Aleksandryjski - wychowanek
Wychowankami szkoły Boskiego Logosu są wszyscy ci, którzy przynależą do Ludu Bożego, niezależnie od grupy wiekowej.
Ze względu na stopień zaawansowania w procesie doskonalenia wychowankowie mogą być zaszeregowani do trzech grup:
Grzesznicy o zatwardziałych sercach, zniewoleni przez grzech „niewolnicy”
Średnio zaawansowani, porzucili grzeszne nałogi i ćwiczą się w cnotach „wierni słudzy”
„Przyjaciele Chrystusa”, którzy przez doskonałą miłość upodobnili się do Boga
Klemens Aleksandryjski - wychowawca
Wychowawca - Słowo Ojca, Syn Boży, Boski Pedagog:
Lekarz - wyprowadza grzeszników z niewoli grzechu,
Wychowawca - ćwiczy wierne sługi w cnocie
Nauczyciel - poucza treścią tajemnic ludzi dojrzałych.
Klemens Aleksandryjski - Metody Bożej Pedagogii
Wobec ludzi zatwardziałego serca - stosuje kary i nagany, bądź zachęty i rady.
Wobec wiernych sług środkiem motywującym dobre postępowanie jest idea posłuszeństwa oparta na autorytecie doskonałego Pedagoga
Wobec Przyjaciół Boga motywującą do działania jest miłość doskonała.
Klemens Aleksandryjski - Program formacji intelektualnej i moralnej:
Formacja intelektualna:
Wykształcenie ogólne
Filozofia
Mądrość
Poznanie mistyczne
- Formacja moralna:
Posłuszeństwo przykazaniom oparte na bojaźni Bożej,
Powściągliwość oparta na nadziei
Ćwiczenie się w dobrym oparte na naśladowaniu dobroci Boga
Pełne zespolenie woli z wolą Bożą - Mądrość gnostyczna
Bibliografia:
G. Groppo, Wychowanie mądrościowe objawione w tradycji Kościoła, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 167-182.
S. Longosz, Rodzinne wychowanie dziecka według św. Bazylego, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 299-312.
A. Stępniewska, wychowanie rodzinne dziewcząt w pedagogice św. Hieronima, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 313-332.
J. Pałucki, Św. Ambroży - Pedagog z Mediolanu, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 383-396.
A. Maryniarczyk, O etosie nauczyciela w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999, s.397-402.
S. Pieszczoch, Patrologia, T. I i II, Gniezno 1994.