„ZATWIERDZAM”

Szef Szkolenia

.....................................................

Dnia ........................... 2004r

PLAN-KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć

z nieetatowymi zespołami obrony przeciwchemicznej i drużynami rozpoznania skażeń

w dniu .................................

TEMAT Nr 2/1:	Podstawowe wiadomości o BMR i TŚP
CEL :	1.Zapoznać szkolonych - z ogólną charakterystyką BMR; czynnikami i skutkami rażenia BMR; z charakterystyką oraz podziałem TŚP; z objawami zatrucia wywoływanymi przez TŚP.
METODA :	Wykład
MIEJSCE :	Sala wykładowa
CZAS :	2x45'
LITERATURA :	”Obrona przed bronią masowego rażenia”; ” Metodyka oceny sytuacji skażeń promieniotwórczych, biologicznych i chemicznych ”Podręcznik podoficera wojsk opchem.”; „Metodyka oceny sytuacji chemicznej po skażeniach TŚP”.

ZAGADNIENIA:

Rozpoczęcie zajęć.
Broń jądrowa
Czynniki rażenia broni jądrowej
4. Broń chemiczna charakterystyka i podział
5. Broń biologiczna charakterystyka i podział
Charakterystyka TŚP
Podział TŚP oraz objawy zatrucia tymi środkami
Zakończenie zajęć

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE

Podczas prowadzenia zajęć zwracam uwagę na przestrzeganie dyscypliny.
Omawiając zagadnienia zwracam uwagę szkolonym, które z nich należy zanotować w celu ich wykorzystania.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Lp.	Zagadnienie i czas	Treść zagadnienia	Wskazówki metodyczne
1.	Rozpoczęcie zajęć - 5'	Przyjmuję meldunek ,sprawdzam obecność ,wygląd zewnętrzny .Podaję temat, cele i organizację zajęć.	Zwracam uwagę na zachowanie się szkolonych.
2.	Broń jądrowa - 10'	Rażące działanie broni jądrowej i termojądrowej jest oparte na wykorzystaniu energii wydzielającej się w czasie reakcji rozczepienia ciężkich jąder uranu 235 i plutonu 239 (broń jądrowa), lub reakcji syntezy jąder atomów pierwiastków lekkich w jądra atomów pierwiastków ciężkich. Do dokonania reakcji stosuje się mieszaninę izotopów wodoru - deuteru i trytu (broń termojądrowa). Reakcja syntezy odbywa się w temperaturze kilkudziesięciu milionów stopni, dlatego nazywa się reakcją termojądrową. Źródłem temperatury jest wybuch jądrowy umieszczonego wewnątrz ładunku rozszczepialnego (uranu lub plutonu). MASA KRYTYCZNA-najmniejsza ilość ładunku rozszczepialnego, w której może przebiegać reakcja łańcuchowa. O wielkości tej masy decyduje kształt ładunku. Ilość neutronów wylatujących poza granicę masy ładunku i nie biorących udziału w rozszczepieniu kolejnych jąder będzie tym większa, czym większa powierzchnia masy krytycznej. Spośród brył geometrycznych mających jednakową objętość, lecz różne kształty najmniejszą powierzchnię ma kula, ciężar masy krytycznej jest najmniejszy. Ładunki jądrowe mają kształt kuli. Masa krytyczna będzie zmniejszona kilkakrotnie, jeśli ładunek zostanie umieszczony w specjalnej powłoce (reflektorze, zwierciadle neutronów) odbijającej neutrony w strefę reakcji jądrowej. Zasadniczymi elementami amunicji jądrowej są: ładunek rozszczepialny, reflektor neutronów, ładunek materiału wybuchowego, dodatkowe źródło niezbędne do zapoczątkowania i szybszego rozwoju łańcuchowej reakcji jądrowej. MOC ŁADUNKÓW jądrowych to ilość energii wyzwolona podczas wybuchu. Miarą tej energii jest wielkość równoważnika trotylowego , tj. Ilość trotylu, przy wybuchu którego wydziela się taka sama ilość energii jak podczas wybuchu jądrowego. Wyraża się go w tonach, kilotonach i megatonach. ŁADUNKI DZIELI SIĘ NA: bardzo małej mocy- do 1 kt; małej mocy- od 1 kt. do 10 kt; średniej mocy- od 10 kt. Do 100 kt; dużej mocy- od 100 kt do 1 Mt; bardzo dużej mocy - od 1 Mt wzwyż. SPOSOBY PRZENOSZENIA: rakiety, lotnictwo, artyleria, miny. RODZAJE WYBUCHÓW: na dużej wysokości - niszczenie pilotowanych i bezpilotowych środków napadu powietrznego; powietrzne - niszczenie obiektów o małej wytrzymałości (wysokie wybuchy) i dużej wytrzymałości (niskie wybuchy). Stosuje się je, gdy w rejonie wybuchu nie jest wskazane promieniotwórcze skażenie terenu. naziemne- niszczenie schronów typu ciężkiego, trwałych urządzeń obronnych, lotnisk. - podziemne- twożenie stref skażeń, niszczenie umocnionych obiektów, tuneli, mostów. podwodne- niszczenie okrętów, sprzętu bojowego i uzbrojenia, obiektów nabrzeżnych, zatopień terenu; na przeszkodzie wodnej - ( głębokość zbiorników do 10 m. ), niszczenie obiektów	Omawiam, szkoleni prowadzą notatki.
3.	Czynniki rażenia broni jądrowej - 20'	FALA UDERZENIOWA- jest to przestrzeń silnego sprężenia powietrza, które z prędkością naddźwiękową rozprzestrzenia się we wszystkich kierunkach od środka wybuchu. Fala ta jest podobna do fali uderzeniowej zwykłego wybuchu, jednak działanie jej jest dłuższe i ma olbrzymia siłę niszczenia. Przednia jej granica - czoło fali uderzeniowej - oddziela jeszcze spokojne środowisko od środowiska o podwyższonym ciśnieniu, większej gęstości i wyższej temperaturze. F.U. w ciągu pierwszych 2 sekund pokonuje 1000 m., po 5 s.- 2000 m. , a po 8 s. - 3000 m. Prędkość rozchodzenia się fali szybko maleje w miarę wzrastania odległości od środka wybuchu. To samo można zaobserwować z ciśnieniem fali uderzeniowej, która w większych odległościach od środka wybuchu przechodzi w falę dźwiękową. Na falę uderzeniową przypada około 50 % energii wybuchu jądrowego. PROMIENIOWANIE CIEPLNE- to strumień promieniowania ultrafioletowego, widzialnego i podczerwonego. Promieniowanie ultrafioletowe jest pochłaniane przez powietrze i praktycznie nie działa szkodliwie. Niebezpieczeństwo stanowi widzialna i podczerwona część promieniowania cieplnego (70-90%). Główne jego źródło w pierwszych ułamkach sekundy po wybuchu to czoło fali uderzeniowej, gdyż sprężone w fali powietrze, przylegające do kuli ognistej, jest rozgrzane do setek stopni. Po oderwaniu się fali uderzeniowej od kuli ognistej promieniowanie cieplne jest głównie emitowane przez kulę, której rażące świecenie trwa 2-3 s. Na P.Ć. przypada około 30-40 % energii wybuchu jądrowego. PROMIENIOWANIE PRZENIKLIWE- składa się z promieniowania gamma, strumienia neutronów, promieniowania alfa i beta. Stanowi ono około 5-15 % energii wybuchu jądrowego. W momencie gdy promieniotwórcze produkty wybuchu są skoncentrowane w kuli ognistej, do otaczającej przestrzeni jest, emitowane tylko promieniowanie gamma i neutronowe bardzo przenikliwe i w małym stopniu osłabiane przez powietrze. Promieniowanie alfa i beta jest mało przenikliwe ( pierwsze nie więcej niż 2-3 cm, a drugie 10-12 m.) i zostaje całkowicie osłabione wewnątrz kuli ognistej. Czas działania promieniowania przenikliwego określa czas wznoszenia się produktów wybuchu. Kula ognista wznosi się ze średnią prędkością 50-100 m/s. W ciągu 10-15 s osiąga ona taką wysokość, że działanie promieniowania przenikliwego na organizmy żywe znajdujące się na powierzchni ziemi nie ma praktycznie znaczenia, gdyż zostaje pochłonięte przez warstwę powietrza. PROMIENIOTWÓRCZE SKAŻENIE TERENU- ( do 10 % energii wybuchu jądrowego ) następuje w wyniku opadania na powierzchnię ziemi i obiekty substancji promieniotwórczych w postaci nie rozczepionej części paliwa jądrowego (uranu, plutonu) i produktów rozczepienia jąder atomowych oraz w wyniku promieniotwórczości wzbudzonej, powstającej pod wpływem oddziaływania neutronów na otaczające środowisko. P.S.T. utrzymuje się przez długi czas po wybuchu, gdyż okres połowicznego zaniku produktów rozczepienia jąder atomowych i nie rozczepionej części ładunku jądrowego trwa od kilku dni do setek lat. Czas życia większości produktów jest stosunkowo krótki i dlatego niebezpieczeństwo porażenia zmniejsza się około 100 razy w pierwszych 2-uch dobach. IMPULS ELEKTROMAGNETYCZNY- jest piątym czynnikiem rażącego działania wybuchu jądrowego. Są to krótkotrwałe pola elektromagnetyczne powstające podczas wybuchów jądrowych. Wzbudzają one prądy elektryczne i przepięcia w przewodach oraz kablach napowietrznych, podziemnych liniach łączności, w antenach radiowych i liniach elektroenergetycznych. Prądy i przepięcia osiągają największe wartości podczas kontaktowych (naziemnych) i niskich wybuchów jądrowych.	Omawiam, szkoleni prowadzą notatki.
4.	Broń chemiczna charakterystyka i podział - 15'	BROŃ CHEMICZNA- przeznaczona jest do rażenia wojsk, utrudnienia wykorzystania terenu, uzbrojenia, sprzętu bojowego. Podstawą B.Ch. są środki trujące: śmiertelne, powodujące częściową utratę zdolności, drażniące, ćwiczebne. ŚMIERTELNE S.T.- paralityczno drgawkowe (Vx, soman, sarin), parzące (iperyt), toksyny (XR). PARALITYCZNO-DRGAWKOWE- działają przez skórę drogi oddechowe, oczy, układ pokarmowy. Wywołują zwężenie źrenic, porażenie akomodacji, zaburzenie widzenia, skurcz oskrzeli, sinienie skóry, kaszel, wydzielanie śluzu, nudności, biegunka, mimowolne oddawanie kału i moczu. Pojawia się uczucie strachu, zawroty głowy, stany depresji , porażenie mowy. Śmierć następuje wskutek porażenia ośrodka oddechowego i naczyniowo ruchowego. PARZĄCE - powodują porażenie skóry i oczu, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego. Iperyt jest szybko wchłaniany przez skórę, nie wywołując bólu. Powoduje powstawanie pęcherzy a potem ciężko gojących się ran. TOKSYNA BOTULINOWA XR- jad kiełbasiany .Znane jest sześć typów tej toksyny , które oznaczono literami od A do F. Jest stosowana w postaci areozolu. Może razić przez drogi oddechowe, układ pokarmowy, błony śluzowe i uszkodzoną skórę. Objawy zatrucia występują po 2-48 h.. Powoduje nudności, wymioty, bóle brzucha i wzdęcia, zaburzenia wzroku, osłabienie, zawroty głowy. Śmierć następuje w wyniku uduszenia, spowodowanego przez porażenie mięśni i duszności PSYCHOCHEMICZNE ŚRODKI TRUJĄCE - działają na układ nerwowy, sprawność psychofizyczną, zaburzają koordynację ruchu, postrzeganie, myślenie, orientację a także zaburzenia w sferze uczuć, działania i woli. Przedstawicielem jest BZ. Toksyczność niewielka. DRAŻNIĄCE ŚRODKI TRUJĄCE -silne działanie drażniące na oczy i drogi oddechowe. Na skórę działa jak pokrzywa. Przy dużych stężeniach wywołuje duszności i wymioty. Środek skaża teren przez 15-30 dni. Przedstawicielem jest CS. ĆWICZEBNE ŚRODKI TRUJĄCE - wykorzystuje się w szkoleniu wojsk do pozorowania napadu chemicznego nieprzyjaciela oraz kontroli szczelności i dopasowania środków ochrony i dróg oddechowych. Chloropikryna- wywołuje łzawienie oczu, skurcz powiek, w dużych stężeniach wykazuje działanie duszące, ogólnotrujące i parzące. Chloroacetofenon- środek o silnych właściwościach łzawiących, działa na drogi oddechowe i skórę. Środki przenoszenia : lotnictwo, rakiety, artyleria lufowa i rakietowa, fugasy chemiczne, rozpylacze aerozolu, pociski i granaty chemiczne.	Omawiam, szkoleni prowadzą notatki.
5.	Broń biologiczna charakterystyka i podział - 5'	BROŃ BIOLOGICZNA - środek masowego skażenia ludzi, zwierząt i roślin. Rażącym czynnikiem działania są drobnoustroje chorobotwórcze (bakterie, wirusy , riketsje, grzybki).Nie mają zapachu ani barwy. Są bardzo małych rozmiarów. Środki biologiczne mogą być użyte w postaci aerozoli lub suchych substancji, mieszanin substancji biologicznych zawierających zarazki kilku chorób. Można je stosować przez rozsiewanie zarażonych owadów, kleszczy, gryzoni.	Omawiam, szkoleni prowadzą notatki.
6.	Charakterystyka TŚP - 20'	TŚP nazywamy związki chemiczne o właściwościach toksycznych wykorzystywane w dużych ilościach w przemyśle, posiadające zdolności łatwego przechodzenia do atmosfery, gleby, a zarazem ich degradacji. Wśród TŚP możemy wyróżnić surowce i półprodukty (np. amoniak, chlor, cyjanowodór, tlenek etylenu, siarkowodór, czteroetylenek ołowiu itp.) środki ochrony roślin (np. aminopielik, metasystoks R, winylofos itp); związki zawierające toksyczne aniony i kationy (np.cynk, kadm, rtęć, arsen, chrom, azotyny, fluorki, cyjanki itp.) W grupie surowców i półproduktów znajdują się związki stanowiące potencjalne zagrożenie na terenie zakładu przemysłowego lub w bezpośrednim jego otoczeniu bądź podczas ich transportu.	Omawiam, szkoleni prowadzą notatki.
7.	Podział TŚP oraz objawy zatrucia tymi środkami - 10'	TŚP charakteryzują się bardzo zróżnicowanymi właściwościami, dlatego trudno je klasyfikować według tradycyjnych kryteriów stąd też za podstawę klasyfikacji TŚP przyjęta została cecha istotna z punktu widzenia organizacji ochrony przed skażeniami. W tym charakterze najczęściej jest obecnie stosowane kryterium dominującego syndromu, występującego podczas ostrego zatrucia : środki z przewagą działania duszącego; środki z przewagą działania ogólnotrującego; środki o działaniu duszącym i ogólnotrującym; środki działające na przesyłanie i przekazywanie impulsu nerwowego (trucizny neurotropowe); środki o działaniu duszącym i neurotropowym; trucizny metaboliczne; środki zakłócające wymianę substancji. Ad. A) chlor, fosgen, chloropikrynol, działanie na drogi oddechowe. Proces zatrucia dzieli się na okres : kontaktu utajenia, obrzęku płuc i powikłań; Ad. B) tlenek węgla, cyjanowodór - zakłócenia przemiany energetycznej; Ad. C) tlenki azotu, okrylonitryl, kwas azotowy, dwutlenek siarki; fluorowodór; wywołują obrzęk płuc, zakłócenia przemiany energetycznej, związki posiadają właściwości parzące; Ad. D) Dwusiarczek węgla, czteroetylek ołowiu, związki fosforoorganiczne, hamując funkcjonowanie mechanizmu regulacji nerwowej; Ad. E) amoniak, hydrazyna, dwumetylohydrazyna - toksyczny obrzęk płuc, porażenie układu nerwowego; Ad. F) tlenek etylenu, dwuchloroetan - oddziałują na procesy przemiany materii. Brak gwałtownej reakcji na truciznę. Atakuje układ nerwowy, narządy perenchymatyczne i niekiedy układ krwionośny; Ad. G) dioksyna, polichloropochodne benzofuranu należą do grupy pochodnych kolagenowych węglowodorów aromatycznych. Stany chorobowe o szczególnie powolnym przebiegu - uczestniczą praktycznie wszystkie narządy i układy organizmu.
8.	Zakończenie zajęć - 5`	Odpowiadam na pytania, omawiam przebieg i kończę zajęcia	Zadają pytania

OPRACOWAŁ:

.............................. (podpis wykładowcy)

Zezwalam na wykorzystanie konspektu
Rok szkolny	Data	Podpis

---