Tak A) ONTOLOGIA - nauka o bycie (metafizyka)

1) MONIZM - pogląd ontologiczny, który zakłada, iż byt ma charakter jednorodny. Może objawiać się w 2 formach jako:

a) monizm materialistyczny - wszystko ma materialne podłoże (marksizm)

b) monizm idealistyczny - wszystko zbudowane jest z pierwiastka idealnego

2) DUALIZM - pogląd ontologiczny, który zakłada, iż natura świata jest dwoista, składa się z 2 pierwiastków (fil. Chrześcijańska)

3) PLURALIZM - pogląd ontologiczny, który zakłada, iż świat jest agregatem wartości

B) GNOSEOLOGIA - teoria poznania (epistemologia); stawia pytania o genealogie wiedzy, metody poznawcze.

Nurty gnoseologiczne:

1) EMPIRYZM - pogląd gnos zakładający, iż źródłem naszego poznania jest doświadczenie (zmysłowe)

a. radykalny - redukuje doświadczenia wyłącznie do poznania umysłoweg(zmysł) sensualizm - tylko zmysły odkrywają drogę do poznania

b. genetyczny - źródłem poznania jest doświadczenie („tabula rasa”), doświadczenie zapisuje życie

2) RACJONALIZM - nurt gnos, który twierdzi, że tylko rozum daje pewność poznawczą (aplioryzm - z czystego rozumowania, poza doświadczeniem)

a) racjonalizm genetyczny (natylizm) - zakłada istnienie wiedzy wrodzonej

b) racjonalizm umiarkowany - racjonalizmu z doświadczeniem, poznanie za pomocą rozumu i doświadczenia;(fenomenologia)

3) IRRACJONALIZM - pogląd gnos, który zakłada, iż źródłem naszej wiedzy nie jest ani akt empiryczny ani racjonalny, lecz nadprzyrodzony; wiedza na nas spływa, jesteśmy sceną, na której odbywa się dramat poznania; akt poznawczy odbywa się poza językiem, mamy do czynienia bezpośrednio z absolutem ( BOGiem)

BÓG

- ATEIZM - zaprzeczenie Boga

a) dogmatyczny - Boga niema i już

b) umiarkowany - nie wiem czy jest, ale wierze że Go niema

- DEIZM- Bóg istnieje, ale nie ingeruje w porządek świata

- TEIZM - Bóg istnieje poza i ponad przyrodą, ingeruje w porządek świata

- PANTEIZM - Bóg to świat, utożsamia Boga z przyrodą

C) AKSJOLOGIA - nauka o wrtościach

1) ETYKA - nauka, której przedmiotem jest moralność; mówi nam jak postępować co robić.

Podstawowe pytanie o sens wartości, jaka jest jej natura, stanowisko.

1. Negacja istnienia wartości - wartości nie mają swojej legitymacji, nie istnieją w życiu, są hipostazą (bytem urojonym), jeżeli coś jest dobre dla człowieka, przynosi mu korzyść to uznaje się to za wartościowe. Człowiek jest kreatorem wartości.

Pragmatyzm - wartości nie istnieją

Instrumentalizm - korzystne lub niekorzystne, wartości traktowane instrumentalnie;

2. Wartości istnieją - absolutyzuje istnienie wartości, człowiek nie jest kreatorem wartości, ale jest odkrywcą pewnego rodzaju wartości, zasada resentymentu;

resentyment - pogląd, kiedy próbujemy określić swój status quo, że to czym jesteśmy jest najbardziej wartościowe, a to czego nie dostrzegamy nie jest wartościowe; .

Wartości są w bycie, ale trzeba je dostrzec.

a) wartości dionizyjskie - Dionizos, radość istnienia, wartości niezbędne do życia, np. bezpieczeństwa, zakładania rodziny,...

b) wartości etyczne - My istniejemy zawsze, w bycie społecznym odwołują się do naszej woli, wskazuje jak mamy postępować, jak współistnieć, jak poruszać się w chaosie, cecha imperatywna - czegoś od nas chce - określonego zachowania, działania; prawo również ma imperatywność;

c) wartości estetyczne - nie odwołują się do woli ludzkiej, lecz odwołują się do naszych emocji, do logiki naszego serca;

d) wartości religijne - mają w sobie coś z wartości etycznych, estetycznych, musimy spełniać wymogi naszej religii, akt swoistego wykraczania poza stan, w którym jesteśmy, proces transcendencji - wykraczanie poza COŚ, poza stan np. CZASOWY.

2) ESTETYKA -nauka o pięknie, czym jest piękno, jaka jest rola sztuki, czy można ją w ogóle zdefiniować.

ARYSTOTELES (384-322 p.n.e.)

Najwybitniejszy uczeń Platona. Pochodził z rodziny lekarskiej, po śmierci rodziców w wieku 17 lat odchodzi do Akademii, gdzie z ucznia staje się profesorem i uczy do 347. w 343r zakłada szkołę w Atenach, lyceum. Był wychowawcą Aleksandra Wielkiego. Jako pkt wyjścia filozofii Arystotelesa była krytyka filozofii Platona, gdyż uważał za błąd to, że Platon szukał istoty rzeczy poza nimi. Wg Arystotelesa była to koncepcja prowadząca do absurdu. Arystoteles sprowadza idee platońskie na ziemie. Wszystko, co jest na świecie ma dwojakie własności, składa się z materii i formy. Realnie wg niego istnieją tylko byty jednostkowe - substancje. Natomiast jakości, cechy i stosunki nie mają samoistnego bytu poza rzeczami. Świat materialny składa się, zdaniem Arystotelesa, z olbrzymiej liczby najrozmaitszych rzeczy, które ciągle ulegają zmianą. Każde z nich jest bytem odmiennym od reszty. Byt jest jednostkowy, zawsze punktem wyjścia jest konkretne ciało, rzecz, własności ogólne, a forma to to, co stanowi o wymiarze klasy. Forma jest siłą, która działa i wytwarza skutki. Czysta materia jest tylko postulatem, abstrakcją nikt nigdy nie widział czystej materii. Jest postulatem ontologicznym. W rzeczywistości nie występuje ona bez formy, gdyż czysta materia jest bierna, pasywna. Może przybierać różne formy, ale do żadnej nie jest przywiązana. Jedynym wyjątkiem jest Bóg - on jest czystym aktem. Będąc wolny od materii, jest nieśmiertelny, a więc natury boskiej, a nie ziemskiej. PAŃSTWO wg Arystotelesa jest tworem naturalnym, wspolnotą powstałą z połączenia grup ludzkich, ma charakter dobra wyższego. Dlatego ma prawo do przymusu bezpośredniego wobec obywateli.

1. Tradycyjna koncepcja rozumienia przedmiotu filozofii.

Filozofia ma być nauką syntetyczną, ma być syntezą nauk szczegółowych, ma być aksjomatem twórczym. Sumuje twierdzenia, prawa szczegółowe, dokonuje aktu uogólnienia, dochodzi do wniosków. Filozofia miała być nadbudową nauk. Nie tylko dochodzi do syntezy, ale ma być również aksjomatyczna (pełni rolę uświadamiającą podstawy teoretyczne.

2. Scjentystyczna koncepcja rozumienia przedmiotu Filozofii. (tzw. koncepcja naukowa)

Oni uważają, że tylko ich koncepcja jest naukowa, inne nie są. Narodziła się w pozytywizmie XX. (pozytywizm Augusta Comta - sprawy społeczne). Pod koniec XIX w. - empirio-krytycyzm - np. Mach, pozytywizm w XX, neopozytywizm.

Neopozytywizm narodził się w trzech szkołach

== Brytyjska Szkoła Analityczna - B. Russel - interesował się prawie wszystkim, polityką, pisał;

J. Moore -jego teksty drukowano w Polsce, ukazała się "ETYKA" ;

Dotychczasowa filozofia tezowała na ludzkich plamach wiedzy, do tej pory zajmowała się dokładnie wszystkim. Filozofia miała zająć się - analizą języka. Np. Oksford i Cambridge. Analiza logiczna stała się podstawą.

== Szkoła Wiedeńska - założył ją profesor filozofii M. Schuck- Na swoim seminarium skupił obok siebie wybitnych profesorów nauk ścisłych. Wspólnie chcieli zmienić koloryt filozofii. Nauka z metafizyką, która jest pseudonauką; Poper.

Jeździło się do Wiednia, by inaczej spojrzeć na filozofię. Działa do czasów nazistów, bo byli prześladowani, represjonowani.

== Szkoła Lwowsko - Warszawska (polska) - znajdowała się we Lwowie- Kazimierz Twardowski stworzył ją, skończył uniwersytet wiedeński. Pod koniec XIX w. wrócił do Lwowa , był znakomitym pedagogiem, wypuścił ze swoich seminariów wielu znakomitych profesorów , np. Tadeusz Kotarbiński, Kazimierz Hajdukiewicz, Maria Bozowska, Zbigniew Bozowski, Łukasiewicz, Alfred Tarski, Czyżowski, Kazimierz Sośnicki.

Te trzy szkoły zrobiły rewolucję w filozofii. Filozofia newralgicznym narzędziem nauki, a tym jest język.

Język - słownik i zbiór reguł, które nimi rządzą.

Funkcje języka: (w rozumieniu logiki)

1) funkcja oznaczająca - f Denotacyjna; np. stół - przedmiot, krzesło, szafa;

2) funkcja znacząca - f Konotacyjna; stół, gdy myślę o stole, o jego obrazie psychicznym - coś dla mnie to znaczy.

Język jest zachwaszczony wyrazami wieloznacznymi. W akcie komunikacji zachodzą dyferencje (zakłócenia), a nauka musi być jednoznaczna; w języku występują pojęcia puste, nie mające żadnego znaczenia, desygnatu.

W języku nauki, zadaniem nauki jest analizowanie pojęć wieloznacznych, dewastowanie pojęć pustych i wprowadzanie na ich miejsce pojęć jednoznacznych. Uściślanie pojęć, precyzja pojęć - zadanie naukowe, Sensowność zdania mierzy się poziomem (wielkości) weryfikacji. Jeśli nauka potrafi przełożyć na język fizyki, to jest to nauka dojrzała.

3. Transcendentalna koncepcja rozumienia przedmiotu filozofii.

Koncepcja ta przekracza modelową uprawę filozofii. Powstała w XX w szkole fenomenologicznej; Edmund Hussert. 1900- 1902 wydał dzieło "Badania logiczne" - zawarł nauki o filozofii jako nauce najbardziej ścisłej, ona nic nie mogła przyjąć jako założenie. Ma badać postawę aksjomatyczną, jak dalej się rozwija teoria.

Aksjomat Euklidesa - przez punkt leżący nad prostą, można poprowadzić tylko jedną prostą równoległą.

Przeciwna wizja stworzyła nową teorię geometryczną - nieeuklidesową - z tego astronomia, astronautyka.

Łobaczewski - przez punkt leżący nad prostą równoległą można poprowadzić nieskończenie wiele linii równoległych: matematyka topologiczna.

Różne wizje świata.

4) Funkcjonalna koncepcja rozumienia przedmiotu filozofii.

a) geneza filozofii ,skąd rodzi się potrzeba uprawiania filozofii

b) funkcje jakie ma spełniać w życiu człowieka

c) kim jest człowiek , jaka jest jego natura

FILOZOFIA ŻYCIA - zrodziła się w filozofii niemieckiej na przełomie XIX i XX w., f Nietzego, Lessil1ga,

Kagensa; człowiek jest istotą typowo biologiczną, jest on najmniej udanym wytworem przyrody, bo jest pozbawiony instynktu samozachowawczego, ma za to intelekt, jest to substrat tego instynktu, jest pozbawiony zdolności adaptacji, trudno przyzwyczaić mu się do otoczenia, "inwalida przyrodniczy", kultura pozwala mu przystosować się do natury, jest tym samym co "peruka dla łysego", dzięki niej możemy przystosować się do świata, przez to, że kultura świata nas chroni jesteśmy jeszcze bardziej upośledzeni, historia to regresja, a nie progresja, ta przepaść między nauką a kulturą się poszerza, degeneruje istotę ludzką, prawdziwą regeneracją człowieka jest kultura, nie natura. Podlegamy pod prawa przyrodnicze, ale mamy porzucić moralności. Jest to przejaw człowieczeństwa.

PSYCHOANALIZA - Zygmunt Freud - ukończył Uniwersytet wileński, zwrócił uwagę na to, że nerwice mają swoje źródła w dzieciństwie, to zjawiska traumatyczne, szok może mieć wpływ na całe życie. Stworzył psychoanalizę. Człowiek jest istotą typowo biologiczną. Te trzy sfery konstytuują człowieka

1. Sfera ID- człowiek kieruje się popędami

2. Sfera EGO - sfera świadomości.

3. Sfera SUPEREGO - sfera podświadomości, elementy wiedzy zepchnięte, stłumione.

Wśród popędów pierwszy - jest „libido" - płciowy nim kieruje się człowiek autentyczny. Kiedy istnieją przeszkody w zaspokojeniu tego popędu pojawia się zjawisko frustracji - człowiek czuje się podle, nieprzyjemnie, jest to stan obniżonego samopoczucia. Pojawia się mechanizm sublimacji, ma on nas chronić przed frustracją, ma w sposób pośredni zaspokoić popęd libido, np. twórczość człowieka. Kultura człowieka nie uszczęśliwia. Tworzy system nakazów, zakazów. Przez to ten popęd jest coraz bardziej ujarzmiony.

Popęd tanatos - popęd śmierci, Freud wprowadził to przed swoją śmiercią.

FILOZOFIA EGZYSTENCJALNA - narodziła się we Francji, a jeszcze wcześniej w Niemczech. Filozofowie: Martin Haideger, Jaspers, J. Consard, A. Camus, M. Diergajew, J.P. Sartre.

Każda definicja człowieka jest deformacją człowieka, bo człowieka nie można zdefiniować. Prawda o człowieku kryje się w nim samym. Ma wymiar konfesjonalny. Inni są dla mnie zagrożeniem, chcą mnie zreifikować - traktować jak rzecz.

Znam pana "y", to nieprawda, narzuca swoje wyobrażenie o nim, nie może go znać dobrze, tak jest po prostu łatwiej, bo łatwiej jest oceniać. Batalia - każdego dnia walczymy o swoją wolność, indywidualność.

MARKSIZM - Karol Marks, człowiek jest tworem dzieła kolektywnego. Marks powiedział, że człowiek jest istotą kolektywną, gatunkową, społeczną. Jest całokształtem relacji społecznych, filozofia jest tu elementem gry ekonomicznej, staje się narzędziem władzy, jednocześnie pełni funkcję mistyfikacyjną, w tyciu mamy do czynienia z antagonizmami ekonomicznymi; moralność, religia, jest fałszywą świadomością, ma utrzymywać status quo. Robotnicy nie mają ojczyzny, ich status jest taki sam. Mają wiele do zyskania, a mało do stracenia.

Awangarda klasy robotniczej - partie, rękoma robotników dochodzi do władzy; robotnicy zaczynają służyć partii, a nie partia im - alienacja, wyobcowanie, następuje odwrócenie. Władza polityczna, władza ekonomiczna, władza ideologiczna - władcy, rządcy, kapłani - byli nimi komuniści.

SZKOŁA JOŃSKA

Starożytna filozofia grecka powstała nie w samej Grecji, lecz w założonych przez Greków miastach jońskich na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej. Mówiło się o Szkole jońskiej, której przedstawicielami byli TALES z Miletu, ANAKSYMANDER z Miletu, ANAKSYMENES z Miletu, HERAKLIT z Efezu.

TALES z MILETU zadał pytanie dotyczące powstania świata tzn., jaki był jego początek? Tworzy pewną hipotezę: świat powstał z wody. Wszystko, co istnieje, jest różnym przejawem wody. Woda występuje w 3 stanach skupienia, a te ulegając ciągłym modyfikacjom, tworzą różnorodność świata. Życie przyrody polega na ciągłej cyrkulacji wody. Proces ten jest nieskończony. Cechą filozofii TALESA było:

1) stawianie pytania o początek (arche)

2) metafizyczność rozwiązań (określa pewne prawdy obiektywne, ogólne)

3) dynamiczność (wszystko jest w ruchu, esencją bytu jest ruch)

4) HILOZOIZM (rzeczywistość jest żywa, a wszystko ma charakter kreatywny

5) Monizm materialistyczny, (byt ma charakter homogeniczny)

6) Racjonalizm gnoseologiczny

7) wizja czasu (wszystko przechodzi transformacje w czasie, nihli novi, świat ulega pulsowaniu, trnsformacja odbywa się po okręgu)

ANAKSYMANDER przyjął jako osnowę wszelkiego bytu materię nieokreśloną, bezkresną i niepodzielną, zwaną „apeiron”.

ANAKSYMENES przyjął za pramaterię powietrze.

HERAKLIT z EFEZU był kontynuatorem jońskiej filozofii przyrody. 4 Zasady filozofii HERAKLITA to:

1) Rodowód świata - uważał, że zasadą istnienia świata był OGIEŃ, wszystko jest metafizycznym ogniem.

2) WARIABILIZM HERAKLITEJSKI (heraklityzm) - wszystko ulega transformacji;„panta rei”, źródłem wiecznej przemiany jest zmiana, a motorem wszelkich przemian są sprzeczności

3) Zasada WZGLĘDNOŚCI RZECZY - wszystko jest względne, różnice między antonimami są niewyraźne, zamazane, ponieważ procesy między nimi są przejściowe (młodość - starość)

4) Zasada ROZUMNOŚCI RZECZY - zmiany w rzeczach mają rozumny wymiar tzn. wszystko, co się dzieje ma swój sens. Światem rządzi rozum („logos”) i odwrotnie (teleologia). Rozum jest siłą kosmiczną a nie ludzką.

DEMOKRYT najwybitniejszy przedstawiciel starożytnego materializmu greckiego, twórcom atomizmu greckiego. Jego nauczycielem był Leukipos, jego filozofia jest kompromisem pomiędzy Heraklitem a eleatami. Świat wg Demokryta składa się z niepodzielnych cegiełek (z gr. atomos - niepodzielny). Te atomy mają cechy eleatów są: niepodzielne, wieczne i odwieczne, mają również cechy Heraklita - rozpad (zmiana konfiguracji), łączą się. Atomy posiadają cechy ilościowe, dzianie się w świecie jest na zasadzie przyczynowości, łatwo jest przeciąć tory tych atomów, każde zjawisko przyrodnicze ma przyczynę w innym zjawisku przyrodniczym - nazywamy to determinizmem. U Demokryta determinizm mechaniczny - zasada jedno jednoznaczna, jedna określona przyczyna wywołuje jeden określony skutek, cały świat jest areną przyczynowo-skutkową. Wieczna konieczność, nic nie dzieje się bez przyczyny, istnieje łańcuch przyczynowo-skutkowy, skoro jest konieczność to nie ma odpowiedzialności, gdy istnieje konieczność to mamy do czynienia z fatalizmem. Rzeczywistość jest nieciągła, podzielna. Demokryt był zwolennikiem równości, ale tylko dla ludzi wolnych. Stworzył on też tzw. teorię odbitek, wg której z powierzchni przedmiotów wydzielają się ciągle pewne odbitki, „idole”, które podlegają działaniu zmysłów - poznanie zmyslowe.

EPIKUR. W roku 306 p.n.e. założył w Atenach szkołę filozoficzną. Uważany jest za najpłodniejszego pisarza swoich czasów, jednak jego dzieła zaginęły. Problemem jego rozważań to problemszczęścia jednostki. Pkt wyjścia jego etyki było uznanie szczęścia za największe dobro, a celem wyjaśnienie, an czym szczęście polega i jak je można osiągnąć. Wg E. szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpień. Dobre jest to co uszczęśliwia człowieka, co jest zgodne z jego naturą, złem zaś, co z nią sprzeczne. Przyjemności cielesne choć niższe są bardziej zasadnicze: „ przyjemność brzucha jest podstawą wszelkiego dobra”. Osiągnięcie szczęścia zakłócają leki: 1. lęk przed bogami, 2. strach przed śmiercią, 3. obawa cierpienia, 4. obawa przed niemożnością osiągnięcia szczęścia.

SOFIŚCI

V-IV w., W filozofii zmienia się paradygmat uprawiania, pojęcie na pierwszym planie - człowiek i jego dzieło - paradygmat humanistyczny.

Pojawiają się sofiści, z gr. mądrala - byli wędrownymi nauczycielami, dziennikarzami, wędrowali po całej starożytnej Helladzie, zjednoczyli ducha greckiego, byli to pierwsi filozofowie, którzy zerwali z tradycją wiedzy bezinteresownej, wiedza również jest towarem, tylko trzeba ją umieć sprzedać, zaczęli pobierać opłaty za naukę, uczyli również przydatnych, praktycznych rzeczy: prawa, budować domy, statki.

PROTAGORAS - „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”. Wszystkich rzeczy istniejących i nieistniejących, sofiści są skrajnymi antropocentrykami, subiektywnymi, relatywizm - każdy jest miernikiem prawdy, skrajny subiektywizm implikuje skrajny relatywizm, (tyle ilu ludzi tyle jest prawd), przyjęli zasadę utylitaryzmu - jeżeli dana prawda sprawdza się w praktyce, przynosi nam korzyść, to jest to lepsza prawda, bardziej użyteczna, kryterium prawdziwości jest praktyka. Prawo jest wynikiem umowy społecznej, tworzą zasady konwencjalistyczne. Musimy z czegoś zrezygnować, by czuć się bezpiecznie, pozwalamy na pewne zakazy.

SOKRATES

Ur. 469r, w Atenach, ojciec Sofronikros miał warsztat kamieniarski. Robił rzeźby nagrobne, Sokrates odziedziczył ten warsztat, matka Hidareta była położną. Sokrates był żonaty z Santypą, ona go kochała, ale często krzyczała na niego by przywołać go do porządku, miał trzech synów. Został skazany na śmierć, umarł za prawdę w którą wierzył, jego filozofia była formą rozmowy, dialogu, spotkania. Sokrates nie zajmował się filozofią przyrody, lecz zagadnieniami dotyczącymi człowieka, tzn. jego powinnościami i powołaniem. S. sam nie pisał programowo, pismo to sposób na przypomnienie, prawdziwy nauczyciel pisze w sercach swych uczniów. Chodził po Atenach, na agorę, do sadu, słuchał tego, o czym rozmawiają ludzie. Pytał ich następnie o sens pojęć,, których używają. Stwierdził, że ludzie posługują się terminami, o których nie mają pojęcia, nie rozumieją ich. S. zbijał fałszywe argumenty (metoda elektyczna), a następnie zbijał z tropu rozmówcę, demaskował obywateli ateńskich, metoda Sokratesa: "wiem, że nic nie wiem", człowiek musi mieć świadomość co wie, a czego nie. S. był przeciwny demokracji - uważał, że ludzie nie rodzą się sobie równi, Zło wynika z niewiedzy. Pogląd S. - intelektualizm etyczny, człowiek który wie co jest dobre, a co złe, ma wiedzę, nie będzie postępował źle. Jest zwolennikiem poglądu, że w świecie powinni rządzić ludzie najlepsi, kompetentni. S. demaskując wiedzę pozorną naraził się Ateńczykom, oskarżono go, że demoralizuje młodzież. S. umiera w 369r. po wypiciu cykuty, bo został skazany na śmierć.

PLATON (Arystolkes)

Uczeń Sokratesa, najinteligentniejszy, obok Arystotelesa, ur. 427r w Atenach, matka Perifore i ojciec z rodziny królewskiej. W 388r założył Akademię, która była pierwszą uczelnią wyższą, wykładał tam do późnej starości. Zmarł w 347 w wieku 80 lat.

Jako pierwszy przeciwstawił idealizm obiektywny materializmowi greckiemu. Zdaniem Platona istnieją 2 rodzaje bytu: zmienne i przemijające rzeczy oraz niezmienny i wieczny świat idei. Świat rzeczy jest odbiciem, cieniem świata idei. W teorii poznania był skrajnym racjonalistą. Wg niego poznanie powinno być poznaniem idei - oryginałów, a nie kopii rzeczywistości. Idee są niedostępne zmysłom, dlatego poznanie zmyslowe jest bezwartościowe. Poznanie zmysłowe jest tylko okazją do uświadomienia pojęć, do poznania idei. Człowiek, jego zdaniem, zajmuje w świecie przyrody wyjątkową pozycję gdyż łączy w sobie 2 odmienne składniki bytu: materialne ciało i niematerialną duszę. Platońska etyka i polityka, podobnie jak jego teoria poznania oraz koncepcja człowieka, mają za punkt wyjścia idealistyczną teorię bytu. Negował twierdzenia, iż treścią moralną ludzkiego życia są przyjemności. Wg niego człowiek powinien kierować się, czym innym, powinna to być mądrość. Natomiast środkiem prowadzącym do dobra najwyższego jest harmonijne życie.

-Państwo powstaje w wyniku niemożliwości zaspokajania przez pojedynczych ludzi wszystkich potrzeb związanych z ich bytowaniem, a jako zorganizowana wspólnota ma za zadanie zapewnić najlepsze warunki ludziom. Za najlepszy ustrój państwa uznał republikę arystokratyczną, i kolejno timokrację, oligarchię i demokrację.państwo idealne to republika aryst 3 stanów: 1 - filozofowie, 2 - wojownicy, 3 - rzemieślnicy.

D. HUME (1711-1776)

Urodził się w Edynburgu, wykształcony. „Traktat o naturze ludzkiej” to dzieło, które zamknęło mu drogę w karierze uniwersyteckiej, gdyż zostało uznane za zbyt wolnomyślne. Przedmiotem filozofii jest człowiek i jego świat, zamykający się w granicach ludzkiego doświadczenia i ludzkich potrzeb. Stąd jego filozofia bywa często jako rozmyślania na temat potocznego życia. Wg Hume'a świat człowieka nie jest rzeczywistością składającą się z jakichś metafizycznych bytów niedostępnych poznaniu ,lecz to świat, który znajduje się w zasięgu naszych możliwości. Przedmiotem poznania są dla Hume'a nie same rzeczy, lecz przedstawienia tych rzeczy, tj. idee. Poznanie wg niego polega albo na uchwyceniu relacji pomiędzy ideami, lub na stwierdzeniu faktów, danych bezpośrednio w doświadczeniu, gdyż w doświadczeniu wykraczamy często poza fakty. Hume starał się dowodzić, że doświadczenie jest wtedy tylko wiedzą, gdy trzyma się faktów, ale to, co nazywamy doświadczeniem wciąż wykracza poza fakty.

W swoich rozważaniach przedstawił stanowisko, w którym zakwestionował pojęcie substancji. Doszedł on do wniosku, że tak jak nie ma podstaw do przyjmowania istnienia substancji materialnych, tak nie ma podstaw do przyjmowania istnienia substancji duchowych. W ten sposób Hume usuwa grunt spod koncepcji trwałej substancji duchowej - jaźni, duszy; pozostaje jedynie na świecie zespół wrażeń.

KANT - Immanuel Kant (1724 - 1804)

Urodził się w Królewcu, gdzie był filozofem uniwersyteckim. W pierwszym okresie tzw. przedkrytycznym zajmował się głównie problematyką nauk przyrodniczych i właśnie z tego okresu pochodzi teoria kosmogeniczna naszego systemu słonecznego. Zdaniem Kanta pod wpływem sił przyciągania i odpychania powstało Słońce i planety, a więc wszechświat to widownia stałego cyklu życia i śmierci systemów kosmicznych. W drugim okresie działalności filozoficznej tzw. krytycznym wobec wszystkich wcześniejszych istniejących systemów. Wg niego istnieją 2 światy, są to: fenomena - poznawalny świat zjawisk; noumena - niepoznawalny świat zjawisk, świat „rzeczy samych w sobie”. „Rzeczy w same sobie” są niepoznawalne przez nasze zmysły, lecz działają na nie dostarczając nam wrażeń, które są chaotycznym tworzywem procesu poznania, w czasie, którego te tworzywo urabiamy. Tworzywo naszego poznania jest empiryczne, natomiast forma aprioryczna. Formami zmysłowości są przestrzeń i czas. Formy subiektywne i aprioryczne, które będąc podmiotowymi sposobami oglądu, nie otrzymujemy z doświadczenia za pośrednictwem zmysłów. Zmysły form tych nie wytwarzają z wrażeń, lecz od siebie dodają do wrażeń. Nie tylko zmysłowość ale i intelekt ma formy aprioryczne. Wyróżnił on 2 rodzaje sądów w celu ustalania udziału intelektu w twórczości; sądy spostrzegawcze (oparty wyłącznie o zmysły) i sądy doświadczalne ( na podstawie podmiotowego stanu orzeka o przedmiocie). Umysł natomiast nie ogranicza się do percepcji faktów, które zostały mu dane, ale stara się połączyć je w całość, interpretować i rozumieć. Rozum scala i zamyka w całość fragmentaryczne i względne wyniki poznania pragnąc dać poznanie absolutne. W dążeniu do absolutu rozum wytwarza trzy główne idee: duszy, wszechświata i Boga.

Pierwszą ideą rozum pragnie objąć całość doświadczenia wewnętrznego, natomiast drugą ideą całość świata zewnętrznego, a w idei trzeciej szuka podstawy wszelkiego doświadczenia. Ta ostatnia idea jest wg Kanta tylko „ konieczną hipotezą zaspokojenia rozumu” ( racjonalna teologia). Idei tej nie da rady wytłumaczyć w sposób naukowy, a historyczne dowody istnienia Boga są tylko pseudodowodami. Człowiek Kanta to istota nie tylko poznająca, ale działająca i moralna. U podłoża moralności leży autonomia wyboru, której warunkiem jest istnienie wolności. Prawa moralne stanowiące podstawę naszego postępowania nie wynikają z doświadczenia, ale są związane z rozumną naturą człowieka. „Postępuj tak, abyś mógł chcieć, aby zasada twego postępowania była prawem powszechnym” - zasada imperatywu kategorycznego. Ideał moralny Kanta polega na praktycznej realizacji prawa moralnego, tzn. na emancypacji od wszelkiej presji świata zewnętrznego.

Filozofia chrześcijańska- rodziła się w IV/V wne, powstały nowe poglądy: neoplatonizm, neoepikureizm, neocynizm.Pojawienie się nowych rzeczy:

• w judaizmie Bóg ukryty, nieznany

• w chrześcijanizmie Bóg znany, obecny w świecie

Aksjologiczna zasada:

• w judaiz. Etyka-rewanżystyczna(oko za oko)

• w chrześ. Etyka miłości bliźniego

Zapowiedź życia po śmierci w chrześcijaństwie w zakresie jednostkowym

Chrześcijaństwo jest otwarte na nowe wartości

Reformacja- pojawienie się nowych wartości, które łamią dotychczasowe systemy filozoficzne, religijne, polityczne.

Przywrócenie przez Juliana neoplatonizmu- IV w.

Zwrot ku ideom Arystotelesa- XIIIw.

Kontrreformacja- przyjęcie nowych założeń, które łamały dotychczasowe układy i zastosowanie ich jako własnych.

V wne - neoplatonizm staje się groźny dla systemu augustyńskiego.

AUGUSTYNIZM.

Augustyn- (Aureliusz), ur.354r w Tagaście w Numidii.Ojciec był Patrycjuszem, matka chrześcijanką(później świętą).Augustyn wiele podróżuje, ma nieślubnego syna- Azeodat.

Augustyn poznaje poglądy filozoficzne:arianizm, manicheizm, donatyzm. Matka zerwała z nim kontakty.Najbardziej zafascynował go manicheizm.

Manicheizm- istnieje dualizm ontologiczny w świecie dobra i zła.Z jednej strony Bóg dobra z drugiej Bóg zła.Świat jest areną na której zmaga się dobro i zło.

Dzięki manicheistom Augustyn został rektorem w Mediolanie(382r).Augustyn stwierdza płytkość manicheizmu i zrywa z manicheistami.W 388r porzuca posadę rektora, jedzie na wieś.Studiuje dzieła Platona, Plotyna, Prorfioriusza.Pisze wiele dzieł, zwalcza herezje w Kościele.Stara się pogodzić neoplatońską filozofię z wymogami religii.W 389r otrzymuje chrzest z rąk biskupa Ambrożego(święty).Pisze utwory: „Państwo Boże”, „Wyznania”, „Odwołania”.Wyjeżdża do Afryki i zostaje biskupem.W 430r umiera, podczas oblężenia Hippony przez Wandalów.

FILOZOFIA Augustyna:

Eudemonizm- szczęście osiąga się w Bogu.

Wiara w osiągnięcie szczęścia.Jeśli człowiek chce poznać prawdę musi wejść w samego siebie.

Człowiek jest prawdą.Myśl człowieka jest prawdą, punktem wyjścia jest subiektywne postrzeganie.

Filozofia jest filozofią Boga, Bóg jest najważniejszy- teocentryzm.

Byt jest skutkiem ingerencji Boga.

Egzemplaryzm- każda moc jest egzemplarzem idei.

Bóg immanentnie istnieje w świecie, wszelkie idee pochodzą od Boga.Prawdy spływają na człowieka od Boga w akcie olśnienia.

Predestynacja- (przeznaczenie)Bóg wybiera kogo oświeci, kogo zbawi, a kto jest potępiony.

Augustynizm= teologia pozytywna, istnieje tylko dobro, nie ma zła - zło to zanik dobra.

Rozum ludzki jest kruchy, ułomny.

Augustynizm- pierwszy system filozoficzny w Kościele.

HEGEL

Ur. w 1774r w Studgarcie.W wieku 18 lat jedzie na studia do Tybingii- tam pisze pierwsze teksty dotyczące religii.Studiował teologię, jego filozofia jest natchniona teologią.W 1793r kończy studia, pracuje jako prywatny nauczyciel.W 1801r przenosi się do Jeny z Frankfurtu nad Menem.Pracuje tam jako docent.Zrobił habilitację i zaczął wykładać prywatnie.Napisał swoje podstawowe dzieło „Fenomenologia ducha”.- podstawy jego filozofii.

W latach 1806-8 wyjeżdża do Bambergu- redaguje tam gazetę.Następnie wyjeżdża do Norynbergii- gdzie pracuje jako lektor gimnazjum.Pisze encyklopedię filozofii.W 1816r otrzymuje propozycję objęcia katedry filozofii w Heidenburgu- miał wtedy 46 lat.W 1818r umiera Godlip Fichter- rektor filozofii uniwersytetu berlińskiego- posadę przeją Hegel gdzie pracował aż do śmierci.- 1831r.

Filozofia Hegla:

Jest to filozofia abstrakcyjna, filozofia Boga.Punktem wyjścia jest duchowość, idea, Bóg.Bóg Hegla jest inny od chrześcijańskiego.Bóg Hegla jest dynamiczny, stale się rozwija, ciągle przekracza sam siebie, przejawia się panteizm.Świat jest inną formą Boga.Bóg dąży do coraz większej doskonałości.Historia jest rydwanem na którym jedzie duch święty.

Filozofia Hegla- przykład skrajnego idealizmu, racjonalizmu i myślenia dialektycznego.

Skrajny idealizm- punktem wyjścia jest duch, absolut, idea, cały świat jest obliczem Boga, myśl i byt to to samo.Przyroda jet Bogiem czyli rozumem- jest racjonalna, badając prawa przyrody wystarczy zbadać własny rozum.Świat jest racjonalny, jest odzwierciedleniem umysłu.Wszystko jest Bogiem- monizm idealistyczny.Wszystko ma charakter duchowy i jednocześnie jest racjonalne- skrajny racjonalizm.

Dialektyka- prawda kryje się w całości

Przyroda nie rozwija się w czasie, a w przestrzeni- jest cykliczna- jak pory roku.

Żadne zwierze nie ma swojej historii- w przyrodzie jest tylko powtarzanie pewnego schematu.

Człowiek tworzy historię ponieważ żyje w czasie.Człowiek jest nośnikiem ducha absolutnego, wciąż dąży do doskonałości.Obok filozofii przyrody stoi

filozofia ducha:

1.filozofia ducha subiektywnego.

2.filozofia ducha obiektywnego.
3.filozofia ducha absolutnego.

Człowiek jest tylko marionetką ducha świata.

Ludzkie wolności się ze sobą zderzają, występują konflikty, dlatego człowiek tworzy instytucje, które są spełnieniem większej wolności.

Postawa nihilistyczna- odrzucenie odpowiedzialności.Hegel mówi o wolności pozytywnej.Historia powszechna jest historią państw, historią uświadomionej wolności.Wolność nie może się rozwijać jeżeli nie jest uświadomiona.Wolność rozwija się szczególnie przez bohaterów historycznych.

Bohater historyczny- to człowiek, który spełnia swoje misje zgodnie z duchem świata.Po spełnieniu misji jest on usuwany z historii- odchodzi tragicznie.Istnieją również narody misyjne- dla Hegla germański.

Ludzie nie mający styczności z wojną, zapominają o wartości i potrzebie wolności.Wojna przynosi wolność.Państwo prowadzące wojnę jest sprawiedliwym.

Filozofia Hegla przemianowana w ideologię jest niebezpieczna.

---