• WOJNA DOMOWA W ROSJI 1917-22

• najostrzejsza faza procesu rewolucyjnego, zapoczątkowana zdobyciem władzy przez bolszewików i zakończona opanowaniem przez nich Rosji

• desanty wojskowe byłych sojuszników Rosji (Brytyjczycy, Amerykanie, Japończycy — Murmańsk, Władywostok), dokonanych w celu zagwarantowania spłaty należności z tytułu zadłużenia wojennego Rosji i wpłynięcia na odtworzenie się frontu na wsch.

• zapoczątkowały one obcą interwencję zbrojną (rozszerzoną w sierpniu przez W.B)

• na szeroką skalę wojna domowa w Rosji była prowadzona od V 1918

• organizowały się siły antybolszewickie: —

• biali (regularne formacje wojskowe dowodzone przez dawnych carskich generałów, wspomagane przez państwa uczestniczące w interwencji)

• czarni (anarchiści)

• zieloni (nieregularne oddziały chłopskie)

• wybuchały powstania chłopskie jako reakcja komunizm wojenny (rekwizycja plonów)

• odpowiedzią bolszewików był masowy terror, przybierający formę eksterminacji całych grup ludności

• w dniach 16-17 lipca 1918 roku bolszewicy zamordowali w Jekaterynburgu cara Mikołaja II Romanowa i jego rodzinę

• bolszewicy zorganizowali obozy koncentracyjne dla „elementów wrogich” (łagry)

• *utworzyli Armię Czerwoną, *rozbudowywali scentralizowany zarząd biurokratyczny, *komunizm wojenny

• eskalacja wojny domowej w Rosji nastąpiła po klęsce Niemiec w Europie Zach. (11 XI 1918)

• wpływ na sytuację w Rosji wywarł kryzys powojenny w Europie (w listopadzie rewolucja w Niemczech, Bawarska Rep. Rad, w marcu Węg. Rep. Rad), bolszewicy liczyli na wybuch rewolucji świat.: emisariuszy rewolucyjnych wysłano do wielu krajów, w Moskwie utworzono sztab rewolucji świat. (Międzynarodówka Komunistyczna)

• w 1919 na pierwszy plan wysunęła się walka białych armii z Armią Czerwoną

• do zwycięstw bolszewików przyczyniły się jedność i dyscyplina oparte na połączeniu ideowości i terroru, nadzór oficerów politycznych nad armią, (koordynacja działań wojsk., działalność Lwa Trockiego)

• demoralizacja chłopstwa walczącego w szeregach białych armii

• biali nie byli w stanie zapewnić należytej koordynacji wysiłków i zażegnać konfliktów z innymi narodowościami Imperium Ros., głosząc zasadę jedności i niepodzielności Rosji

• osobnym nurtem wojny domowej w Rosji była wojna toczona przez chłopstwo

• według socjalistów-rewolucjonistów chłopi stanowili trzecią siłę, między białymi a bolszewikami; ich ideologami usiłowali być anarchiści

• chłopi organizowali partyzantkę z samozwańczymi watażkami jako dowódcami, niekiedy całe armie, kontrolujące duże terytoria

• nieprzejednani wobec białych, sporadycznie współdziałali z bolszewikami, niekiedy przyłączali się do nich (czerwoni partyzanci), watażkowie chłopscy byli wcielani do Armii

• wobec ruchów narodowościowych bolszewicy przyjęli elastyczną taktykę; proponowali autonomię republik w ramach Ros.FSRR jako formę zaspokojenia dążeń narodowych

• tam, gdzie wymagały tego okoliczności, dopuszczali utworzenie republik sowieckich jako odrębnych państw (Ukraina, Białoruś, Zakaukazie, wiele efemeryd)

• niepodległe państwa nar. starali się podbijać - jako wyrazicieli woli ludności domagającej się obalenia rodzimych władz; wprowadzali Armię Czerwoną lub dokonywali przewrotu pod jej osłoną

• po ustabilizowaniu się sytuacji pozbywali się pomocników

• jeżeli ze względu na okoliczności międzynar. podbój nie był wskazany, zawierano traktat, zmuszano rząd do odizolowania się od potencjalnych sojuszników, następnie dokonywano przewrotu

• metody te nie powiodły się na Zachodzie wskutek przegranej 1920 wojny z Polską (wojna polsko-bolszewicka 1919-21)

• zawarte w jej toku w celu zneutralizowania republik bałtyckich traktaty pokojowe z Estonią, Litwą i Łotwą umożliwiły utrwalenie się ich niepodległości; podobnie było w przypadku Finlandii

• wojna domowa w Rosji była właściwą rewolucją bolszewicką, w jej następstwie dokonano trwałych zmian ustrojowych

• republiki sowieckie stały się państwami bolszewickimi z monopartyjnym systemem polit., scentralizowanym zarządem biurokratycznym zrośniętym z partią komunistyczną

• bezpośrednimi skutkami wojny domowej w Rosji były: ruina kraju, ogromny spadek liczby ludności, głęboki kryzys moralno-ideowy sił nar., nędza

• reakcjami społ. na rządy bolszewików były 1921: bunty wojsk. (kronsztadzkie powstanie), strajki robotn. (Piotrogród), powstania chłopskie (antonowszczyzna) i narodowe

• wymusiły one na bolszewikach przejście do Nowej Ekonomicznej Polityki