JEDNOLITA MONARCHIA FEUDALNA - FRANCJA

1. Wasalstwo i beneficjum

• Związki osobiste to wasalstwo , a rzeczowe to beneficjum

• Wasalstwo - oddawanie się zubożałych ludzi pod opiekę króla lub możnych w drodze aktu zwanego komendacją .W nim wasal i senior przyjmowali na siebie obowiązek wykonywania określonych przez prawo obowiązków

• Beneficjum -przedmiot lenna . Od czasów Karolingów pod tym terminem zaczęto rozumieć nadanie dożywotnie

• Z czasem wasalstwo i beneficjum zaczęły łączyć się we wspólną całość . Pojawia się ustrój lenny zwany feudalizmem

2. Zawarcie stosunku lennego

• Hołd lenny - uroczysty akt oddanie się w opiekę seniorowi przysięgając mu wierność

• Inwestytura - danie wasalowi przez seniora symbolu lenna ( grudka ziemi , pieniądz )

• Kontrakt lenny powinien być zawarty na piśmie

3. Obowiązki wasala i seniora

• Wasal

-powinność wojskowa : w wyprawach wojennych seniora , trwającą do 40 dni w roku kawalkadę ( udział zbrojny w orszaku pana ) oraz stróżę ( służba garnizonowa na zamku)

-powinność rady : udział w sądownictwie i administracji na obszarze seniorki -służba dworska

-powinność finansowe : jednorazowe opłaty przy odnowieniu lenna, pasowaniu seniora , ślubu córki seniora, wykupieniu seniora z niewoli oraz finansowaniu jego udziału w krucjacie

• Senior

-nadanie przedmiotu lenna

-ochrona i opieka

-sprawowanie sądownictwa nad wasalem

• Felonia - wiarołomstwo - nie wywiązanie się z uzgodnionych świadczeń

Orzeczenie o niej wydawał sąd panów seniora bezpośrednio wyższego w hierarchii lennej , a dla wasala sąd panów na dworze seniora .

4. Czas trwania stosunku lennego . Dziedziczenie lenn .

• Pierwotnie stosunek był dożywotni

• Z czasem ustalił się zwyczaj uzyskiwania lenna z rąk seniora przez syna zmarłego

• IX w - zasada dziedziczności lenna - pierwotnie najstarszy syn , później młodsi bracia a potem krewni w linii bocznej .Z braku potomków lenno wracało do seniora

• Z czasem kobiety dopuszczono do dziedziczenia pod warunkiem że obowiązki wojskowe będzie za nie wykonywał małżonek . Jeśli była niezamężna senior jej wyznaczał męża.

• Nadanie lenna opróżnionego należało dokonać w terminie jednego roku i jednego dnia od śmierci wasala ( W Niemczech powstał z tego przymus lenny - lenno na zawsze pozostaje lennem)

• We Francji zasada ta nie obowiązywała ( Filip II August konfiskując w 1214r. francuskie lenna Jana be Ziemi wcielił je do swej domeny)

• Alienacja lenna do XIII wieku była niedopuszczalna chyba że za zgodą seniora , który pobierał opłatę w wysokości 1/5 lenna

• Nigdy nie wolno było rozporządzać lennem na wypadek śmierci - zakaz swobody testowania lenn

5. Przedmiot i własność lenna

• Na początku ziemia potem też urzędu i związane z nimi dochody i regalia

• Forma własności podzielonej :

-własność zwierzchnia ( bezpośrednia ) -senior

- własność podległa ( użytkowa) -wasal

• Podział ten zaczął tracić na znaczeniu w monarchii stanowej .

• Różnica pomiędzy własnością lenną i alodialną polegała na niemożności swobodnego testowania tej pierwszej .

6. Hierarchia lenna

• Suzeren (król ) - panowie(książęta, margrabiowie , hrabiowie , biskupi) - markizowie i baronowie - inni wasale

• Priorytet zapewniono tym seniorom , od których otrzymało się największe lenne lub którym złożono wcześniej hołd lenny

• Obowiązywała zasada : „ Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem „

• Obowiązywał system frankoński

• Trzeba było złożyć hołd lenny i przysięgę wierności

• Zasada niepodzielności lenn i dziedziczenia ich na zasadzie primogenitury

• Niepozbywalność lenn

7. Stosunek poddańczy

• Źródła poddaństwa

-rzymski kolonat

-komendacja

-rozwój wielkiej własności ziemskiej

-pozbawianie wolnych chłopów prawa do rozwiązania umowy z panem

-ograniczenie swobody przesiedlania się chłopów

• Poddaństwo nabywało się przez urodzenie lub w wyniku czynności prawnej

• Zasada „ Powietrze wiejskie czyni człowieka poddanym po 1 roku i 1 dniu”

• Poddaństwo osobiste

-nie mogli samodzielnie opuścić pana

-świadczenia - pogłówne - coroczny czynsz, danina pierwotnie wyznaczana przez

pana ,pańszczyzna

-ograniczenia prawne - prawo rodzinne , spadkowe , procesowe

- zasada odumarszczyzny - wszystkie rzeczy chłopa przypadały po jego śmierci panu

-niekiedy utrzymało się prawo pierwszej nocy

• Poddaństwo gruntowe

-wolno mu było opuścić ziemię

- prawo wychodu niekiedy ograniczone przez obowiązek pozostawienia wszystkiego

8. Szlachta

• Od XIII w dostęp do tego stanu dla nowych osób był już możliwy wyłącznie na podstawie monarszego aktu nobilitacyjnego , przyznającego uszlachetnienie

• Wcześniej rycerze pochodzili z pasowania lub urodzenia lub nabycia beneficjum

9. Miasta

• Pierwszym czynnikiem miastotwórczym była funkcja urbanistyczna - zasiedlanie dawnych miast rzymskich

• Czynnik administracyjno-kościelny - tworzyło się wokół zamków i dworów wielkich feudałów

• Czynnik geograficzny- wymiana towarów

• Funkcje społeczno-gospodarcze

• Pojawiają się zawody pozarolnicze

• Zalążkiem miasta było miejsce na terenie ufortyfikowanego podgrodzia

• W większości państw zaczęły powstawać miasta w XI w.

• Pierwotnie każde miasto miało swojego pana - były miasta królewskie i prywatne

• XI w - głownie z inicjatywy kupców nastąpił ruch komunalny ( emancypacja miast) -kierowany przez sprzysiężenie mieszczan , którzy z reguły przyjmowali formę walki lub ugody

• Powstania ludowe są charakterystyczne dla miast flandryjskich i normandzkich

• Ruch komunalny doprowadził do uzyskania przez miasta przywilejów samorządowych i osobowości prawnej

• Do stanu mieszczańskiego wchodziło się przez :

-urodzenie

-nabycie obywatelstwa

-zamieszkanie w mieście przez 1 rok i 1 dzień ( Powietrze miejskie czyni się wolnym)

10 . Niewolnictwo

• Formalnie od panowania Karola Wielkiego handel był zakazany , praktyce ten zakaz był nieskuteczny

• Niewolnika traktowano jako rzecz nieruchoma jeśli osadzony był na ziemi pana lub ruchomą

• Z czasem niewolnicy mogli dokonywać drobnych czynności prawnych za zgodą pana

• Wyzwolenie per denarium - wytracenie przez pana z ręki niewolnika monety . Odbywało się to w obecności monarchy który nadawał niewolnikowi stosowny dokument - otrzymywał status osoby wolnej

• Wyzwolenie za pomocą dokumentu wręczonego niewolnikowi przez pana - otrzymywał status osoby półwolnej

11. Cesarz frankoński

• 800r Karol Wielki przyjmuje z rąk Leon III koronę cesarską

• Tytuł ten został uznany przez Konstantynopol dopiero w 812r.

• Imperium frankońskie nabrało charakteru chrześcijańskiego

• Zaczęli się tytułować władcami z bożej łaski

• Był ograniczany prawem boskim i musiał uwzględniać prawo oporu

• Z czasem kościół zyskał nową `broń' do obalania niewygodnych monarchów - ekskomunikę

• Teoria uniwersalnej władzy cesarskiej - zwierzchnia władza świecka nad światem

• W dziedzinie władzy duchowej zwierzchnictwo należało do papieża

• Karolińska teoria uniwersalna wygasła po 888r.

12. Władza królewska

• Ma nadal charakter patrymonialny - ustawodawcza , wykonawcza , sądownicza , wojskowa

• 789r. - Karol Wielki przywrócił zwyczaj odbierania od ludności przysięgi wierności (wszyscy powyżej 12 lat)

• Tron był dziedziczony z utrzymaniem podziału państwa między synów

• 843r. - rozpad imperium

• do 987r. - trwała rywalizacja dynastyczna między Karolingami i Robertynami więc tron był w zasadzie elekcyjny , przechodząc z rąk jednego rodu do drugiego

13.Ograniczenie władzy królewskiej .Przywileje

• Królowie szli na coraz większe ustępstwa w stosunku do możnowładca

• Zawierali porozumienia w drodze układów lub kapitularzy(ustawodawstwa królewskiego)

• Karol Wielki w 843 r. zobowiązał się nie pozbawiać feudałów urzędów inaczej niż na podstawie wyroku sądowego

• 865 r - Karol Wielki zezwolił możnym na udzielanie sobie instrukcji do których miał się stosować

• 877r - Karol Wielki wprowadził dziedziczność urzędu hrabiego

14.Administracja centralna

• Nadal funkcjonują zgromadzenia nadworne

• Następcy Karola Wielkiego zmuszeni zostali do niepodejmowania ustaw bez ich zgody

15. Urzędnicy nadworni

• Pepin Mały zlikwidował majordoma i wprowadził w to miejsc seneszala

• Wzrosło znaczenie kanclerza i palatyna

16. Administracja lokalna

Hrabstwa z hrabią

Wicehrabstwa z wicehrabią

Setnie Wikariaty

• Marchie - tereny przygraniczne - utworzone za Karola Wielkiego

(awarska,bretońska, duńska , friulska , hiszpańska)

Na czele magrabiowie mianowani przez monarchę . Mieli w stosunku do hrabiów

poszerzone kompetencje wojskowe

• W niektórych częściach utrwalił się zwyczaj wprowadzony przez Merowingów tworzenia na terenach plemion podbitych księstw lub województw- na ich czele stali mianowani przez króla wojewodowie

• Województwa szczepowe występowały głównie w części wschodniej na terenie podbitych plemion germańskich

• Wysłannicy królewscy - wprowadzeni przez Karola Wielkiego dla kontroli administracji lokalnej

• W tym celu państwo zostało podzielone na okręgi inspekcyjne gdzie ustanawiano świeckiego i duchownego inspektora

• Każdy z nich otrzymywał od monarchy instrukcje z wykazem obowiązków

• Od Ludwika Pobożnego instytucja ta uległa wypaczeniu -stali się dziedziczni całkowicie uzależnieni od lokalnych feudałów

17. Sądownictwo

• Główny sąd powszechny to sąd hrabiego -orzekał od Karola Wielkiego w towarzystwie stałych ławników

• W każdym posiedzeniu musi być 7 ławników

• Udział wszystkich wolnych został ograniczony do 2-3 razy w roku i dotyczył wyłącznie roków głównych

• W rokach mniejszych ,odbywających się pod przewodnictwem setnika lub wikariusza co 14 , udział zobowiązani byli brać tylko ławnicy

• Wyjatkiem był sąd gorącego prawa , w którym udział musieli brać wszyscy wolni , którzy usłyszeli wołanie poszkodowanego

• Sąd królewski odbywał się od VIII w pod przewodnictwem pallatyna

• Król rozstrzygał tylko sprawy najwiekszej wagi

• Prawo reklamacji - prawo domagania się przez wasali świeckich i duchownych rozpatrzenia ich sprawy przez sąd królewski