001

30 Wprowadzenie

*> Leszek Sikorski - dyrektor Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ),

*•* Krzysztof Jakub Jakóbik - dyrektor Urzędu Statystycznego w Krakowie,

♦> Annelies Boonen - Centrum Medyczne Uniwersytetu (Maastricht Univer-sity Medical Center),

*> Johannes Geyer i Erika Szulz z Niemieckiego Instytutu Gospodarki (DIW), którzy specjalnie przygotowali seminarium na potrzeby projektu z udziałem ekspertów niemieckich,

♦> Hermann Buslei - badacz i ekspert systemu emerytalno-rentowego w Niemczech (DIW), uczestnik konferencji projektowej w Warszawie.

Realizatorzy projektu wszystkim wymienionym osobom składają podziękowania za doradztwo, wsparcie i cierpliwość. Realizatorzy rozumieją, że za wszelkie błędy i niejasności są w pełni odpowiedzialni. Ponadto ich poglądy i opinie nie muszą być koniecznie podzielane przez współpracujące instytucje.

Rozdział pierwszy

DEFINIOWANIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

Wprowadzenie

Niepełnosprawność jest zjawiskiem tak wielopostaciowym, różnorodnym i dynamicznym, że jej zdefiniowanie nastręcza zbyt dużych trudności, aby w jednoznaczny i prosty sposób można było to uczynić. Różne rodzaje niepełnosprawności i przyczyny, różna dotkliwość i okres trwania, odmienne konsekwencje społeczne i odmienne polityki wobec osób z niepełnosprawnością powodują, że zdefiniowanie zjawiska wymaga nieco szerszych rozważań, czemu poświęcony jest ten rozdział.

1. Teoretyczny opis niepełnosprawności

Niepełnosprawność - mimo że jest to zjawisko immanentnie towarzyszące ludzkości, kompleksowe rozważania teoretyczne na jej temat zapoczątkowane zostały dopiero w drugiej połowie XX wieku w USA (Bames, Mercer 2010). Wcześniej w ocenie niepełnosprawności dominowało wyłącznie podejście biologiczno--medyczne. Definicje niepełnosprawności odnosiły się więc do oceny odstępstw od „normalnej” budowy i „normalnego” funkcjonowania ludzkiego organizmu. Na tej podstawie lekarze oceniali wydolność/niewydolność organów i uszczerbek na zdrowiu oraz rokowali dalszy rozwój uszkodzeń u leczonych pacjentów.

Podejście biologiczno-medyczne interpretowane jest w naukach społecznych jako prowadzące do opresji (Abberley 1997). Opresja w tym przypadku¹ oznacza, że osoby z niepełnosprawnością poprzez swą ułomność czy niewydolność zmuszone są do podporządkowania się decyzjom innych, głównie lekarzy i pielęgniarzy, opiekunów, rodziny, urzędników itd. Obecnie opresja nie prowadzi do tego, do czego prowadziła na przykład w niektórych krajach w czasach faszyzmu, kiedy osoby niepełnosprawne były izolowane i eksterminowane. Dzisiaj jest to działanie bardzo

1

Niekiedy podnosi się fakt. że działania opresyjne wobec osób z niepełnosprawnością mają specyficzny charakter w porównaniu z działaniami wobec innych grup, np. wobec czarnoskórych czy wobec kobiet, ponieważ inny rodzaj opresji spośród jej klasycznych form: wyzysk, wykluczanie, bezsilność, kulturowy imperializm i przemoc (Young 1990) jest tu dominujący, a mianowicie przede wszystkim wykluczanie, bezsilność i kulturowy imperializm, a nie wyzysk i przemoc.