0065

fil

GNIEŹNIEŃSKI*:. 37. 38.

Spotkania z Prusakami są z obu stron w pokoju i ciszy. Mimo żywości poruszeń, łamańców żadnych, targariców i gwałtownych ruchów niedostrzeże. Samo męczeństwo wyrażone w chwili zagrożenia i rezygnacji, bez odrażającej zaciekłości, jakąby można było dla wrażenia wstrętu wyobrazić. Jest zamach, niema tłuszczy, niema więzów, niema broczącej się krwią siekaniny. Wszędzie świętego położenie wywyższone.

Żadnemu obrazowi niemożna zarzucić przeładowania, chociaż nie na jednym przybrane są dla obrazowości osoby; ani też niedostatku tam nawet, gdzie coś pominęły ; każdy przyzwoicie pełny. Budynki obyczajem sztuki owego wieku są objaśniawczym obrazowości znakiem. Co do osób, po większej części są wyniosłe, główne mianowicie rosłe; niższego rzędu mierne. Ciągła usilność mieszczenia głównej osoby po środku, zrządziła niejaką powtarzającą się jednostajność, monotonją kompozycji (mianowicie Mrów 11, 12, 13, 9, 8), co sprawia że i postawa głównej osoby biskupa mało się zmienia. Z tym wszystkim postawni ruch licznych osób jest stosowną do zdarzeń i wyraźną. Sławnik spokojnie syna do szkoły oddaje, a z żywą nagłością i rzutem na ołtarz go unosi, wzruszeniem przejęty N. 2. Postawą wydane są, troska N. 2; smutek N. 17, płacz N. 18; podziwianie N. 9, IG; spokojność duszy i przerażenie N. 14. Sądzę że wysokich zalet kompo-zycyi i rysunku, mimo uchybień jakiekolwiek dostrzedz się mogą, nikt nieodmówi i znajdzie je w utworze, który niemiał wzoru tylko dawną powieść i dworskiego pożycia swego czasu obyczaj.

31. Na szczegulną uwagę zasługuje, że wszystkie osoby są bez brody: sam Christus brody pozbawiony ^3S).

³⁸) Co tylko mówimy o drzwiach gnieźnieńskich, to wedle sztychu wygotowanego staraniem Edwarda Raczyńskiego. Do rozpoznania drobiazgowych szczegulów, on juz jest za zbyt małego wymiaru, a niejeden szczeguł mógł domysłem wymyślić. Jeden tylko pod łę-