0011101 djvu

W Krynicach ') dokoła zmarłego zbierają się rodzina i sąsiedzi, piją wódkę i jedzą chleb z solą. W Żabnie^a), jak się zbiorą na wyprowadziny, to niekiedy częstują piwem na dworze. W okolicach Zamościa i Hrubieszowa^:i) od chwili zapalenia przy zmarłym gromnicy i lampy, wódka musi być już w pogotowiu na stole, którą po kieliszku traktują każdego przychodzącego i odwiedzającego ciało zmarłego.

Koło Kodnia i Terespola^{1 2 3 4 5}), gdy zmarły leży na ławie w domu, odwiedzają ciało ludzie z całej wsi, aby się pomodlić za duszę nieboszczyka, przyczem dostają po małym kieliszku wódki. Koło Puchaczowa gotują na pogrzeb „kutię" z mlekiem i miodem i stawiają ją na misce blisko umarłego. Każdy z przychodzących zmówiwszy pacierz, kuti tej pokosztuje. Podobnie daje się dziadom jedzenie za duszę zmarłego. W okolicach Uszycy, na Podolu rosyjskiem⁶) po śmierci w domu kupuje się wódki, którą wraz z kołaczami lub chlebem stawia się na. stole lub ławie obok zmarłego. Przychodzących jeden z domowników uracza wódką i obdziela kołaczami, prosząc o modlitwę za duszę zmarłego „rabń Bożoho". W Czortowcu na Pokuciu^e), baby po ubraniu umarłego dostają wódki i odchodzą, a na ich miejsce przychodzą inne odwiedzić ciało, również klękając, żegnając się i pijąc wódkę, która zawsze stoi we flaszce na stole wraz z bochenkiem chleba na przekąskę. W Sniatyńskiem⁷) wszystkich odwiedzających nieboszczyka gości rodzina. Każdy z nich przyklęka, odmawia pacierze, poczem dostaje wódki i przegryza kiszonym ogórkiem (w zimie), albo świeżym czosnkiem. Dopóki nieboszczyk leży w chacie, musi być stół nakryty „skatertiju" t. zn. obrusem, aby i na tamtym świecie stał przed nim stół nakryty, jak na ziemi. Także wśród Hucułów⁸) spotyka się zwyczaj goszczenia przychodzących. Łotysze⁹) spraszają gości na godzinę przed pogrzebem i ugasz-

czają jadłem i napojem. Niekiedy częstują również pu drodze wszystkie napotkane osoby. U Serbów, w Bośni i Hercegowinie¹) umarłego odwiedzają sąsiedzi, wymieniają jego dobre zalety, poczem jedzą i piją „aby dusza zmarłego mogła spoczywać w spokoju". Słoweńcy⁸) także podają odwiedzającym chleb i napitek. W Bułgarji *) urządza się ucztę przy zmarłym. Zaraz po ułożeniu zwłok kobiety przystępują do przygotowania uczty pogrzebowej; gdy umarł mężczyzna, zabija się barana, gdy kobieta owcę. Każda z krewnych przynosi trochę mąki, soli, jarzyn, wina i t. p. Nim ktoś napije się wina, wylewa przed zwłokami kilka kropli na ziemię, przyczem mówi: „Bóg niech wybaczy grzechy N. N.“. Bardzo liczne przykłady ucztowania przy zwłokach podaje Sartori *) z obszaru niemieckiego, fińskiego i ludów / pierwotnych, przyczem należy zauważyć, żę zestawione przykłady nie zawsze ściśle dotyczą istotnie tylko częstowania odwiedzających, ale że mamy tu raczej już pewne formy stypy, a nadto zwyczaj ten wiąże się ściśle z czuwaniem nocnem. Ponieważ goszczenie odwiedzających odbywa się w Polsce wielokrotnie, dlatego zbieracze materjałów powinni przy zapisywaniu wiadomości etnograficznych, bardzo ściśle rozróżniać te różne momenty pogrzebowego jedzenia

§ 56. Czuwanie przy zwłokach.

Jak długo zwłoki znajdują się w domu, musi się przestrzegać całego szeregu przepisów, których celem uchronienie się przed zmarłym lub przed demonami, mającemi wówczas szczególną moc. Stąd powstał zwyczaj strzeżenia zwłok szczególnie w nocy przez cały czas, od ubrania trupa aż do ostatecznego pochowania. U ludów pierwotnych zwyczaj ten powszechny, a celem jego strzeżenie zwłok przed porwaniem przez złe duchy jak np. u Papuasów •') i wogóle w Australji^c). U Dajaków na Borneo⁷) siedzi koło

') Ztschr. f. oesterr. Vkunde. T. VI, s. 62.

=■) Lud. T. VIII, s. 349.

^J) Strausz, Die Bulgaren, s. 450.

*) Sartori, Die Speisung, s. 4—6.

■') Archiv fiir Religwiss. T. IV, s. 346.

^,;) Hastings, Encyclopaedia. T. IV, s. 418.

■) Archiv f. Religwiss. T. XVII. s. 594.

205

1

>) Wisła. T. IV, s. 98.

2

=) j. w. T. XVIII, s. 346.

3

^a) Wójcicki, Archiwum domowe, s. 440.

4

*) Kolberg, Chełmskie. T. I, s. 182,184.

5

) Zbiór wiad. antr. kraj. T. XII, s. 22łj,

6

'*) Kolberg, Pokucie. T. I, s. 215.

7

’) Mroczko, Sniatyńszczyzna, s. 78.

8

“) Szuchiewicz, Huculszczyzna. T. II, s. 269.

9

'■') Tetzner, Sławen, s. 160.