10859 SNB14101

ścić i taki wariant, że Hessen miał na myśli wartości humanistyczne zwane przez niektórych etyków wartościami duchowymi (H. Rickert).¹⁷1 te wartości nazwał obiektywnymi. Lecz słowo „obiektywny” nie jest stosowane do świata ducha czy duszy, bowiem wyglądałoby, że duch może zrealizować także wartości i nieobiektywne. Wśród wartości humanistycznych są wartości, które Józef Bańka nazywa: prostomyślnymi." Sąto-jak powiada twórca eutyffoniki — humanistyczne wartości chronione.¹’ Krótko mówiąc w filozofii tej możemy wyróżnić wartości materialne oraz duchowe. Gdyby ludzkość pogwałciła naczelne wartości ludzkie, wówczas przestałyby istnieć. Doszłoby do alienacji. W świecie wartości materialnych naczelną wartością jest wartość biologicznego rozmnażania, czyli zachowania gatunku, zaś w świecie duchowym wartością naczelną jest dobro. Te dwie pryncypialne wartości decydują o naszym ludzkim istnieniu. Gdyby na przykład w imię wygody życia ludzie przestali się rozmnażać, to gatunek ludzki z czasem by zaginął. Jednocześnie, gdyby człowiek totalnie zniszczył dobro, na przykład dopuściłby się totalnej zagłady, wówczas unicestwiłby sam siebie.²⁰ Inne pozostałe wartości z pewnością są cenne, lecz z racji ludzkiej egzystencji nie są one pryncypialne. Człowiek natomiast zmienia hierarchie tych wartości. Zatem należałoby zgodzić się na istnienie wartości materialnych (władza, zamożność, pieniądze) oraz wartości humanistycznych (resp. duchowych): dobro, przyjaźń, miłosierdzie, współczucie, godność.

Ani wartości materialne, ani duchowe nie są wieczne, ani ponadczasowe, ani uniwersalne czy obiektywne. Są po prostu człowiecze, ustanowione przez człowieka. Tej prawdy nikt nie może zakwestionować. Autor tej pracy zgadza się w zupełności z poglądem, iż wychowanie zdeterminowane jest światem wartości. Mechanizm tej determinacji jest ewidentny. W procesie zjawiska wychowania pojawiają się wartości materialne i duchowe. W poszczególnych epokach proporcje między tymi wartościami kształtowały się rozmaicie. Nadawano im różne preferencje i hierarchie.²¹

Spróbujmy prześledzić obecny stan rzeczy. Wydaje się, że w dobie nam obecnej w modelach wychowawczych dominuje styl wychowania komercjalnego. Oznacza to zachwianie proporcji między światem wartości materialnych i duchowych na korzyść wartości materialnych.²² Nie oznacza to oczywiście sytuacji, w której pedagodzy nawołują do gloryfikacji wartości materialnych. Lecz należy pamiętać, że dzisiaj wychowują nie tylko pedagodzy. W większym stopniu oddziaływają mass-media, przykład władzy oraz tak zwane „lobby społeczne”.

W każdym bądź razie obserwujemy obecnie na całym świecie w procesie wychowawczym eskalację wartości materialnych na rzecz uszczuplenia wartości duchowych.²¹ Jeżeli na przykład dziecko w dzień komunijny dokonuje „bilansu” zebranych prezentów i sumy pieniędzy, zebranych w tym dniu, to jest to ewidentny, żywy przykład przedkładania duchowej wartości sakramentu, jakim jest pierwsza komunia święta, względem uzyskanych prezentów czy sumy pieniędzy.

Jeżeli rodzice coraz kosztowniej ubierają dzieci do pierwszej komunii świętej za kwotę wielu milionów złotych, to w świetle tych zabiegów wyłania się pytanie o istotę tego sakramentu i jej aspekt wychowawczy. Przybywa nam lawinowo egzemplifikacji, kiedy sfera materialna „przekrzykuje" sferę wartości duchowych. Jest to trend ogólnoświatowy, z tego też względu wysoce niepokojący. Dodajmy jeszcze: bardziej awychowaw-czy, a czasami i amoralny. Lecz nie widać przejawów, które hamowałyby ten niekorzystny proces. Wprawdzie pojawiają się apele, aby oprzeć wychowanie na wartościach humanistycznych (duchowych), ludzkich, lecz globalnie w skali świata nie widać, aby ta opcja brała górę nad wartościami materialnymi. Apele moralne papieża Jana Pawła II są znakomitą lekcją wychowania opartą na wartościach duchowych, lecz nie widać, aby ludzkość respektowała ten wizerunek wychowania. Dewizą życia staje się pieniądz, władza, rozgłos lub sława. Bardziej ludzie oceniają się na podstawie tego co posiadają, niż tego, co reprezentują swoją osobowością. Dobroci czy'szlachetności wprost nie widać. Za to willę czy okazały samochód dostrzec może każdy. Maniakalna skłonność do posiadania za każdą cenę stała się podstawą ruiny wychowawczej.^2< Statystyki policyjne całego świata w dziedzinie zjawisk mordu, zysku czy grabieży na tle posiadania są przerażające. Lecz niestety skłonność posiadania materialnego stała się dzisiaj obsesyjna. Zatem apel niektórych pedagogów, aby wychowanie oprzeć na wartościach duchowych, powinien zostać doprecyzowany. Chodzi bowiem nade wszystko o wartości humanistyczne, duchowe, a następnie o wartości materialne równie ważne w życiu człowieka. Tak więc apele niektórych pedagogów o wychowanie dla wartości, bezsprzecznie są cenne, lecz powinny być wyraziście zredagowane - o jakie wartości chodzi: materialne czy też duchowe. Bądź też jedne i drugie jednocześnie. Mówienie o wartościach uniwersalnych, ponadczasowych, nadrzędnych w procesie wychowania jest zwykłą demagogią. W zasadzie chodzi w wychowaniu o preferencje dla wartości humanistycznych.

57