11476 Obraz9 (69)

I

Tabele II

Substancje zapachowe pochodzenie roślinnego

Nazwa olejku	Wydajnold z roślin m _	Główna składniki	Metoda otrzymywanie
Anyżowy	1,3-6,0	80-951 anatól	deatylacie z parg wodng nasion rośliny P/mpJneJJś enalum
Cynamonowy	0.3-1,0	73-90% aldehyd cynamonowy	destylacja z parg wodng liści i kory drzewa Chinmmonum caaali
Cytrynowy	0,1-0,4	901 D-llnonan 6% cytral	wyciskanie skórek lub całych owoców cytryn
Eukaliptusowy	© hi 1 W	cyneol, pinen, kamfen	daatylacja z parg wodng Świeżych liści krzewów eukaliptusowych
	16-19
Goździkowy	(w przeliczeniu na wysuszona P4ki)	78-92% eugenol	destylacja z parg wodng pgków (lab łodyg i azypulek) drzewa goździkowego
Jałowcowy	0,2-1,5	pinen, kamfsn, borneol, terpineol	daatylacja z parg wodng jagód jałowca
Lawendowy	0,3-1,6	30-60% octan linelilla	destylacja z parg wodng kwiatów lawendy lekarskiej
Miętowy			destylacja z parg wodng mięty
			pieprzowej
Różany	0,1-0,2	geraniol, alkohol fenyloetylowy	destylacja z perg wodng kwiatów róży lub ekstrakcja eterem lub maceracje
Szałwiowy	i,3-2,3	aelwen, pinen, kamfen, borneol	destylacja z parg wodng ziela azalwi lekarskiej

- przez oatryfikocjo kwauow tłuszczowych glicerynę.

Odbarwianie m m celu rozjaśnienie olejów. Przeprowadza alf je metodg edoorpcyjng przez zatrzymywanie aubatanojl barwnych na rozwiniętej powierzchni.atalego adaorbenta, którym mota być wogiel a-ktywny lub ziemia odbarwiajgoa.

Oezodoryzaoja olejów, ożyli odwonlenie, polega na uau-nigclu akladników zapachowych 1 aubatanojl pogarszajgoyoh amak (ketony, aldehydy). Usunięcia tych aubatanojl przeprowadza alf przez ich oddeaty-lowanie z parg wodng, pod zmniejazonym olśnieniem, w temp. ok. 130°C.

Rafinacjo olejów przeznaczonych do celów taahnloznych przeprowadza alf otaaam za pomoeg kwaau siarkowego, który uauwa białka oraz substen-oje śluzowate i Żywiczna,

Przemysłowe zaatoaowanla olejów roślinnych

W Polace dominującymi aurowcami olejowymi ag rzepak i rzepik. Uprawy te ag najlepiej doatoaowane do neazyoh warunków glebowo-klimatycznych. Skład chemiczny oleju rzepakowego otrzymywanego' ze atarazych odmian rzepaku wyraźnie odbiega jednak od akladu Innych olejów roślinnych, przede wazyatklm ze wzglfdu na dutg zawartość kwaau arukowego CH_a(ch₂),CM=CH<CH_a)_1łcOOH, którego obecność pogarazaka wartość odtywczg tego oleju. Obecnie wyalawa alg w Polace tzw. rzepak bezerukowy.

Wiele z omawianych tu olejów roślinnych to oleje jadalne, przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji i atanowigee ważne aurowce dla przeoratu apotywczego, np. olej akonecznlkowy, sojowy, oliwkowy, sezamowy i arachidowy. Niektóre oleje, np. rzepakowy, po utwardzeniu elutg do produkcji tluezczów atałych, m.in. margaryny. Oleje lniany i konopny, dzigki właściwościom achngcym, wykorzystuje alg w przemyśle farb i lakierów jako substancje blonotworcze. Oleje arachidowy, konopny, lniany, makowy 1 rzepakowy stosowane ag w przemyśle mydlerekim Ł kosmetycznym. Oleje lniany 1 rycynowy etoaowene eg ponadto do wyrobu farmaceutyków. Oleje wykorzystuje alg we wszystkich gałęziach przemysłu jako smary i substancje pomocnicza.

2.1.5. Rośliny jako Źródło olejków eterycznych, garbników, barwników i środków leczniczych

2.1.5.1. Olejki eteryczne

Olejki eteryczne eg to substancje zapachowe o znacznej lotności, o'konsystencji oleju, otrzymywane z surowców roślinnych. Pod względem chemicznym eg to mieszaniny różnych zwigzków organicznych i alkoholi, fenoli, aldehydów, ketonów, estrów, terpenów 1 ln., nie zewie-

rejg natomiast tluezczów. Występuję w kwiatach, liściach, łodygach, korzeniach, kłgozach, owocach i nasionach roalin dziko roeagcyoh oraz ho-I dowlanych (tab. 11). Produkty zapachowe z roślin otrzyanje się kilkoma metodami. Wzory niektórych zwigzków chemicznych ataaowigcycb podstawowa | składniki poszczególnych olejków eterycznych przedstawiooo na rys. 14. | Sg to substancja nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalna zaa w alKoeo-I la, eterze i wielu innych rozpuszczalnikach chemicznych.

1. Destylacje z parę wodng. Jest to jedna >z najczęściej atosowseych metod otrzymywanie olejków eterycznych. Nożne jg wykorzystać, gdy aao-stancja zapachowa wydzielana z surowca roślinnego nie jest *wretiiwa na działanie pary wodnej i podwyższonej temperatury. Destylacji poddaje aig części roślin (kwiaty, liścia, łodygi, pnie) lub tez cała rośliny, przy | czym najczęściej używa się roślin świętych, e tylko w pewnych wypadkach suszonych. Często przed destylację rośliny rozdrabnia aig, łodygi, j liście i świeże korzeni# kraje się na krajalnicach. Wysuszam# rosimy

71

76