13270 skanuj0016 (225)

6. Wartości przyrodnicze Polski - stan, zagrożenia i ochrona

226

urodzajne, należą do IV lub V klasy bonitacyjnej i zaliczane są do kompleksu gleb żytnio-ziemniaczanych oraz żytnio-łubinowych.

Mady rzeczne Mady rzeczne: właściwe, próchniczne i brunatne wykształciły się w dolinach rzecznych na aluwiach o różnorodnym składzie mineralnym i organicznym. Zajmują ok. 5% powierzchni kraju. Ich największe kompleksy występują na Żuławach Wiślanych, a ponadto w dolinie Odry, Warty, Sanu. Powstają najczęściej z osadów nanoszonych przez wylewające okresowo rzeki, jedynie mady rzeczne brunatne tworzą się w miejscach wyżej położonych, nie podlegających stałym zalewom. Są to gleby wieloczłonowe, związane z warstwowym układem materiałów glebowych, bardzo żyzne i wykorzystywane do intensywnej produkcji rolnej.

Gleby Gleby hydrogeniczne, do których należą gleby opadoglejowe i gruntowoglejo-hydrogeniczne _we oraz gleby bagienne reprezentowane przez gleby mułowe, murszowe i czarne ziemie, pokrywają ok. 11% powierzchni kraju. Występują one wyspowo, najczęściej przy zagłębieniach bezodpływowych oraz u podnóży dolin rzecznych. Powstają na terenach podmokłych w wyniku gromadzenia się szczątków roślinności bagiennej w warunkach bezdenowych, spowodowanych silnym nawilgoceniem gruntu. Odznaczają się nagromadzeniem substancji organicznych. Gleby bagienne (9%) traktowane są jako gleby słabe i nieurodzajne. Największe ich kompleksy występują nad Notecią, Wartą, Wieprzem, w okolicach rzeki Biebrzy i Narwi na Polesiu Lubelskim, a ponadto na Wyżynie Lubelskiej, Krakowsko-Częstochowskiej, Kielecko-Sandomierskiej. Czarne ziemie (1—2%) to gleby żyzne, urodzajne, z dużą zawartością próchnicy. Występują w okolicach Wrocławia, Szamotuł i Grójca oraz na Kujawach i w Wielkopolsce.

Czamoziemy Czarnoziemy, zajmujące ok. 1% powierzchni Polski, zaliczane są do gleb najwyższej jakości i bardzo żyznych, głównie dzięki dużej zawartości próchnicy, której poziom osiąga miąższość nawet ISO cm. Czarnoziemy rozwinęły się pierwotnie pod roślinnością stepową, najczęściej na podłożu lessowym. Występują na Wyżynie Lubelskiej, w Kotlinie Sandomierskiej, w południowej części Wyżyny Kielecko--Sandomierskiej (w okolicach Sandomierza i Proszowic).

Rędziny Podobną powierzchnię w kraju zajmują rędziny, urodzajne gleby litogeniczne, powstałe ze zwietrzenia skał wapiennych lub gipsowych, zawierające zatem dużo wapnia. Występują głównie na wyżynach: Lubelskiej, Krakowsko-Częstochowskiej, Śląskiej, a także w Niecce Nidy i na Polesiu Lubelskim.

Pozostałe typy gleb w Polsce to gleby górskie (Karpaty, Sudety), gleby początkowego stadium rozwoju, niemające wykształconego profilu glebowego (głównie w górach, na piaskach wydmowych i na terenach rekultywowanych) oraz gleby zdegradowane przez człowieka (aglomeracje miejskie, okręgi przemysłowe).

Pod względem przydatności rolniczej, czyli tzw. bonitacji, największy obszar w Polsce zajmują gleby średnie (40%). Gleby najlepsze i bardzo dobre pokrywają tylko 3,5% powierzchni naszego kraju, gleby dobre 23,5% i niemal tyle samo gleby słabe, natomiast gleby złe ok. 11% powierzchni kraju.