13527 ZESZYT ĆWICZEŃ NIE RAZEM CZY OSOBNO (02)

Pisownia nie opiera się na zasadzie konwencjonalnej i wymaga podstawowej wiedzy teoretycznej dotyczącej części mowy. Zasady pisowni łącznej i rozdzielnej należą do najtrudniejszych w polskiej ortografii. Najwięcej problemów do niedawna sprawiała pisownia nie z imiesłowami przymiotnikowymi, gdyż to samo słowo raz pisane było łącznie, a innym razem rozdzielnie w zależności od znaczenia imiesłowu: czasownikowego bądź przymiotnikowego, np.

nieoceniony fachowiec - nie oceniony zeszyt, nierozgarnięty człowiek - nie rozgarnięty stóg siana.

W 1998 roku Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN wprowadziła łączną pisownię nie z imiesłowami przymiotnikowymi - czynnymi i biernymi niezależnie od ich znaczenia. Rozdzielną pisownię imiesłowów użytych czasownikowo uznano jednak nadal za dopuszczalną. Nowością w polskiej ortografii, dotyczącą pisowni nie, jest również wprowadzenie łącznej pisowni wyrazu nieopodal. Opowiedziano się natomiast za rozdzielną pisownią czasownika nie dostawać - bez względu na znaczenie.

W Zeszycie ćwiczeń zastosowano termin: imiesłowy przysłówkowe bierne (znane również z podręczników jako nieosobowe formy czasownika zakończone na -no, -to). Klasyfikacja taka występuje w pracach prof. Jana Tokarskiego {Fleksja polska, Warszawa 1978) i prof. Stanisława Gajdy {Lingwistyczne podstawy logopedii, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki pod red. T. Gałkowskiego i G. Jastrzębowskiej, Opole 1999). Jest ona bardzo czytelna i przejrzysta, gdyż likwiduje niepotrzebne podziały i z pewnością ułatwi uczniom rozumienie kategorii gramatycznych.

W przyswojeniu materiału opartego na kryterium konwencjonalnym konieczne jest przede wszystkim pamięciowe opanowanie poprawnych wzorców i reguł rządzących tymi zapisami. Po przedstawieniu każdej reguły zaproponowano wiele różnorodnych ćwiczeń, mających na celu doprowadzenie do automatyzacji zapisu wyrazów z trudnością ortograficzną. Zestawy ćwiczeń zawarte w tym zbiorze należy wykonywać po kolei, gdyż została tu uwzględniona zasada stopniowania trudności, niezwykle ważna dla uczniów z dysortografią. W razie wątpliwości trzeba odwołać się do odpowiedniej reguły i ponownie zapoznać się z przykładami i wyjątkami.

W zbiorze tym znajdują się ćwiczenia szczególnie przydatne w utrwalaniu zapisu wyrazów, których pisownia oparta jest na zasadzie konwencjonalnej. Należą do nich m. in. ćwiczenia angażujące pamięć wzrokową, które odgrywają pierwszoplanową rolę w nauczaniu pisowni. Inne ćwiczenia wykorzystują zestawienia synonimów, które utrwalają pisownię wyrazów i jednocześnie wzbogacają czynny słownik ucznia. Wiele zadań (szczególnie w rozdziale III) opiera się na metodzie pisania z pamięci. Wyobrażenia wizualne, słuchowe i kinestetyczne, które powstają w trakcie pisania z pamięci, korzystnie wpływają na rozwijanie spostrzegawczości, uwagi i świadomości ortograficznej i sprzyjają wyrabianiu nawyku ortograficznego pisania. W szerokim zakresie wykorzystano również metodę dotyczącą tworzenia i utrwalania obrazów wzrokowych wyrazów „oczami wyobraźni”, opracowaną i wprowadzoną przez Zdzisławę Saduś, autorkę zestawu Zeszytów ćwiczeń do nauki ortografii {Zeszyt 1 - ó-u; Zeszyt 2 - rz-ż; Zeszyt 3 - ch-h; Zeszyt 4 - ą-ę. Wydawnictwo Oświatowe Promyk, Opole). W nauce ortografii istotna jest umiejętność przeprowadzania samokontroli napisanych wyrazów, gdyż przyczynia się ona do doskonalenia percepcji i pamięci wzrokowej.

Ćwiczenia w stosowaniu reguł ortograficznych nie tylko przyspieszają proces nabywania umiejętności i nawyków w zakresie ortografii, ale służą również jako środek kontrolujący osiągnięcia w opanowaniu prawidłowej pisowni, co zostało wykorzystane w ostatniej części rozdziału III, gdzie zamieszczono ćwiczenia sprawdzające. Aby uczeń mógł sprawdzić, czy wszystkie ćwiczenia wykonał poprawnie, na końcu zbioru zamieszczono rozwiązania.

2