14168 P5050092

Walka ftsa z czapla, Musćes d’art et d’histoire w Genewie f₀ uzeuni

II. 7.

Jan fyt albo jego pracownia, Walka psa z czaplą, fot. wg repr. w katalogu a PaJats des Beaux Arts, Bruxelles, 19-21 II 1957

Ik;t -_{est vv}i_ęc powodów częstego malowania walki czaplopodobncgo ijsein: 1 - odwołanie do nobilitującego, bo najwyższej rangi połowa-^a ^kolami, 2 — pociągający dramatyzm walki w pięknej scenerii letnie-i ,ir,hr izu oraz 3 — ukryte treści metaforyczne. Podkreślmy nadto atrak-

t/o Kra)^{uuiw    7    7    7}

ryjność wizualną kompozycji: ciemniejsza, z ziemią związana figura psa w wy-silonvm skręcie i unoszący się lekko nad nim jasny ptak o rozłożonych, lśniących skrzydłach — to jakby figura serpentinata utworzona z dwojga tancerzy w klasycznym pas de deux.

Zaginiony obraz Schultza pochodzi zapewne ze zbiorów gdańszczanina Jakuba Kobruna, przekazanych muzeum gdańskiemu w 1814 r. i określonego tam początkowo jako obraz flamandzki. Przypisał go Schułtzowi H. F. Secker w 1915 r.²⁶ Zestawiając z sygnowanymi dziełem Schultza Polowanie na kaczki stwierdził jednoznaczne analogie w układzie przestrzennym krajobrazu, w sposobie kładzenia farby i ogólnej dyspozycji kolorów. Atrv-bucję tę potwierdził autor notatki w „Cicerone”²⁷. Obraz Polowanie na kaczki ma w sygnaturze zatarte dwie ostatnie cyfry daty, Andrzej Ryszkiewicz²*, podobnie jak Secker, datuje go na czas „po 1660”. Krystyna Górecka-Pe-trajtis odczytuje datę jako rok 1649²⁹, natomiast odrysowana w starym katalogu zbiorów w Schwerinie (skąd obraz przywieziono do Gdańska) sygnatura Schultza z datą pozwoliła mi odczytać ją jako rok 1658³⁰. Obraz Schultza Walka bąka ze spanielem wydaje się istotnie podobnie malowany do tego z 1658 r., ale ponieważ niderlandzkie obrazy walk czapli z psami powszechnie występują od drugiej połowy lat sześćdziesiątych do końca lat siedemdziesiątych nie wydaje się możliwe, by Schultz namalował obraz wcześniej niż w drugiej połowie lat sześćdziesiątych XVII wieku.

Schultz wzorował się albo na którymś z trzech wspomnianych obrazów flamandzkich, albo posłużył się ryciną, która być może istnieje. Tak jak Flamandzi, Schultz namalował bąka w miejsce czapli oraz swojski brzeg jeziora z trzcinami, kaczką i głową psa, nie zaś właściwy Hondiusowi italia-nizujący pejzaż z architektonicznymi reliktami. To oczywiste pokrewieństwo motywów, układu i sposobu malowania obrazu Schultza z dziełami flamandzkimi — jakby nieprecyzyjne by4o ich datowanie i atrybucje — umacnia mnie we wcześniej wyrażonym przekonaniu³¹ o większym oddziaływa-

²⁶    H. F. Secker, Neuerweibungen des Stadtmuseums Danzig 1915/1916, 2. Verwaltungsbe-richt, Leipzig 1916, s. 6.

²⁷    Cicerone, 7, 1915, s. 283.

²⁸    A. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Manieryzm, barok, Warszawa 1971, s. 367.

²⁹    Aurea Porta, kat. wyst., t. 2, Gdaiisk 1997, poz V/70.

⁵⁰    Reschreibmdes Verzeichnis der Werke alterer Meister in der Grossherzoglichen Gemdtde-Gallerie zv Schwerin, Schwerin 1882, s. 579. Za przesłanie mi kserokopii odnos'nych stron tej publikacji dziękuję pani dr Kristinie Hegner z Staatliches Museum w Schwerinie.

⁵¹    Echoes of Netherlandish Studies in the Painting ot' Daniel Schultz (w druku i.