156

156 PKOBI.F.MATYKA PHYSIS. BYTU 1 KOSMOSU

choma. W każdym bowiem momencie, na jakie można podzielić czas lotu, strzała zajmuje to samo miejsce: to jednak, co zajmuje identyczne miejsce, znajduje się w stanie spoczynku: tak więc strzała, będąc w stanie spoczynku w każdym z. momentów, jest także w spoczynku w ich całości.

„Trzeci argument powiada, że mianowicie wypuszczona strzała stoi

w miejscu. Wynika to z supozycji, że czas składa się z szeregu «teraz». Jeżeli się tego nie założy, wniosek nie wyniknie. [...]. Rozumowanie Zenona jest błędne; twierdzi on mianowicie, że skoro wszystko albo zawsze znajduje się w stanie spoczynku, albo w ruchu, i że jest w spoczynku. gdy zajmuje równą sobie przestrzeń, a to, co jest w ruchu, znajduje się zaw^rsze w jakimś «teraz», wobec tego strzała wypuszczona z łuku stoi w miejscu"¹.

„Wydaje się. że argument Zenona, wychodząc z założenia, że to wszystko, co zajmuje przestrzeń równą sobie, albo jest w ruchu, albo jest w stanie spoczynku, że nic nic porusza się w jednym momencie, i że to, co się porusza, zajmuje zawsze w każdym momencie przestrzeń równą sobie, przebiega w ten sposób: Lecąca str/ała w każdym momencie zajmuje przestrzeń równą sobie i tak jest przez cały czas jej lotu. To jednak, co w jakimś momencie zajmuje przestrzeń rówmą sobie, nie porusza się, ponieważ nic nie porusza się w jednym momencie. A więc lecąca strzała, jak długo jest w ruchu, nie porusza się przez cały czas swego lotu”².

Prawdopodobnie piątym argumentem³ jest argument zawarty

Czwarty argument, nazwany «stadioncm». dowodzi natomiast, że względna jest prędkość, a w'ięc względny jest sam ruch, którego prędkość jest istotną właściwością. Dowód względności wyklucza obiektywność, a więc i realność ruchu⁴.

we fragmencie 4. w którym czytamy:

..To, co się porusza, nie porusza się ani w miejscu, w którym jest. ani w miejscu, w którym nic jest”⁵

Nie porusza się w miejscu, w którym jest. ponieważ jeżeli jest w miejscu, w którym się znajduje, jest nieruchome: nic porusza się w miejscu, w którym nie jest, ponieważ go tam nic ma; ruch zatem jest niemożliwy.

3. Dialektyczne argumenty przeciw wielości

Podobną metodę zastosował Zenon do wykazania niemożliwości tego. że byt jest wieloraki, to znaczy, że istnieje wielość bytów⁶. Główne argumenty miały wykazać, że do zaistnienia wielości potrzebnych jest wiele jednostek (wielość jest przecież wielością jednostek). Argument jednak wykazuje, że takie jednostki (mimo że powszechne doświadczenie zdaje się o nich świadczyć) są nie do pomyślenia, gdyż ich przyjęcie prowadzi do nieprzezwyciężalnych sprzeczności. A więc są absurdalne i dlatego nie mogą istnieć.

Sens tego argumentu dobrze ukazuje następujące starożytne świadectwo:

„Zenon z Elci polemizując z tymi. którzy ośmieszali naukę jego mistrza Parmenidesa, według której byt jest jeden, i podejmując jej obronę, usiłuje dowieść, że jest niemożliwe, aby wielość istniała rzeczywiście. Jeżeli bowiem rzeczywiście istnieje wielość - powiada - to skoro stanowi ją wielość jednostek, jest konieczne, aby istniały owe liczne jednostki, z których właśnie wielość jest utworzona. Jeśli się więc dowiedzie, że jest niemożliwe, aby istniało wiele jednostek, to w sposób oczywisty okaże się niemożliwe istnienie wielości, ponieważ wielość tworzą jednostki. Jeżeli jest niemożliwe, aby istniała wielość, i jeżeli - z drugiej strony - konieczne

1

' Arystoteles, Fizyka Z 9,239 b 30 nn. (= Dicls-Kranz. 28 A 27); K. Leśniak.

2

* Simplikios. In Arist. Phys.. 1015, 19 nn. Inne teksty i ich interpretacje zob. w; Zeller-Realc. s. 383 nn.

3

Por. H. D. P. Lee. Zeno of Flea. Cambridge 1936 (2 wyd. 1%7). s. 42 i 66.

¹ Wielu badaczy nic traktuje lego argumentu za argument niezależny, a jedynie 2a odmianę argumentu trzeciego. Zobacz jednak także Ppifanius/, Adv. haeres.. III,

4

'* Zob. teksty i interpretacje ^w: Zcller-Reale. s. 391 nn.

5

w: Diels. Doxographi Gratci. s. 590.20.

6

¹⁷ Szczegółowe przedstawienie argumentów i przegląd różnych interpretacji zob. Zetler-Rcale. s. 354-375.