16126 skanowanie0007

detektywistyczną, oglądać starych mistrzów malarstwa czy widowisko telewizyjne; styl życia kulturalnego tych ludzi jest «otwarty» do tego stopnia, że staje się dziurawy. -Prawdziwa sztuka współzawodniczy z kiczem, poważne idee współzawodniczą z komercyjnymi formułkami — cała przewaga leży tylko po jednej stronie.”

Stanowisko Macdonalda, aczkolwiek skrajne (tłumaczy on na przykład angielski termin mass culture na niemiecki wyraz Kitsch, uważając te dwa pojęcia za synonimy), nie jest bynajmniej odosobnione. Bernard Rosenberg, wydawca najpoważniejszej antologii tekstów na tematy kultury masowej pt. Mass Culture — the Popular Arts in America, pisze w przedmowie do tego wydawnictwa:

„Nie ulega wątpliwości, że środki masowego przekazu stanowią poważne zagrożenie dla autonomii człowieka. Świadomość, że mogą one przynosić także maleńkie skrawki wolności, czyni jedynie tę złą sytuację omal że beznadzieją. Żadna forma artystyczna, żaden system naukowy lub etyczny nie jest na tyle silny, aby wytrzymać ciśnienie wulgaryzacji. Rodzaj kulturalnej alchemii rozmienia je wszystkie na drobną monetę. Nigdy dotąd święte i grzeszne, odkrywcze i wtórne, wzniosłe i przyziemne nie były tak dokładnie wymieszane, że stają się niemożliwe do odróżnienia” (Bernard Rosenberg, Mass Culture in America, w tomie Mass Culture).

Wobec inwazji „kultury masowej” można w dotychczasowym piśmiennictwie wyróżnić trzy główne stanowiska.

Pierwszym z nich jest zaprezentowane przed chwilą stanowisko określane najczęściej jako akademickie. Charakteryzuje je niechęć do produktów tej kultury, dyktowana przez przeświadczenie

0    ich miałkości, wulgarności, niższości artystycznej

1    myślowej. Zwolennicy tęgo poglądu uważają, że z kulturą tą należy walczyć, przeciwstawiać jej świat wartości autentycznych, a więc, w myśl sugestii Macdonalda, przeciwstawiać Tołstoja powieści kryminalnej, a koncert symfoniczny widowisku telewizyjnemu.

Tego aktywnego bądź co bądź stanowiska, nie podziela, a przynajmniej nie podzielała przez długi czas, awangarda artystyczna czy też tzw. sztuka nowoczesna, której pogląd na kulturę masową był poglądem negatywnym, polegającym na całkowitym jej ignorowaniu. Idąc swoją własną ścieżką artyści i teoretycy awangardy zachowywali wobec zjawiska kultury masowej całkowitą obojętność, być może dlatego, że sami nie władając umysłami i wyobraźnią szerokich warstw odbiorców, nie czuli się przez nią zagrożeni w tym stopniu, co akademicy. Jednakże — czego nie można nie dostrzegać — w ramach twórczości awangardowej już od lat dwudziestych, a może i wcześniej (na przykład w wierszach Apollinaire’a czy Rimbauda) odnajdziemy pewne rysy sympatii, a może rozbawienia, takimi przejawami kultury masowej, jak na przykład kino, brukowa powieść kryminalna lub melodramat. Ten proces, zapoczątkowany dość wcześnie, znalazł dalszą kontynuację w twórczości surrealistów, zachwyconych wulgarną naiwnością kiczu, a w latach ostatnich w sztuce pop--artu, identyfikującej się w sposób przewrotny z komercyjnymi produktami kultury masowej (np. z komiksem).

Trzecim wreszcie stanowiskiem, dającym się wyróżnić w dotychczasowej dyskusji o kulturze masowej, jest stanowisko określane jako „liberalne”, z tej głównie racji, że nosicielami jego są przeważnie autorzy wywodzący się z liberalnych kół pisarzy i krytyków amerykańskich. Stanowisko to zresztą wydaje się być obecnie dominującym, zarówno w Ameryce, jak i w Europie. Jego rzeczników spotkać można wśród krytyków filmowych

171