17214 img385 (6)

Oto futhark „pochyły”:

14    15    16

T N

Ryc. 5 Młodszy futhark: runy szwedzko-norweskie lub krótkogałęziste.

R

sensowny. Powstało wiele liter i odpowiadających im dźwięków we wczesnym nordyckim, dla których nie ma odpowiedniego runu. Nie ma na przykład p, d czy g ani żadnego runu - samogłoski dla e czy o. Dla kontrastu, istnieją dwa runy dla bardzo podobnej wymowy a (rozróżniane jako a i ą) oraz dwa typy runu r (r, R). W konsekwencji, wymowa runiczna w czasach wikingów nie jest dobrze poznana.

Jeżeli chcielibyście uczcić pamięć króla (który w klasycznym staronordyckim brzmi konungr), musielibyście napisać tytuł kunukr lub kunukR (z n ominiętym przed g i k użytym w miejsce nieistniejącego runu g). Słowo dróttinn, „książę, lord”, musiało być przedstawiane jako trutin. Człowiek zwany Ofeigr przedstawiłby się na swym kamieniu nagrobnym jako ufaikR. Jeżeli ktoś był zabity pod Uppsalą, jego epitafium musiałoby powiedzieć, że stało się to pod ubsalum.

Mówi się, że cudzoziemcy piszą lepiej niż wymawiają; tymczasem wikingowie potrzebowali mniej więcej kilku stuleci nim zrozumieli, że ich system pisania wymaga poprawek, i że w tym celu pismo potrzebowało zmiany i rozwoju. Pomogła jedna zmiana brzmienia. Nazwę runu ąss zmieniono na óss. Stąd run nr 4 mógł służyć za o. Utworzono nowe runy samogłoskowe, \ do as i | dla e. Później wymyślono nowe runy spółgłoskowe do przedstawiania spółgłosek/), d ig. Te powstały przez dodanie kropek do istniejących form runicznych; kropkowane k f dało g, kropkowane t T dało d i, odwracając wzór, kropkowane b | dało p. Wtedy też zaczęto używać w Skandynawii alfabetu łacińskiego; jako pierwszy pojawił się w Danii na monetach króla Swena Widłobrodego, który panował około 985-1014. Alfabet łaciński miał coraz większy wpływ na runy. Wymyślono nowe znaki w celu dopasowania do liter łacińskich, które dotąd nie posiadały runicznych odpowiedników, bo po prostu średniowieczny nordycki nie potrzebował ich. Tak więc, pojawiły się runy dlag, x, z i porządek futharku został zastąpiony przez porządek alfabetu. Ale w tych czasach runy okres rozkwitu miały już za sobą.

Nawet jeśli poznamy litery futharku ze wszystkich okresów, ciągle w systemie pisania pozostają wątpliwości, które wymagają wytłumaczenia. Na przykład, runy mogą być związywane. Dwie, trzy, a nawet więcej liter mogło być łączonych, prawdopodobnie, aby zaoszczędzić miejsca lub poprawić układ tekstu. Takie przewiązania są nazywane związanymi runami. Zamiast wycinania ga, mistrz runiczny może związać dwie )f, przepisywane jako ga. Zamiast aR mógł dać i, aR. Angielski mistrz runów, pisząc słowo „pomoc”, mógł zacząć je NT. » ^{h e} 1”.

Rozpoznajemy i inne osobliwości w pisaniu. Podwójne spółgłoski są zwykle prezentowane jako pojedyncze (w każdym razie poza Anglią), przy czym zachodzi to nawet, kiedy ta sama spółgłoska występuje na końcu jednego słowa i na początku następnego. Widzieliśmy napis na naszyjniku z Pietroassa, wihailag, i zaznaczyliśmy,