18113 strony92 93

Druga odmiana tej teorii uwzględnia znaczenie podziału administracyjnego, tzn. jest oparta na zasadzie administracyjnej. Najkorzystniejszym rozwiązaniem, według tej zasady, .jest podporządkowanie wszystkich sześciu ośrodków związanych z każdym sześciokątem tylko jednemu ośrodkowi administracyjnemu (targowemu).

Wymienione wyżej zasady modyfikują system ośrodków centralnych. Rzeczywisty układ ośrodków jest jednak wypadkową działania tych trzech zasad (rynkowej, komunikacyjnej, administracyjnej).

Teoria ośrodków centralnych uwzględnia działanie dwóch sił odnoszących się do oczekiwanego zachowania się sprzedawców i odbiorców i stwierdza, że układy lokalizacyjne różnych typów są rezultatem działania tych dwóch sił. Jedna z tych sił wynika z dążenia konsumentów do minimalnych wydatków (czasu i pieniędzy na transport). Drugą z sił jest dążenie producentów usług do maksymalnych obrotów i zysków. To dążenie realizuje się przy posiadaniu największej liczby klientów (tj. możliwie największego obszaru obsługi). Te dwie siły działają w przeciwnych kierunkach, a układ rozmieszczenia danego typu usług jest wynikiem kompromisu pomiędzy tymi siłami [McCarty, Lindberg 1969]. Sytuację tę ilustruje rysunek 19.

Występowanie określonych rodzajów powiązań (np. dojazdów do usług, szkół) jest wyrazem wzajemnego oddziaływania węzła (miasta np. powiatowego) i otaczającego go zaplecza. Funkcjonowanie różnych układów powiązań jest uwarunkowane możliwością wyboru miejsc realizacji usług przez konsumentów. W związku z tym można wyróżnić usługi swobodne i wymuszone [Maik 1976].

Usługi swobodne (niewymuszone) powstają w wyniku swobodnego wyboru miejsc realizacji usług. Do usług swobodnych należą m.in.: usługi naprawcze (renowacyjne), usługi dystrybucyjne (handel, gastronomia, instytucje fmansowo-ubezpieczeniowe), usługi oświatowo-kulturalne (placówki nauki pozaszkolnej, kina, a także większość szkół ponadpodstawowych) i usługi

pozaszkolnej, kina, a także większość szkół ponadpodstawowych) i usługi rekreacyjne (usługi turystyczne, część usług medycznych - gabinety prywatne). Część usług swobodnych, ze względu na wysoki próg rentowności, wymaga znacznej liczby konsumentów. Granice obsługi rynku usług konsumpcyjnych są określone liczbą konsumentów oraz skłonnością do podejmowania przez nich podróży w celu nabycia tych usług. Dlatego swobodne usługi typu konsumpcyjnego są zlokalizowane najczęściej w dużych miastach.

7. wiele zakładów 2.minimalizacja długości podróży 3:niska przeciętna wartość sprzedaży na 1 zakład

Imało zakładów

2.    duży obszar rynkowy

3.    wysoka przeciętna wartość sprzedaży na 1 zakład

Rys. 19. Obszar rozmieszczenia usług (strefa kompromisu) w układzie działania sił

konsumentów i producentów

źródło: McCarty, Lindberg 1969, s. 154

Usługi produkcyjne dla przedsiębiorstw nie podlegają takim ograniczeniom. W tym przypadku, aby kupować usługi, nabywca nie musi pokonywać przestrzeni, może to zrobić producent usługi (lub nawet żaden /. nich). Na przykład korzystanie z porady biura konsultingowego może nastąpić