19390 str44E

Rys. 8. Model dziedziczenia wieloczynnikowego pokazujący wpływ

pokrewieństwa z osobą chorą na częstość występowania choroby.

Wady wrodzone - wpływ czynników genetycznych I środowiskowych.

Pierwotne zaburzenie morfofizjologicznego rozwoju tkanki czy narządu może prowadzić do zaburzenia lub wady rozwojowej na każdym etapie rozwoju płodu.

Przyczyny tych wad są różne. W 60 % etiologia nie jest znana. Uwarunkowanie monogenowe dotyczy ok. 8% dużych wad, chromosomowe - ponad 6%.

Spośród innych czynników choroba matki (cukrzyca, padaczka, choroba alkoholowa, fenyloketonuria) stanowi przyczynę 3% wad.

Wieloczynnikowe uwarunkowanie ma ponad 20% wad wrodzonych, m. innymi rozszczep wargi i/lub podniebienia, wrodzone zwichnięcie stawów biodrowych, schizofrenia, cukrzyca typu I, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, wrodzone wady serca, układu nerwowego, stopy końsko-szpotawe itd..

Wady związane z zamykaniem się cewy nerwowej dotyczą różnych jej odcinków: może występować bezmózgowie, przepuklina mózgowa, rozszczep kręgosłupa najczęstszy w odcinku lędźwiowo-krzyżowym z porażeniem nóg i zwieraczy, bardzo często z współistniejącym wodogłowiem. Te ciężkie wady prowadzą albo do poronienia, albo do śmierci w dzieciństwie; w łagodniejszych przypadkach wczesne leczenie chirurgiczne może poprawić rokowanie.

Należy podkreślić, że stężenie kwasu foliowego u matki uważa się za ważny czynnik środowiskowy, mający wpływ na częstość występowania wad cewy nerwowej. Wzbogacanie diety kobiety podczas ciąży w kwas foliowy jest ważnym działaniem zapobiegawczym, szczególnie w ciążach wysokiego ryzyka.

Ponad 3.5% dużych wad wrodzonych powodowana jest przez różne czynniki uszkadzające - teratogenne, do których należą niektóre leki, infekcje (cytomegalia, różyczka, toksoplazmoza), alkohol. Także mnogie wady mogą powstawać pod wpływem tych czynników.

Okres krytyczny dla rozwoju płodu, w którym jest on bardziej narażony na uszkodzenie danym teratogenem oraz obraz wad przedstawia Tabela I.

W przypadku, gdy matka zarażona jest Toxoplasma gondii, możliwe jest jej leczenie oraz przezłożyskowe leczenie płodu.

Wady kończyn: brak kończyny w amelii czy skrócenie odcinków proksymalnych w fokomelii nie są częste; jednym z powodów ich powstawania jest teratogenne działanie talidomidu, składnika leku uspakajającego, zażywanego niegdyś przez kobiety w ciąży.

Szczególny rodzaj relacji genetyczno-środowiskowych stanowi indukowanie ekspresji genu pod wpływem czynnika środowiskowego, którym może być lek (farmakogenetyka!) względnie składnik pożywienia (ekogenetyka).

45