16891 Scan32 (2)

Człowiek Istotą przestrzenną

Człowiek jest istotą przestrzenną ponieważ rozwój ewolucyjny i społeczny wy- '' pośaźył go w potrzeby realizowane w relacjach przestrzennych. Jest to teza nie- ) zwykle istotna w dobie trwałego i zrównoważonego rozwoju, czyli ekorozwoju, dę- . finiowanego jako rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces inte- j growania działań polityćznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem rów- j powagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych Przekłada się bowiem na szerokie spektrum różnorodnych relacji, które stanowią tło wszelkiego rodzaju działalności człowieka. A zatem wskazuje badaczom różnych sfer działalności człowieka jako dominujące tło relacji przestrzennych prowa- . dzonych badań. Współczesność kreuje jako przeważające - technicystyczne relacje między człowiekiem i przestrzenią wynikające z powszechnych przestrzennych relacji odniesionych do wykorzystania techniki, zwłaszcza komunikacyjnej¹.

.

Studia nad zachowaniami przestrzennymi (czy raczej w przestrzeni - środowisku geograficznym) stanowią pole zainteresowań wielu dyscyplin naukowych. Człowiek jest istotą zmienną, określoną ramami środowiska, które stwarzają lub ograniczają możliwości podejmowania działań. Życie człowieka posiada określoną strukturę czasową i przestrzenną. Czas i przestrzeń są zasobami i możliwościami działania jednostki, a także stanowią warunki ograniczające, tworząc kulturowo zdefiniowany układ czasoprzestrzenny. Jednostka działająca w takim środowisku przetwarza informacje zewnętrzne i podejmuje decyzje w sferze wewnętrznej i zewnętrznej. Środowisko życia człowieka definiowane jako całkowita suma sfer otaczających jednostkę (lub zbiorowość), która wyznacza warunki egzystencji, ale równocześnie jest kształtowana przez badany (aktywny) podmiot². Wyróżniane rodzaje środowiska życia człowieka nie stanowią elementów rozłącznych oraz nie posiadają wyraźnych jednoznacznych granic. Pomiędzy reprezentowanymi przez nie sferami zachodzą różnokierunkowe relacje. Jednym z istotnych jest środowisko geograficzne tworzone przez zespół elementów przyrodniczych i antropogenicznych. Środowisko życia człowieka nie jest statyczne i charakteryzuje się dynamiczną zmiennością w czasie. Oczywiste jest, że wszystkie wyróżniane środowiska (sfery) odgrywają znaczące role, aczkolwiek są one trudne do jednoznacznego określenia, zwymiarowania i oceny. W dotychczasowych badaniach często ze strony nauk „powiązanych” merytorycznie formułowano zastrzeżenia, że studia nad działalnością człowieka prowadzone przez geografów pomijają inne aspekty, których przesłanki mogły odgrywać istotną rolę w badaniach całościowych. Zaś analizy przestrzenne spełniają istotną rolę w badaniach całościowych. Zaś analizy przestrzenne są zazwyczaj pomijane przez przedstawicieli innych dyscyplin. Stąd też potwierdzona jest potrzeba całościowego i interdyscyplinarnego badania działalności człowieka, przyjmując za podstawę opisu uwarunkowania środowiska geograficznego, choć ich siła deterministyczna nie zawsze jest dominująca.

2.3.2. Geodane i geoinformacje - znaczenie w systemie informacyjnym

Byt człowieka jako istoty środowiska geograficznego Ziemi i poznawalnego ko smosu posiada wymiar przestrzenny. Podlegająca permanentnym przeobraźoniom geograficzna przestrzeń działalności człowieka poprzez niezliczone relacje warun kuje jego egzystencję i rozwój, wpływa na rozliczne procesy przyrodniczo-spo łećzno-gospodarczo-kulturowe. Człowiek obdarzony aparatem poznawczym, pod legającym cywilizacyjnemu i kulturowemu rozwojowi, od zarania dziejów stara si<,» poznawać, opisywać i wymiarować występujące relacje rozwoju przyrody, oby w oparciu o zdobytą wiedzę podejmować wyzwanie ich modolowania oraz dniu. nywania przeobrażeń. Budowane w ramach ewolucji poznawaniu świata pr/yrady systemy informacyjne, opisując badane elementy i zjawiska śiodowiska gtmgm ficznego, wykorzystywały dane i informacje geoprzestrzeni10 W > iparciu o Inn p< << i stawowy etap - opisania otaczającej rzeczywistości - por.tnpuwiiły dals/n gółowe badania nad złożonością i występującymi relacjami pi/ostrzeni środowisku geograficznego.

W czołówce niezwykle dynamicznego rozwoju nauki i loohniki drugiej połowy XX wieku uplasowało się przetwarzanie danych i informacji maz ich trmmpoit w przestrzeni komunikacyjnej³.

istota geodanych i geoinformacji w systemie poznawczym człowieku

Zasadniczy element poznawania przestrzeni środowiska geograficznego sta nowiągeodane i geoinformacje. Dopiero w oparciu o nie oraz nabyte doświadcz-nie budowana jest wiedza z jej najwyższą formą- mądrością.

Trudne i nieprecyzyjne są zasady definiowania geodanych oraz geoinformacji W Polsce nie ma dotąd jednoznacznej (z prawnego punktu widzenia) definicji danych czy informacji o strukturze przestrzeni. Propozyq'ą wypełnienia tej luki sąkoncep cje prawne opracowane w ramach pracy naukowo-badawczej PBZ 024-13⁴.

Właściwie z pewnym uproszczeniem można przyjąć że:

•    geodane - to dane przestrzenne dotyczące Ziemi i wszelkich obiektów lub zjawisk przestrzennych z nią związanych. W swojej bezpośredniej formie nie stanowią informacji. Dopiero ich interpretacja przetwarza je w informacje⁵. Do opisania zjawisk odniesionych przestrzennie, o znacznym poziomie abstrakcji, niemają-cych bezpośredniej materialnie wymiarowanej reprezentacji stosuje się też pojęcie - geowiadomość.

•    geoinformacje - informacje uzyskiwane na drodze interpretacji (danych geoprzestrzennych) geodanych⁶. Geoinformacje powstają wówczas, gdy geodane

65

1

   J. Gaździckl, Człowiek jako istota przestrzenna, [w.] Systemy informacji Przestrzennej, XII konferencja naukowo-techniczna, Warszawa 17 maja 2002 r.. s. 5.

2

   J. Kaczmarek, Przestrzenne zachowanie człowieka w geografii i naukach społecznych, [w:] Geografia na przełomie wieków-jedność w różnorodności. Materiały z sesji jubileuszowej 18-20 czerwca 1998 r., red. nauk. A. Lisowski, Warszawa 1999, s. 220.

3

   B. Ney, Społeczeństwo informacyjne - założenia i strategia działań, [w.] .Teledetekcja Środowiska", nr 32, Warszawa 2001, s. 3.

4

   A. Dobińskl, G. Szpor, Prawna charakterystyka zagadnień informacyjnych i organizacyjnych Krajowego Systemu Informacji Przestrzennej, [w.] Prace Instytutu Geodezji i Kartografii, t. XLVI1, z. 101, IGIK, Warszawa 2000, s. 65-66.

5

   J. Gaździcki, Leksykon geomatyczny, Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej, Warszawa 2002 s. 31.

6

   Tamże, s. 32.