20495 IMG (35)

I I    V ^

O    C <**£., } ' °®M

łt-«octh«/^xr> , pWt E. KjcdK, Hi£><&*, ,C. **ee,

¹ %    w ^fciy G-« H/UU.

OC-CŁ-Wł

ROZDZIAŁ 1

CwrłctS _t ■'^śjc&Ot&aJc^ASo v-Ud<xU-‘^:3*-^}6 PW N i

tf-Aa, *oo&

Piętno: wprowadzenie i zarys ogólny

John F. Dovidio, Brenda Major, Jennifer Crocker

[Piętnowanie jest w swej istocie wyzwaniem dla człowieczeństwa człowieka - zarówno / [ osoby piętnowanej, jak i piętnującej. Crocker, Major, Steele (1998) twierdzą, że: „osoba [ ^-piętnowana iest osoba, której tożsamość społeczna lub przynależność dtTpewnej-J kategorii społecznej, podaje w wątpliwość pełnię je) człowieczeństwa - taka osoba jest vf oczach innych nTepełnowartościowa, okaleczona, upośledzona” (s. 504; patrz także Gottman, I983TJones i in., 1984). Z perspektywy piętnującego piętnowanie wiąże się z dehumanizowaniem innych, formułowaniem^rożbpód icłfadresem, niechęcią wobec nich, czasem także depersonalizacją - sprowadzaniem ich do karykaturalnego stereotypu. Tak więc piętnowanie jest kosztowne z osobistego, interpersonalnego i społecznego punktu widzenia.

W klasycznych ujęciach piętnowania procesy i konsekwencje piętna opisuje się w kategoriach dyspozycyjnych, które odzwierciedlają różnice indywidualne (lub same znajdują w nich odzwierciedlenie). Stereotypy i uprzedzenia, które odgrywają zasadniczą rolę w piętnowaniu, ujmowano swego czasu jako odzwierciedlenie pewnej konstelacji cech osobowościowych (autorytaryzmu, konserwatyzmu politycznego i ekonomicznego, etnocentryzmu i antysemityzmu) i traktowano jako problem dotyczący r szczególnego typu jednostek (Adorno i in., 1950). Zakładano również, że doświadczenie”?

\ bycia piętnowanym lub bycia obiektem stereotypów i uprzedzeń prowadzi do znie-1 kształceń osobowości osoby piętnowanej - najczęściej do niskiego poczucia własnej^-1 Lwartości. Na przykład Allport (1954/1979) stawia następujące pytanie: Jak byś się poczuł, gdyby w kółko powtarzano ci, że jesteś leniwy, albo że w twoich żyłach płynie gorsza krew?”(s. 42). I odpowiada: „Taka zbiorowa opresja może całkowicie zniszczyć integralność ego, a godność osobistą przemienić w samoponiżenie” (s. 152) (zob. Crocker, Major, 1989)7

W ciągu ostatniego półwiecza nastąpiły radykalne zmiany w poglądach psychologii społecznej na stereotypizowanie i uprzedzenia. Na uprzedzenia nie patrzy się już jako na